gIq kdy mrdf nhIN:
kYmlUps dIaF mwCIaF nftk dI aflocnf
sfDU ibinMg
suKvMq huMdl

 

 

(ies lyK ivc pMjfbI nftkkfr afqmjIq vloN 1996 dOrfn knyzy ivc Kyzy gey nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc knyzIan pMjfbI lokF dy jIvn dI pysLkfrI dI aflocnf kIqI geI hY. ies lyK ivc pysL kIqy ivcfr isrP ies nftk jF nftkkfr qwk hI sImq nhIN, sgoN ieh ivcfr bhu igxqI pMjfbI buwDIjIvIaF qy lyKkF vloN bfhr vsdy pMjfbIaF pRiq apxfeI jFdI phuMc `qy vI ikMqU krdy hn. ieh lyK pihlI vfr 1997 ivwc isrjxf ivwc Cipaf sI. hux asIN ies nUM vqn dy vYWbsfeIt AuWpr Cfp rhy hF qF ik ieh hor pfTkF qwk phuMc sky - lyKk)

ipCly idnI (nvMbr-dsMbr, 1996) knyzf dy muwK sLihrF, trFto, vYnkUvr, aYzmMtn aqy kYlgrI ivc pMjfbI dy isrmOr nftkkfr zfktr afqmjIq dy nftk kYmlUps dIaF mwCIaF dI pysLkfrI kIqI geI. knyzf dy pMjfbI rMgmMc ivc ies nfl kfPI vDIaf hlcl hoeI qy ishqmMd siBafcfrk srgrmIaF ivc iek nvF AuqsLfh dyKx ivc afieaf. ies nftk nfl knyzf dy pMjfbI rMgmMc dy inrMqr ho rhy ivkfs ivc iek nvF kFZ sLfml hoieaf hY. sfnMU pUrI AumId hY ik afqmjIq afpxIaF koisLsLF nfl knyzf dy rMgmMc ivc iesy qrHF Xogdfn pfAuNdf rhygf.
kYmlUps dIaF mwCIaF awT id®sLF vflf pUrf nftk hY ijs ivc sMgIq qy mMc-sjf dIaF sfrIaF ivDIaF df XQfXog p®Xog kIqf igaf hY. knyzf/amrIkf ivc rih rhy pMjfbIaF dy jIvn bfry afpxy nftk nMU kYlgrI dy rMgkrmIaF dy swdy `qy afqmjIq ny afp hI zfierYkt kIqf hY. kYlgrI aqy aYzmMtn dy klfkfrF ny iek vfr Pyr pMjfbI rMgmMc vwl afpxI p®iqbwDqf df inwGr sbUq idwqf hY aqy nfl hI afpxI klf df BrpUr nmUnf pysL kIqf hY.
pMjfb dy nftkkfrF aqy inrdysLkF dI imlvrqoN nfl knyzf dy rMgkrmIaF vloN ies qoN pihlF vI aijhIaF koisLsLF hoieaF hn. do sfl pihlF afqmjIq trFto ivc rivMdr igwl dy ilKy nftk asIN hoey p®dysI dI inrdysLnf kr cuwky hn. 1996 ivc kyvl DflIvfl ny aYzmMtn dy klfkfrF koloN afpxy do nftk qrkflF aqy kudysx iqafr krvfey aqy bhuq hI kfmXfbI nfl knyzf dy vwKry vwKry sLihrF ivc pysL kIqy. sMn 1985 ivc gursLrn isMG ny vYnkUvr dy klfkfrF nUM lY ky kuwJ nftk iqafr krvfey sn aqy pysL kIqy sn aqy Pyr 1995 dI PyrI smyN afpxy hor nftkF dy nfl nfl knyzf/amrIkf dy jIvn bfry iek nftk sMqfp vI pysL kIqf. knyzf dy pMjfbI rMgmMc ivc ieh inwgr vfDy hn aqy asIN sfry ies gwl qy mfx kr skdy hF ik knyzf ivc pMjfbI rMgmMc lgfqfr ivkfs kr irhf hY aqy ies ivc nvyN nvyN qjrby ho rhy hn. vYnkUvr, aYzmMtn qy kYlgrI dy nfl nfl hux trFto ivc vI rMgmMc dIaF srgrmIaF hoxIaF sLurU ho geIaF hn. AuWpr ivcfry nftkkfrF qoN ibnF pMjfb qoN hrcrn isMG, hrpfl itvfxf qy hor lok vI smyN smyN knyzf ivc nftk krn afAuNdy hn qy sQfnk klfkfr AunHF ivc ihwsf lYNdy hn. knyzf dy sQfnk nftkkfr vI lgfqfr srgrmI nfl nftk ilK qy kr rhy hn. eyQoN dy suihrd rMgkrmIaF dIaF ienHF koisLsLF nfl pMjfb qoN bfhr pMjfbI rMgmMc vfsqy knyzf iek ivlwKx kyNdr dy qOr qy sQfpq ho irhf hY.
ies ivkfs nMU hor vI qIKxqf nfl cwldf rwKx leI aqy ishqmMd idsLf vwl iljfx vfsqy ieh jLrUrI hY ik asIN eyQoN dy jIvn bfry pysL kIqy mOilk nftkF df pUrI suihrdqf qy gMBIrqf nfl noits leIey. AunHF dI pysLkfrI aqy nftkF ivc pysL kIqy njLrIey qy ivcfrF df mulFkx krIey qF ik ieWQy isrP pMjfbI rMgmMc ivkfs hI nf kry sgoN ajokI pMjfbI soc qy smfj nUM nroaf bxfAux ivc afpxf Xogdfn vI pfvy. iesy ierfdy nfl asIN afqmjIq dy nftk kYmlUps dIaF mwCIaF dyKx bfad afpxy ivcfr pfTkF nfl sFJy krn df mn bxfieaf hY.
zfktr afqmjIq sfzf sQfpq qy snmfnq nftkkfr hY. afqmjIq qy Auhdy sfQIaF vloN kfPI dyr p®kfsLq kIqy jFdy rhy prcy mMcx rfhIN Aus ny rMgmMc dy Kyqr ivc afpxy afp nMU iek gMBIr buwDIjIvI dy qOr qy vI sQfpq kIqf. Auh afpxy kMmF vl inhfieq hI sMjIdf aqy suihrd iksm dI gMBIr phuMc apxfAuNdf hY. afpxI ies phuMc sdkf Auh afpxy drsLkF aqy pfTkF koloN iek ivsLysL iksm df siqkfr mMgdf aqy hfsl krdf hY. sfzy mn ivc vI Aus p®iq ieh siqkfr hY. qy jdoN ies iksm dy ivakqI vloN rMgmMc ivc jF sfihq ivc koeI mOilk koisLsL kIqI jfvy qF Aus koisLsL df Ausy sMjIdgI aqy suihrdqf nfl noits ilaf jfxf cfhIdf hY.
nftk kYmlUps dIaF mwCIaF vwl sMjIdf iDafn dyx df ivsLysL kfrn ieh vI hY ik ies ivc knyzf aqy amrIkf ivc rihMdy pMjfbIaF/BfrqIaF dy jIvn AuWqy vwz-akfrI Jfq pfAux dI koisLsL kIqI geI hY. ies sMbMDI zf: afqmjIq 29 sqMbr, 1996 dI aMg®yjLI it®ibAUn ivc ies qrHF kihMdy hn:
“iek pIVHI dI QF ieh nftk cfr pIVHIaF dI gwl krygf ikAuNik ieh nftk siBafcfrk qbdIlI dI smuwcqf nUM afpxy klfvy ivc lYNdf hY.
(Instead of dealing with one generation, this play is going to address itself to all the four generations because it embraces the entire gamut of cultural transformation.)
sfnMU ies gwl df aihsfs hY ik koeI vI iek ikrq smfj dy sfry pihlUaF nMU apxy ivc smyt nhIN skdI. pr afqmjIq ny ieh dfavf kIqf hY ik ieh nftk knyzf ivcly pMjfbIaF dIaF siBafcfrk qbdIlIaF dI smuwcqf nMU pUrn rUp ivc pysL krdf hY. kI nftk kYmlUps dIaF mwCIaF knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn aqy siBafcfrk qbdIlIaF nUM smuwcqf ivc pysL kr sikaf hY? sfzf ivcfr hY nhIN. afqmjIq vloN pysL kIqI qsvIr sfnMU sfzI qsvIr nhIN jfpdI. ieh qsvIr eynI aDUrI aqy inrfsLfvfdI hY ik asIN AuWcI afvfjL ivc ieh kihxf cfhuMdy hF ik ieh qsvIr sfzI nhIN hY. ies qsvIr ivc sfzf sO sfl df ieiqhfs sLfml nhIN hY. ies qsvIr ivc sfzIaF hjLfrF dI igxqI ivc afpxy hwkF leI kIqIaF geIaF jdojihdF sLfml nhIN hn. ies qsvIr ivc sfzIaF ies DrqI ivc lwgIaF jVHF df shI ijLkr nhIN hY. eyQoN dy jIvn ivc sfzI sLmUlIaq df ijLkr nhIN hY. knyzIan pMjfbI/BfrqI qy sfAUQ eysLIan kimAUintI ijs qrIky nfl knyzIan smfj df atuwt ihwsf hY qy ijs qrHF nfl asIN ies kimAUintI ivc ivakqIgq pwDr qy aqy kimAUintI dI pwDr qy inwq ihwsf pf rhy hF ies qsvIr ivc Ausdf nF insLfn nhIN hY.
ieh drsfAux leI ik nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc pysL kIqI qsvIr sfzI nhIN, ies nftk nUM asIN iqMn ihwisaF ivc ivcfrFgy. swB qoN pihlF ieh dyKFgy ik nftk ivc kI pysL kIqf igaf hY. dUjy ihwsy ivc asIN knyzIan pMjfbI jIvn dy Auh pwK ivcfrFgy jo nftkkfr ny awKoN Auhly kIqy hn ikAuNik sfzy ivcfr anusfr klfkfr jF lyKk smfj ivcoN jo cuxdf hY qy jo nhIN cuxdf, ieh dovyN cyqMn PYsly huMdy hn aqy dovF dI ieko ijMnI mhwqqf huMdI hY. aMq ivc asIN ies nftk ipwCy kMm krdI ivcfrDfrf jF soc dI gwl krFgy ijs dy afDfr `qy lyKk smfj ivcoN smwgrI vrqx qy rwd krn dy PYsly krdf hY.

nftk ivc pysL kI kIqf igaf hY:

swB qoN pihlF asIN ies nftk ivc vrqy mYtfPr (rUpk) nUM leIey. ieh mYtfPr (rUpk) sYmn (sflmn) mwCIaF ivc sMqfn AuqpqI sMbMDI pfey jFdy idlcsp vrqfry nfl sMbMDq hY. ib®tyinkf iensfeIklopIzIey ivc idwqI jfxkfrI anusfr ieh mwCIaF afpxI ijLMdgI dy iewk qoN iqMn sfl KuwlHy smuMdr ivc ibqfAux bfad hjLfrF mIlF df sPr qYa krky afpxy jnm vflI CotI ndI `qy prqdIaF hn aqy AuWQy aFzy dy ky mr jFdIaF hn. iehnF mwCIaF dy sMqfn AuqpqI sMbMDI ies vrqfry nUM rUpk vwjoN vrqky afqmjIq ny nftk ivc pysL kIqf hY ik knyzf ivc rih rhy pMjfbI vI iehnF mwCIaF vFg mrn leI pMjfb prqxf cfhuMdy hn. jF pMjfb prq ky mrnf cfhuMdy hn. sfzy iKafl ivc ijs qrHF afqmjIq ny ies rUpk nUM nftk ivc vriqaf hY Auh keI kfrnF krky smwisaf vflI gwl hY. swB qoN pihlI gwl qF ieh hY ik ieh vrqfrf iekwlIaF kYmlUps dIaF mwCIaF dI hI KfsIaq nhIN hY sgoN dunIaF dy hr ihwsy ivc imldIaF sYmn mwCIaF dI ieho hI KfsIaq hY. ies krky ies gwl dI smJ nhIN pYNdI ik nftk ivc kYmlUps dI hor kI mhwqqf ho skdI hY. AuQy pMjfbIaF dI vsoN vI eynI ijLafdf nhIN ik ieh nF iksy qrHF sfzy nfl juiVaf hoieaf hovy. sYmn mwCIaF dy ies suBfa ivc not krn vflI Kfs gwl ieh hY ik Auh afpxI jMmx vflI QF AuWqy aFzy dyx (afpxI aglI pIVHI pYdf krn) afAuNdIaF hn nf ik mrn. pr ieh KfsIaq knyzf dy pMjfbI afvfsIaF dy jIvn nfl iblkul myl nhIN KFdI. asIN qF afpxI aOlfd knyzf ivc pYdf kr aqy pfl rhy hF. ies leI asIN pMjfb jf ky kI krFgy ikAuNik sYmn mwCI qF isrP aOlfd jMmx afpxI jnm vflI QF AuWqy jFdI hY. ies qrHF jfpdf hY ik afqmjIq nUM afpxy nftk ivc vrqy ies rUpk bfry shI igafn nhIN hY.
rUpk dy sMbMD ivc aglI gwl ieh hY ik afriQk, isafsI aqy smfjk p®siQqIaF nfl bwJy afvfs (iemIgrysLn) dy vrqfry dI sYmn mwCIaF dI iek jIv-ivigafnI (bfieElfjIkl) KfsIaq nfl qulnf Auh ivakqI hI kr skdf hY ijsnUM afvfs dy vrqfry df bhuqf igafn nf hovy. mnuwK sdf qoN cMgy jIvn dI Bfl ivc iek QF qoN dUsrI QF afvfs krdf irhf hY. iek rIport muqfbk awj 7 kroV (70 imlIan) lok aijhy hn jo afpxf dysL Cwz ky dUsry dysL ivc rih rhy hn. hr sfl 10 lwK lok pwky qOr AuWqy dUjy dysLF nUM afvfs krdy hn. Auh nvIN QF jf ky AuQoN dy vfqfvrx, isafsI aqy afriQk hflqF anusfr cwldy hn, nvyN QF dIaF hflqF nMU afpxy ivq muqfbk afpxy anusfr Zflx df Xqn krdy hn. ies Xqn ivc AuhnF nUM iek drd BrI avsQf ivc dI lMGxf pYNdf hY. ies drd BrI avsQf ivc iek pfsy AuhnF dI jMmx BON dIaF XfdF mrhm df kMm krdIaF hn aqy dUsry pfsy nvyN QF nUM afpxy mUjb Zflx dy Xqn aqy jdojihdF AuhnF nUM hONslf idMdIaF hn aqy drd GtfAux ivc mdd krdIaF hn. afpxI jnm BUmI nUM ipWCy Cwz ky afey iehnF kroVF afvfsIaF df sfihq, ieiqhfs aqy siBafcfr gvfh hY ik ieh lok nvyN QF AuWqy drd qF jrdy hn pr vfps nhIN prqdy. kI pMjfb ivc afey afrIaf lok mrn Kfqr afpxI jnm BUMmI vfps prqy sn?
nvyN QF afvfs df drd jrnf, nvyN QF dIaF hflqF nUM afpxy mUjb Zflx leI jdojihdF krnf afvfsIaF dI bhfdrI df p®qIk hY. knyzf dy pMjfbIaF dy ieiqhfs ivc ies bhfdrI dIaF anykF AudfhrxF iml jFdIaF hn. iewkf duwkf lokF vloN jjLbfqI pwDr qy kIqIaF gwlF jF vfps jfx dIaF koisLsLF nUM Cwz ky knyzf dy pMjfbI iksy qrHF vI Auh mwCIaF nhIN hn jo mrn vfsqy ipMz jfxf locdIaF hn. sfzy vfsqy ieh suJfa iek byQvypx qoN vfDU aihmIaq nhIN rwKdf ikAuNik sfnUM 1923 ivc afey sfDU isMG DfmI qy Ausdy nfvl dy pfqr mlUky ny smJf idwqf sI ik asIN hmysLF diraf vFg awgy nMU vihxf hY mwCI vFg ipwCy nMU nhIN jfxf. iesdf mqlb ieh nhIN ik sfzy kol ipMz dIaF XfdF nhIN jF asIN afqmjIq dy kihx anusfr asloN msLInF bx gey hF. sfzy kol XfdF hn pr asIN diraf hF sfzIaF XfrIaF qy irsLqy dirafvF nfl hn qy diraf kdI vfps nhIN muVdy. nfvl mlUkf ivc mlUky nfl gwlF krdf iek bjLurg pfqr nwQf isMG kihMdf hY: “ies (diraf) kol XfdF hn, pr ieh AunHF dy vihxF ivc nhIN vihMdf. ieh AunHF nMU cuwpcfp afpxy ivc smytI vwgdf hY. BfvyN ieh XfdF ikMnIaF vI iqwKIaF aqy qfjLf hox, ieh phfV vwl vfps nhIN jf skdf. iesy leI ieh gIq gfAuNdf smuMdr ivc jf izwgdf hY.” ipCly sO sfl qoN knyzf ivc vs rhy pMjfbI lokF dy jIvn vwl srsrI njLr vI quhfnMU eyho dwsygI ik ieh lok knyzf ivc lwgIaF afpxIaF jVHF AuKfV ky kdI vI vfps jfx dI nhIN socxgy. ies leI afqmjIq vloN pysL kIqI qsvIr Ausdy afpxy mn ivc sfzy leI ipafr qy hmdrdI dy njLrIey qoN sfzy duwKF dI vfhI qsvIr qF khI jf skdI hY pr sfzy jIvn dI aslIaq dy ieh qsvIr ikqy nyVy qyVy vI nhIN ZuwkdI.
nftk ivc afqmjIq ny siBafcfr dy sMdrB ivc gIq dI mOq dI gwl vI kIqI hY. AunHF nMU qOKlf hY ik sfzf gIq mr igaf hY jF mr irhf hY. sfzf suJfa hY ik gIq dI kdy mOq nhIN huMdI, gIq isrP bdldf hY. ipwCy ijhy ijpsIaF dy sMgIq AuWpr bxfeI geI iek bhuq hI cricq zfkUmYNtrI iPlm lfCo zrom ies nukqy bfry sLkqIsLflI sbUq pysL krdI hY. zfkUmYNtrI iPlm ivc ijpsIaF df gIq AuWqrI Bfrq dy ielfky (rfjsQfn) ivcoN qurdf hY qy ikMny hI mulkF, bolIaF qy sdIaF lMGx bfad vI Auh gIq dunIaF dy anykF ihwisaF ivc inrMqr gUMj irhf hY. kuJ hI idn pihlF vYnkUvr dI iek rYstorYNt ivc gfAux vfly iek lolo nF dy ijpsI dy spynI bolI dy gIq suxy. gIqF dI vwKrI bolI hox dy bfvjUd AusdI afvfjL ivc kuJ BfrqI, pMjfbI sI jo quhfzI rUh nUM ihlf jFdf hY. Ausdy nF bfry puwCx qy Auhny ikhf ik iesdf mqlb hY rYWz, jfxI ik lfl. lflI qy lflU sfzy afm nfm hn qy Ausdf nF hY lolo. lolo ny sfnMU dwisaf ik Auh ipCly keI sflF qoN pMjfb jfx dI ivENq bxf irhf hY qy cfhMudf hY ik Gwto Gwt iek sfl Auh cMzIgVH jf ky rhy. Ausdy gIq dI ajy qwk mOq nhIN hoeI qy nf hI kdy hovygI. ies rOsLnI ivc asIN kih skdy hF ik afqmjIq df ieh qOKlf, ik sfzy gIq dI mOq ho jfvygI, bybuinafd hY aqy ies njLrIey nfl Auh kdI vI sfnMU shI qrHF smJ nhIN skdf.
afpxy ies dfavy, ik afqmjIq ny sfzI aDUrI qsvIr pysL kIqI hY, nMU iswD krn vfsqy hux asIN nftk ivc pysL kIqIaF smwisafvF qy pfqrF bfry ivsQfr ivc crcf krFgy. nftk ivc knyzf vsdf iek pMjfbI pirvfr qy Aus nfl sMbMDq kuJ hor pfqr pysL kIqy gey hn. pysL kIqy pirvfr ivc sLfml hn: hYrI isMG qy AusdI pqnI ibMdr kOr, hYrI isMG df ibrD bfp, Ausdf puwqr ibwlU aqy AusdI pqnI mYNzI qy AunHF df nvjMimaF puwqr. Ausdf puwqr rvI qy hYrI isMG df BxoeIaf hrijMdr isMG. ies pirvfr nfl sMbMDq dUjy pfqr hn kYlI isMG, jYg isMG, surjIq isMG qy rvI dI dosq kuVI imwkI. nftkkfr ny ienHF pfqrF rfhIN knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn dI qsvIr pysL krn dI koisLsL kIqI hY.
hYrI isMG df ibrD bfp nvIN siQqI ivc afpxy afp nUM Zflx qoN asmrwQ aqy afpxI nUMh qoN nfKusL hY. Auh ipwCy Cwzy KyqF bMinHaF dI Xfd ivc afpxf idmfgI sMquln guaf bYTf hY qy pfglpn dI siQqI ivc ijsmfnI qOr qy eyQy rihMdf hoieaf vI ipMz ivcr irhf hY. Auh afpxI siQqI nMU suDfrn leI ipMz dy iek snyhI pirvfr dI kuVI iCMdI nMU vfjF mfr irhf hY. ieh bjLurg ies afs ivc jI irhf hY ik Auh kdy nf kdy vfps prqygf. Ausdf puwqr hYrI isMG vI aKIr ivc iesy PYsly qy phuMcdf hY qy kihMdf hY: “mYnMU lwgdf sfzf BfeIaf vI kfmlUps dI mwCI af ijhVI asIN bysimMt ivc pf idwqI af. Auh qF jfxf cfhuMdf muV ky AuWQy ijwQy jMimaf sI qF ik Auh sLFqI nfl mr sky’. afqmjIq ny ies pfqr rfhIN knyzf ivc rih rhy pMjfbI bjLurgF dy jIvn nUM pysL krn df Xqn kIqf hY. sfzy ivcfr anusfr ieh siQqI kuJ bjLurgF dI qF jLrUr ho skdI hY pr bhu igxqI pMjfbI bjLurgF dI nhIN. bhuqy bjLurg jdoN afpxy knyzf ivcly jIvn df qy ipCly jIvn df mukfblf krdy hn qF Auh hr vfrI eyQoN dIaF hflqF nMU byhqr igxdy hn aqy eyQy hI itky rihx dy PYsly krdy hn. sfzy bjLurg afpxIaF hflqF nMU ivakqIgwq pwDr `qy suDfrn dIaF anykF koisLsLF krdy hn ijhVIaF lyKkF/nftkkfrF dy dyKx suxn ivc AunIaF nhI afAuNdIaF. pr AunHF vloN BfeIcfry dI pwDr `qy kIqIaF koisLsLF dyKxIaF musLkl nhIN. qusIN bVI afsfnI nfl aYzmMtn dy bjLurg pMjfbIaF vloN afpxy bYTx, imlx-iglx leI bxfieaf sLfndfr QF dyK skdy ho. vYnkUvr ivc ipCly dhfky zyZ dhfky qoN vI vwD smyN qoN pMjfbI bjLurg bfkfiedf kimAUintI sYNtrF ivc imldy hn. Auh AuWQy afpxf sLuglmylf vI krdy hn qy bfkfiedgI nfl drpysL af rhy msilaF nMU vI ivcfr aDIn ilafAuNdy hn qy sQfnk srkfrF/adfiraF qwk afpxIaF musLklF bVI kfmXfbI nfl phuMcfAuNdy hn. vYnkUvr qy srI ivc bjLurgF ny afpxI vrqoN vfsqy ikMny hI sQfn sQfpq kr ley hn. ienHF bjLurgF ivcoN ikMny ku bjLurg hn jo vfps jfxgy jF jfx dI socxgy? sLfied hI koeI. iesdy mukfbly pMjfb ivc isafxI Aumr dy bMidaF nMU kih dyvo ik Auh knyzf af skdy hn qF sMBv hY ik vwzI igxqI ivc lok ieDr afAux df PYslf kr lYx. ies p®qwK idsdI scfeI nUM pMjfb vsdy buwDIjIvI/lyKk/alock/nftkkfr ajy vI pqf nhIN ikAuN mMnx nUM iqafr nhIN hn?
bjLurgF dy msly dy sMbMD ivc kyvl DflIvfl vloN pysL kIqy nftk qrkflF aqy gursLrn isMG dy nftk sMqfp df ijLkr vI ieWQy kuQfvF nhIN hovygf. ienHF dovF nftkF ivc vI bjLurgF dI smwisaf aqy Ausdy suJfey hwl knyzf ivc rih rhy pMjfbI bjLurgF dI siQqI nfl myl nhIN KFdy. nftk sMqfp ivc bjLurg pMjfbI joVf eyQoN dy hflfq ivc afpxy afp nMU Zfl nhIN sikaf aqy vfps jfx df ierfdf kr lYNdf hY. ijvyN asIN pihlF ikhf hY ieh PYslf kuJ ivakqIaF df qF ho skdf hY pr sfzI smuwcI pMjfbI kimAUintI dy bjLurg lokF df kdy nhIN ho skdf. kyvl DflIvfl df nftk qrkflF jo iek mrfTI nftk sMiDaf Cfieaf dI pMjfbI ivc pysLkfrI sI, iksy qrHF vI knyzf ivc rih rhy pMjfbIaF dy jIvn nfl sMbMD nhIN rwKdf. Aus nftk ivc jo bihs pysL kIqI geI hY Auh hY ik bfhr af vsy bwcy afpxy mF ipE nUM Buwl gey hn qy mF ipE kol KudksLI krn qoN ibnF koeI hor cfrf nhIN hY. pMjfbIaF dI aslIaq ieh hY ik nf qF kuJ iewkf-duwkf lokF nMu Cwz ky koeI afpxy mfipaF nUM Buwilaf hY qy nf hI pMjfb vsdy mfpy kdy ies ivCoVy ivc KudksLI krn qwk jfxgy. pr iksy BulyKy dy isLkfr kyvl DflIvfl ny vI ieh nftk ies qrHF pysL kIqf ik ijs qrHF Ausdf sfzy jIvn nfl iswDf sMbMD hovy. vYnkUvr ivc Aus nfl ies sMbMDI kfPI ivcfr vtFdrf vI hoieaf sI aqy bfad ivc sQfnk aKbfrF ivc ies nukqy Aupr kuJ bihs vI cwlI sI.
nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivcly hYrI isMG dy pirvfr dy bfkI mYNbr vI knyzf ivcly jIvn qoN afpo afpxI QF duKI hn. hYrI isMG qy AusdI pqnI dI muwK smwisaf hY ik AunHF df Cotf puwqr rvI AunHF dy khy anusfr ivafh krfAux leI rfjI nhIN ho irhf. hYrI isMG df BxoeIaf hrijMdr isMG afpxy kfrobfr ivc kfmXfb aqy afpxy bwicaF nUM knyzf ivc anpVH rwK ky bVf KusLI jIvn bqIq kr irhf sI pr dysoN afey jvfeI qy nUMh dy “DoKf‘ dy jfx kfrn hux Ausdf jIvn vI nrk bx igaf hY. iesy qrHF surjIq isMG df roxf hY ik Ausdy bwicaF ny knyzf ivc pVH ilK ky goiraF nfl ivafh krvf ilaf hY. ienHF sfry pfqrF rfhIN afqmjIq ny ieh pysL krn df Xqn kIqf hY ik knyzf ivc pihlI pIVHI dy pMjfbIaF dI muwK smwisaf AunHF dy bwicaF vloN AunHF dy khy anusfr ivafh nf krfAuxf jF AunHF dy khy anusfr kIqy ivafhF df isry nf cVHnf hY. dUjy sLbdF ivc pihlI pIVHI dy pMjfbIaF dy jIvn ivc dUjI pIVHI dy bwicaF dy ivafhF dI smwisaf hI ieko iek smwisaf hY. iewQoN qwk ik pfqr jYg isMG dI smwisaf vI ivafh dI hI hY qy Auh AuWcI AuWcI ro irhf hY ik dunIaF ivc kumyl swB qoN burI sLYa hY. ieh ajIb ieqPfk hY ik knyzf dy keI dUjy (gory) lyKk jF buwDIjIvI vI jdoN sfzy jIvn jF siBafcfr dI gwl krnI cfhMudy hn qF Auh muV iGV ky ivafh vfsqy sfQI dI cox krn dy qOr qrIikaF jfxI ik sfzy rvfeIqI mfipaF/irsLqydfrF vloN qih kIqy ivafhF (aryNjz mYirjjL) `qy hI af kyNdriq huMdy hn. kuJ gory lyKkF vloN aijhf krn ipwCy kfrn smJ afAuNdf hY ik Auh sfzIaF dUjIaF smwisafvF, ijhVIaF eyQoN dy arQcfry aqy smfijk p®bMD nfl juVIaF hoeIaF huMdIaF hn, nMU awKoN Auhly krnf cfhuMdy hn. aijhf krn ipwCy afqmjIq dI kI mnsLf hY sfzy pwly nhIN peI. Ausny ijs qrHF ies smwisaf nMU pysL kIqf hY Aus qoN ieh p®Bfv pYNdf hY ik jy pMjfbI bwcy mfipaF dy khy anusfr afpxy jIvn sfQI nhIN cuxngy qF ies df mqlb hovygf ik Auh afpxy siBafcfr qoN dUr jf rhy hn qy nqIjy vjoN siBafcfr dI mOq ho jfvygI qy gIq mr jfvygf. kI smuwcy siBafcfr dI gwl isrP ivafhF dI smwisaf nMU kyNdr bxf ky kIqI jf skdI hY jF krnI jfiejL hY? sfzy iKafl ivc nhIN. ivafh dy qOr qrIky siBafcfr df iek ihwsf qF jLrUr hY pr ieh eynf mhwqvpUrn nhIN ik ies nUM siBafcfr df Durf bxf ky pysL kIqf jf sky. ivafhF df ivsLf AuNJ vI kfPI guMJldfr hY jo vwKrI bihs dI mMg krdf hY ik ieh lkIr ikwQy vfhI jfxI cfhIdI hY - kOmF/nslF drimafn? jfqF drimafn? ielfikaF drimafn? jmfqF drimafn? - jF ik iensfnF ivcfly iensfnF duafrf vfhI koeI lkIr hoxI hI nhIN cfhIdI? ieh nftk ienHF svflF ivc nf pYNdf hY qy nf pY skdf sI pr Pyr vI ies ivsLy nMU kyNdrI ivsLf bxfieaf igaf hY.
aglf pfqr jo asIN ivcfrFgy Auh jYg isMG hY jo knyzf ivc vwsx vflf iek pMjfbI kvI hY. Auh afpxy gwlbfq krn dy aMdfjL aqy msflydfr qyjL qrfr gwlF kfrn sroiqaF df swB qoN mnpsMd pfqr ho inbVdf hY. nftk ivc ieh pfqr do kfrj inBfAuNdf hY. iek hfsrs pYdf krn df aqy dUsrf knyzf dy pMjfbIaF dI bOiDkqf dI p®qIinDqf krdf njLr afAuNdf hY. hfsrs pYdf krn dy mksd nfl knyzf dy jIvn bfry Auh mKOlIaf pwDr qy hI ivcrdf hY pr afpxy jfqI jIvn bfry aqy Bfrq ivcly jIvn qjrby bfry Auh ies kdr sMjIdf hY ik nftk dy bfkI pfqrF vFg DfhIN roNdf hY. nftkkfr vloN pysL kIqf igaf ieh pfqr nftk ivc hr pwKoN iek sPl pfqr hY. ieh drsLkF df mnprcfvf vI krdf hY qy sMjIdf ho ky AunHF koloN hmdrdI vI p®fpq krdf hY. pr svfl pYdf huMdf hY ik nftkkfr ies pfqr rfhIN kI pysL krn ivc kfmXfb huMdf hY? sfzy iKafl ivc ies pfqr rfhIN nftkkfr ny knyzf ivc ilKy jf rhy sfihq bfry aqy eyQoN dy pMjfbIaF dy bOiDk pwDr bfry afpxy ivcfr pysL kIqy hn jo nftk dI bfkI aDUrI qsvIr vFg aDUry aqy gYrsMjIdf hn. nftk ivc pysL jYg isMG dI kivqf dy kuwJ nmUny hfjLr hn:

hr moV qy hr loV qy; kcnfr ijhIaF gorIaF
mwTy syk qy irwDIaF, ijAuN duwD dy ivc qorIaF
icVIaF vFgU AuWzdIaF, KMz dIaF ieh borIaF.

AusdI “AuWqr amrIkf” nF dI kivqf dIaF ieh lfienF sroiqaF nMU bfg bfg kr idMdIaF hn. pr ies lMbI kivqf df kuwJ ihwsf sux ky nftk df nOjvfn pfqr rvI jYg isMG nMU svfl krdf hY ik knyzf dy pMjfbI kvI knyzf bfry kivqf ikAuN nhIN ilKdy? Auh jfnxf cfhuMdf hY ik knyzf dy kvI aijhI kivqf ikAuN nhIN ilKdy jo ieh drsfey ik knyzf dy pMjfbI mihsUs ikvyN krdy hn. ies svfl bfry jYg isMG df jvfb hY ik knyzf dy pMjfbI mihsUs hI nhIN krdy. Auh afriQk msilaF qy irsLqydfrF nMU eyDr swdx dy JmyilaF ivc ies kdr ruwJy hoey hn ik AunHF kol mihsUs krn df smF hI nhIN. jYg isMG dy ieh ivcfr vI sroiqaF nMU kfPI p®Bfvq krdy hn. pr ies pfqr rfhIN knyzf dy sfihq dI jo qsvIr pysL huMdI hY Auh sfzy ivcfr ivc iksy qrHF vI shI nhIN mMnI jf skdI. afqmjIq Kud iek sfihqkfr hY qy Aus koloN ieh svfl puwCxf iksy qrHF vI gYr-suBfivk nhIN ik kI Aus ny knyzIan pMjfbI sfihqkfrF dI qy eyQy rcy jf rhy sfihq dI ieh qsvIr iemfndfrI nfl pysL kIqI hY? ies bfry awgy cwl ky hor gwl krFgy.
kYlI isMG ies nftk ivc iek aijhf pfqr hY jo jIvn dy duwKF ivc Psy dUjy lokF vfsqy moZf bxdf hY. ieh pfqr nftk ivcly bfkI pfqrF dy gYr ivigafnk ivcfrF df bdl aqy jIvn df hF pwKI njLrIaf pysL krn df Xqn krdf hY pr smuwcy nftk ivc ieh pfqr asloN hI ingUxf (ienisgnIPIkYNt) ho ky rih igaf hY. nftk ivcly dUjy pfqrF dy jIvn ivclf roxf Doxf jF nFh pwKI pihlU eynf BfrU hY ik ies pfqr dI hF pwKI afvfjL sroiqaF qwk pUrI qrHF phuMcdI hI nhIN. Audfhrx vjoN asIN pVHfeI dy sMbMD ivc kYlI isMG aqy brijMdr isMG dy iehnF sMvfdF nUM dyK skdy hF:
brijMdr isMG: kYlI isMhF guwsf nf krIN. qyry kol cfr slMzr gwzI qy Auh vI iek. sfzy Gry iqMn KVHIaF qy sfrIaF awT slMzr. qyrf Gr vI ajy mfrtkyj Qwly qy afpxIaF bysmMtF vI ikrfey qy aqy Gr vI PrI. Pyr dws kI PYdf eyQoN dI pVHfeI df?
kYlI isMG: hF afh qF qyrI gwl TIk af.
ies Auprly zfielfg qoN asIN kI smJIey ik iek pVHy ilKy qrksLIl (afqmjIq ny dfavf kIqf hY ik Ausdf ieh pfqr rYsLnilst pfqr hY) ivcfr Dfrf rwKx vfly pfqr kYlI isMG kol brijMdr dI ies dlIl df koeI jvfb hI nhIN? Auh iks iksm dI buwDI df mflk hY? kI knyzf ivc vsx vfly buwDIjIvI eynI hI buwDI rwKdy hn ik Auh pVHfeI dy hwk ivc koeI dlIl hI pysL nf kr skx, Kfs kr awj dy ienPrmysLn eyjL dy jLmfny ivc? kI ieh sfzy knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn dI shI qsvIr hY jF afqmjIq dy afpxy mn ivc AuWkrI sfzI koeI qsvIr? dUjI pIVHI dI pVHfeI sMbMDI asIN awgy cwl ky hor ivcfr pysL krFgy.
surjIq isMG nF df pfqr knyzf ivcly KflsqfnIaF dI p®iqinwDqf krdf hY. nftkkfr ies pfqr nMU vI pysL krn ivc pUrI qrHF kfmXfb hoieaf hY. ies pfqr dI sqhI soc, PokI iksm dI nfhrybfjI aqy anYiqkqf drsLkF nMU AusdI aslIaq qoN BlIBFq jfxU krvf idMdI hY. pr sfzy leI dyKx vflI gwl ieh hY ik nftkkfr ies pfqr rfhIN drsLkF sfhmxy sfzy jIvn df ikhVf pwK AuGfV irhf hY. ies pfqr df swB qoN vwzf rosf hY ik Ausdy bwicaF ny ieDr pVH ilK ky goiraF nfl ivafh krvf ley hn. Auh kihMdf hY: “afpF kI Kwitaf inafxy pVHf ky? myrI DI ny gorf ivafh ilaf qy muMzf mym nMU leI iPrdf. myrI kul qF bx geI aMg®yjL.” ies sdmy ny AusnUM afpxy siBafcfr bfry iPkrmMd kr idwqf hY qy siBafcfr nMU bcfAux Kfqr Auh KflsqfnI bx igaf hY: “mYN vI iesy leI hux PYslf kr ilaf hY ik bfkI dI sfrI Aumr eysy kMm ‘c eI lf dyxI; myrf twbr qF ruVH igaf pr mYN kOm nhIN ruVHn dyxI[”surjIq isMG dy ienHF ivcfrF nMU BfvyN kYlI isMG afpxI hF pwKI soc nfl kuJ hwd qwk inKyDx dI koisLsL krdf hY. pr ies gwl dI smJ nhIN pYNdI ik nftkkfr ienHF pfqrF koloN siBafcfr dy ruVHn dy qOKly nMU pysL krn leI pVHfeI dy iKlfP ies iksm dy ivcfr ikAuN pysL krf irhf hY. pVHfeI sMbMDI ies iksm df hAUaf iksy smyN kuVIaF dI pVHfeI ilKfeI dy sbMD ivc pMjfb ivc lokF dy mnF ivc huMdf sI hux qF sLfied AuQy vI nf hovy. trFto jF vYnkUvr ivc aijhI soc iksy iewky-dwuky ivakqI jF twbr dI qF ho skdI hY, eyQy vsdy pMjfbI lokF dI bhu igxqI ies soc dI DfrnI nhIN khI jf skdI.
ies ihwsy dy aKIr ivc asIN ies nftk ivc pysL kIqy nOjvfn pfqrF bfry gwl krFgy. iek id®sL ivc rvI, ibwlU qy AusdI nvivafhI mYNzI kfPI smF qy iekwly drsLkF sfhmxy pysL huMdy hn. ies id®sL ivc rvI afpxI BfbI nfl ijhVy mKOl krdf hY jF krn dI nfkfmXfb koisLsL krdf hY Auh knyzf dy ies Aumr dy bwicaF drimafn sfzy dyKx ivc qF nhIN afey. bMbeI bxIaF pMjfbI dIaF iPlmF vFg ies id®sL df aslI jIvn nfl koeI sbMD hI nhIN juVdf lwgdf. rvI afpxI BfbI awgy mwQf tykx leI izwgdf bVf Bwdf qy ajIb lwgdf hY ijs `qy hws skxf sMBv nhIN. ies iksm dy mKOl jF vrqfry qF sLfied hux pMjfb ivc vI nf huMdy hox, ijhdy bfry asIN eynf nhIN jfxdy pr asIN eynf jLrUr jfxdy hF ik knyzf ivc aijhf kuJ afm nhIN huMdf.
eysy id®sL df bfkI coKf ihwsf rvI ibwlU qy mYNzI nMU ieh gwl dwsdf hI lf idMdf hY ik inafgrf Pfl qwk phuMcx leI ikhVI sVk lYxI hY. kfPI koisLsL krn dy bfvjUd vI asIN ies id®sL df koeI mksd nhIN smJ sky isvfey ies dy ik nftkkfr dI qmMnf sI ik Auh eyQoN dI dUjI pIVHI nMU pysL kry. pr dUjI pIVHI afps ivc kI gwlF krdI hY, ikAuN krdI hY, df nftkkfr nMU ielm nf hox krky Auh PjLUl iksm dIaF gwlF ivc id®sL pUrf krdy hn. ies ivc koeI sLwk nhIN ik nftkkfr dUjI pIVHI nMU mMc qy pysL krn ivc kfmXfb ho igaf pr ijhVI qsvIr sfzy sfhmxy rwKI AusnMU iksy qrHF vI shI mMnxf sMBv nhIN.
iek hor id®sL ivc asIN rvI qy AusdI dosq kuVI imwkI nUM dyKdy hF. ieh id®sL nftk ivc swB qoN vwD nftkI hY qy iesdI pysLkfrI vI kfPI p®BfvsLflI sI. pr eyQy vI sfzI smwisaf AuhI hY ik nftkkfr ny jo eynI kfmXfbI nfl pysL kIqf hY, Auh hY kI? ies id®sL ivc nftkkfr ny knyzf ivc jMmy ply iek nOjvfn muMzf qy kuVI pysL kIqy hn. pr AunHF dy ivcfrF dI twkr qoN jfpdf hY ik muMzf iewkIvI sdI ivc ivcr irhf hY qy kuVI aTfrvIN ivc. muMzf pUry df pUrf pwCmI kImqF ivc grwisaf hoieaf qy kuVI AuhI rUVIvfdI pMjfbx ik jIvn ivc ipafr isrP iek nfl qy sdf leI kIqf jFdf hY. imwkI rvI nMU imhxf idMdI hY:
“qUM nF lYNdf ieMzIan vYilAUjL df pr qyry aMdr kuwt kuwt ky Biraf hoieaf knyzf qy amrIkf [[[ qUM zyZ sfl qoN myry nfl Kyz irhF. mYN smJdI rhI ik qyry aMdr scmuwc pMjfb leI drd af. myrf vihm sI ik qMU pwCm dy gMd qoN bcxf cfhuMdF.”
sfzy leI ieh PYslf krnf musLikl hY ik ieh zfielfg knyzf ivc jMmI plI kuVI bol rhI hY ik jF iksy ihMdI iPlm dI hIroien. asIN mMndy hF ik eyQy aijhIaF kuVIaF vI hoxgIaF. pr ijhVI kuVI iksy hfx dy muMzy nfl zyZ sfl qoN KuwlHy qOr qy dosqI kr rhI hovy qy Aus nfl hmibsqr vI ho rhI hovy qy Auhdy dUjy kuVIaF nfl irsLqy bfry vI jfxdI hovy, Auh AuprlI iksm dy zfielfg nhIN bolygI. Auh rvI qoN PYslf qF jLrUr mMgygI pr Auhdy ivcfr ieh nhIN hoxgy.
ies id®sL qoN sfzI Dfrnf ieh bxdI hY ik nftkkfr nMU eyQoN dy dUjI pIVHI dy muMizaF kuVIaF bfry shI jfxkfrI nhIN. jy huMdI qF Auh ipafr sMbMDI siBafcfrk kdrF kImqF dI twkr pysL krn vfsqy eyQoN dy jMmy kuVI muMzy nMU kdy nf vrqdf. ieh twkr dUjI pIVHI dy bwicaF qy pihlI pIVHI dy mfipaF drimafn vfpr rhI hY. qy aslI mslf eyQy jMmIaF kuVIaF nMU drpysL hY ik AuhnF nMU AuhnF dy bxdy hwk, jfxI ik muMizaF dy brfbr pUrI afjLfdI nhIN idwqI jf rhI. knyzf ivc jMmIaF qy plL rhIaF pMjfbI kuVIaF vwKo vwKry qrIky nfl ies smwisaf nfl iekwlIaF dukwlIaF qy keI vfrI jQybMd ho ky vI jdojihd krdIaF hn pr ijs qrIky nfl nOjvfnF nMU ies nftk ivc pysL kIqf igaf hY aijhI iksy siQqI jF smwisaf df JOlf vI nhIN pYNdf.
Pyr vI ijs qrHF nftkkfr ny ieh siBafcfrk tkrf pysL kIqf hY Auh afpxy afp ivc bVy idlcsp svfl KVHy krdf hY. nftkkfr ny imwkI nMU hI ikAuN pMjfbI kdrF kImqF leI qVpdI idKfieaf hY rvI nMU ikAuN nhIN? kI ieh Ausdy mn ivc CupI mrd p®Dfn Bfvnf hY ik sfzy muMzy qF BfvyN “Krfb” ho jfx, jfxI ik pwCmI kdrF kImqF ivc cly jfx pr kuVIaF nf AuWDr jfx?

ies nftk ivc kI kuwJ pysL nhIN kIqf igaf
siBafcfr, mIzIey aqy sfihq nUM prKx leI vrqI jFdI kirtIkl iQAUrI anusfr sfihqk rcnf iek drpx vFg nhIN huMdI, ijs ivc smfj dI koeI “ajLfd scfeI” p®qIibMbq huMdI hY, sgoN sfihqk rcnf iek spft lfeIt df kMm krdI hY ijs dI mdd nfl lyKk ny smfj dy kuwJ qwQF nUM AuBfiraf aqy rusLnfieaf huMdf hY. iesdy nfl hI spft lfeIt dy Gyry qoN bfhrly qwQF nUM hnHyry ivc rwiKaf huMdf hY. ikhVy qwQF nUM spft lfeIt ivc rwKxf hY aqy ikhVy qwQF nUM spft lfeIt qoN bfhr rwKxf hY, ies dI cox lyKk krdf hY. AusdI ieh cox hI AusdI rcnf df swc pYdf krdI hY. dyKx vfilaF nUM Ausdf pysL kIqf swc ies krky swcf lwgdf hY ikAuNik AuhnF nUM ies rOsLnI dy Gyry qoN bfhr hnHyry ivc mOjUd hor qwQ idKfeI nhIN idMdy. jy dyKx vfilaF nUM hnHyry ivc mOjUd qwQ vI idKfeI dyx qF Aus rcnf df swc bdl jfvygf. ies gwl nUM hor spsLt krn leI asIN iek Audfhrx dI mdd lYNdy hF. mMn lAu rylvy mjLdUr afpxIaF qnKfhF vDfAux aqy kMm dIaF hflqF nUM suDfrn leI hVqfl kr idMdy hn. ies hVqfl bfry rcnf krn vfly rcnkfr keI qrHF dy swc pysL kr skdy hn. jy ies hVqfl nUM kOmI ihwqF dy ivruwD idKfAuxf hY qF lyKk ies hVqfl kfrn rylvy qoN hox vflI afmdn dy bMd hox nfl srkfrI KjLfny nUM pYx vfly Gfty, Zoaf ZuafeI dy sfDnF dy Pyl hox kfrn dysL dy vpfr nUM hox vfly nuksfn, iek QF qoN dUjI QF jfx leI afm lokF nUM afAux vflIaF musLiklF afid vrgy qwQF nUM afpxI spft lfeIt hyT ilafky AuBfrygf. iesdy nfl nfl Gwt qnKfh kfrn pYdf hoeIaF mjLdUrF dIaF qMgIaF, rylvy mYnyjmYNt vwloN mjLdUrF nfl kIqy BYVy vrqfAu afid vrgy qwQF nUM spft lfeIt qoN bfhr hnHyry ivc rwKygf. qy jy lyKk ny ies dy Ault swc isrjxf hY qF Auh mjLdUrF dIaF qMgIaF, mYnyjmYNt dy BYVy vrqfAu nUM spft lfeIt aDIn ilafeygf aqy hVqfl kfrn srkfrI KjLfny qy pYx vfly Bfr afid vrgy qwQF nUM spft lfeIt qoN bfhr jF mwDm rOsLnI ivc rwKygf.
AuWpr spsLt kIqI Dfrnf aDIn ieh jLrUrI ho jFdf hY ik jy asIN iksy rcnf dy swc nUM smJxf hY qF asIN Aus rcnf dI spft lfeIt aDIn afey qwQF nUM GoKx dy nfl nfl Aus rcnf dI spft lfeIt dy Gyry qoN bfhr rih gey jF Cwzy gey qwQF vwl vI iDafn dyeIey. ies leI hux asIN knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn dy AunHF qwQF vwl iDafn dyvFgy ijhnF nUM kYmlUps dIaF mwCIaF nftk ivc awKoN Auhly kIqf igaf hY.
swB qoN pihlF asIN knyzf dy pMjfbIaF dy sfihq, igafn aqy soc bfry gwl krFgy. ies nftk df pfqr jYg isMG iek kvI hY. ies krky sfzy iKafl ivc Auh nftk ivc knyzf dy pMjfbI sfihq, igafn, bOiDkqf aqy soc dI p®qIinDqf krdf hY. Aus vwloN ilKI geI kivqf dy ijs qrHF dy nmUny ies nftk ivc pysL kIqy gey hn aqy ijs qrHF df Aus df afcrx pysL kIqf igaf hY AusqoN ieh p®Bfv pYNdf hY ik knyzf df sfihq aqy sfihqkfr iek koJy mjLfk aqy byhUdgI qoN vwD kuwJ vI nhIN hn. asIN ieh mMndy hF ik ijs qrHF df kvI ies nftk ivc pysL kIqf igaf hY Aus qrHF dy kvI knyzf ivc hn, Aus qrHF dy kvI pMjfb ivc vI hn qy hr QF aqy hr jLbfn ivc huMdy hn. pr sfzf svfl hY ik kI jYg isMG vrgy kvI knyzf dI p®qIinDqf krdy hn? jvfb hY nhI. jy asIN knyzf ivc ipCly 25 sfl qoN ilKI jf rhI kivqf aqy smuwcy sfihq vwl suihridqf nfl dyKIey qF asIN dyKdy hF ik knyzf dy sfihqkfr gMBIrqf nfl knyzf ivc pMjfbIaF nUM pysL afAuNdy msilaF bfry gwl kr rhy hn. nslvfd, aOrqF dIaF smwisafvF, pIVHIaF ivckfr pfVf, pMjfbIaF nUM kMmF qy afAuNdIaF smwisafvF dI gwl knyzf dy pMjfbI sfihq ivc afm imldI hY. ijwQy ieh sfihq knyzf ivc pMjfbIaF dy jIvn ivc afAuNdIaF musLiklF dI gwl krdf hY Aus dy nfl hI knyzIan pMjfbIaF vwloN iehnF musLiklF dy hwl lwBx leI kIqy jFdy XqnF aqy jdojihd dI vI gwl krdf hY. (knyzIan pMjfbI sfihq bfry ies qrHF dy ivcfr vtFdry nUM hor ivsQfr nfl jfnx leI pMjfbI lyKk mMc vYnkUvr vwloN p®kfisLq ikqfb “knyzf df sfihq aqy siBafcfr” pVHI jf skdI hY.) sfihq dy nfl nfl isafsI aqy smfjk pwDr AuWqy vI knyzIan pMjfbI lok afpxIaF smwisafvF dy hwl leI lgfqfr Xqn krdy af rhy hn. pr ies nftk ivc ies swB kfsy nUM awKoN Auhly kIqf igaf hY. jy ies nftk ivc iehnF gwlF df iKafl rwiKaf jFdf qF kI ies nftk df swc ieh hI huMdf jo Aus ivc pysL kIqf igaf hY?
ies qoN agFh asIN ies nftk ivc knyzf ivc pMjfbIaF dI dUjI pIVHI dy jIvn dy AuhnF pwKF dI gwl krFgy ijhnF nUM ies nftk ivc awKoN Auhly kIqf igaf hY. ijvyN pihlF dwisaf igaf hY ik ies nftk ivc moty rUp ivc ieh dwisaf igaf hY ik sfzI dUjI pIVHI dy muMzy “ply buafiejL” vFg inwq nvIN kuVI lwBdy iPrdy hn aqy kuVIaF iehnF muMizaF dI Kyz df isLkfr huMdIaF hn qy mfXUs ho roNdIaF hn. ies qoN agFh nftk ieh kihMdf hY ik sfzy nOjvfnF dI ies soc kfrn mfipaF aqy bwicaF ivckfr nf imtx vflf pfVf hY. kI sfzI nOjvfn pIVHI dI ijLMdgI isrP sYks duafly hI GuMmdI hY? jvfb hY nhIN. awj ies gwl dy sbUq QF pr QF mOjUd hn ik sfzI nOjvfn pIVHI knyzf dy isafsI, siBafcfrk, smfjk aqy afriQk jIvn ivc pUrI srgrmI nfl sLfml ho ky afpxy leI aqy afpxy BfeIcfry leI snmfnXog QF bxfAux dy Xqn kr rhI hY aqy Aus ivc kfmXfb vI ho rhI hY. Audfhrx leI bI[ sI[ ivc pMjfbI/BfrqI BfeIcfry ivcoN bxn vfl pihlF aYm[ aYl[ ey[ moa shoqf dUjI pIVHI ivcoN hY. Ausdf nF bI[ sI[ ivc pMjfbI bolI nUM dUjI bolI df drjf duafAux ivc moZI BUimkf inBfAux vfilaF ivc iek Kfs QF rwKdf hY. iesy qrHF awj asIN ikMny hI nOjvfnF nUM isafsI Kyqr ivc srgrm dyK skdy hF aqy ikMny hI AuWcpwDrI srkfrI ahuidaF `qy sQfpq hn. isafsI Kyqr qoN ibnF sfzy nOjvfn hr iksm dy p®oPYsLn, vpfrk qy qknIkI KyqrF ivc vI vwzIaF mwlF mfr rhy hn. Auh eyQoN dy siBafcfrk, sfihqk qy KyzF afid dy KyqrF ivc vI bVI srgrmI nfl XqnsLIl hn. Audfhrx leI sMn 1996 dI AulMipk ivc jfx vflI knyzf dI BlvfnF dI tIm ivc dUjI pIVHI df iek pMjfbI vI sLfml sI qy knyzf dI grfs hfkI dI tIm ivc pMjfbIaF df kfPI dyr qoN bol bflLf irhf hY.
nOjvfnF bfry gwl kridaF ies nftk ivc sfzI dUjI pIVHI dIaF kuVIaF df iksy iksm df Xogdfn nhIN idKfieaf igaf. ies nftk ivc Auh isrP afpxy hfx dy mrdF qoN ivafh dI kuimwtmYNt hI mMgdIaF hn. asl ivc dUjI pIVHI dIaF sfzIaF nOjvfn kuVIaF bhuq kuwJ gOlxXog kMm kr rhIaF hn. asIN afpxy qjrby (vYnkUvr swQ aqy vYnkUvr ivc huMdIaF hor srgrmIaF dy afDfr `qy) anusfr kih skdy hF ik knyzf dy isafsI, smfjk, sfihqk jIvn ivc dUjI pIVHI dIaF kuVIaF/aOrqF dUjI pIVHI dy muMizaF/mrdF nfloN ijLafdf suihrdqf aqy vcnbwDqf nfl sLmUlIaq krdIaF hn. ieh jfnx leI vYnkUvr qo inkly mYgjLIn aMkur dy aMk, trFto qoN inkldy mYgjLIn dIvf aqy mFtrIafl qoN inkldy mfsk srfey afid dy aMkF nUM piVHaf jf skdf hY.
nftk ivc pysL kIqf igaf pIVHIaF ivclf pfVf bhuq hI sfDfrn pwDr qy pysL kIqf igaf hY. ieh gwl swc hY ik keI gwlF ivc pihlI aqy dUjI pIVHI dI socxI df Prk AuhnF dy afpsI irsLiqaF ivc qxfa pYdf krdf hY ijvyN ik hr jgHf qy hr smyN huMdf hI hY. pr ies dy nfl hI ieh gwl vI swc hY ik knyzIan jIvn dy ikMny hI aijhy pwK hn, msly hn, ijhnF ivc dUjI pIVHI pihlI pIVHI nfl moZy nfl moZf joV ky kMm krdI hY. Audfhrx leI, vYnkUvr ivc sYks islYksLn (ilMg cox) sMbMDI cwly Gol dI gwl kIqI jf skdI hY. ies Gol nUM jQybMd krn aqy AusdI agvfeI krn vflIaF aOrqF ivc vwzI igxqI dUjI pIVHI dIaF nojvfn aOrqF dI sI. ies jdojihd ivc sLfml dUjI pIVHI dIaF kuVIaF/aqy aOrqF nfl kIqI gwlbfq qoN sfzf ieh p®Bfv bixaf hY ik dUjI pIVHI pihlI pIVHI dy drd, KusLI aqy qjrby nUM smJxf cfhuMdI hY aqy knyzIan jIvn dy ikMny hI KyqrF ivc dUjI pIVHI pihlI pIVHI nfl sFJ mihsUs krdI hY. sfzI dUjI pIVHI dy nOjvfnF dI ijLMdgI dy ieh pihlU ies nftk ivc awKoN Auhly kIqy gey hn.
pihlI pIVHI dy pMjfbIaF vloN afpxy bwicaF dI pVHfeI sMbMDI pysL kIqy njLrIey dI gwl jo asIN pihly ihwsy ivc CohI sI hux hor ivsQfr ivc krdy hF. brijMdr isMG afpxy bwicaF vloN ijLafdf nf pVHn AuWqy KusL hY ikAuNik Ausdf ivcfr hY ik jy Ausdy bwcy ijLafdf pVH jFdy qF AuhnF ny Ausdy afigafkfr nhIN sI rihxf. surjIq isMG dy bwcy pVHy hoey hn pr Auh vI ies gwloN nf-KusL hY ikAuNik Aus dy bwicaF ny goiraF nfl ivafh krvf ilaf hY. bysLwk nftk df iek hor pfqr kYlI isMG iehnF dohF dy ivcfr dy Ault gwl krn dI koisLsL krdf hY pr nftk ivcoN smuwcf p®Bfv ieh AuBrdf hY ik knyzf dy pMjfbI afpxy bwicaF nUM bhuqI ividaf dyx dy hwk ivc nhIN ikAuNik AuhnF nUM zr hY ik pVH ky AuhnF dy bwcy mfipaF dy afigafkfr nhIN rihxgy aqy ivgV jfxgy. iesnMU Auh afpxy siBafcfr qoN dUr cly jfx df nfm idMdy hn.
sfzy iKafl ivc ieh vI knyzf dy pMjfbIaF bfry pUrf swc nhIN hY. knyzf ivc pMjfbIaF df ieiqhfs ieh dsdf hY ik AuhnF ny afpxI aglI pIVHI nUM agFh pVHn leI sdf p®yiraf hY. knyzf ivc 1920ivaF dOrfn rih rhy pMjfbIaF dy jIvn bfry sfDU isMG DfmI dy ilKy nfvl mlUkf ijs df asIN pihlF ijLkr kr cuwky hF, ivc pMjfb dy ipMzF qoN afey “anpVH” pMjfbI mlUky nUM vfr vfr AuWcI ividaf hfsl krn leI p®yrdy hn. knyzf dy bhuigxqI pMjfbI afpxy bwicaF dI pVHfeI leI hr qrHF dI kurbfnI krn leI iqafr hn. sLfied ieh ies leI hY ik pihlI pIVHI dy pMjfbIaF nUM Gwt pVHy ilKy hox krky jF AuhnF dI pVHfeI dI knyzf ivc kdr nf hox krky keI qrHF dy ivqkry aqy aOiKafeIaF df sfhmxf krnf ipaf hY. nfl hI awj asIN jfxkfrI Xuwg ivc jI rhy hF. anpVH bMdf vI ies gwl dI mhwqqf smJdf hY qy cfhMudf hY ik Ausdy bwcy jIvn dy pMD leI pUrI qrHF iqafr hox. ies leI Auh afpxy bwicaF nUM vwD qoN vwD pVHfAuxf cfhuMdy hn aqy ies leI kuwJ vI krn nUM iqafr hn. afpxy bwicaF dI pVHfeI dy iPkr vjoN hI bI[ sI[ dy skUlF ivc pMjfbI bolI nUM dUjI BfsLf df drjf idvfAux vrgf kMm sMBv ho sikaf hY. nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc ies gwl nUM awKoN Auhly kIqf igaf hY. jy ieh nftk ies gwl df iDafn rwKdf qF kI ies nftk df swc Auh hI huMdf jo ies ivc pysL kIqf igaf hY?
hux asIN ies nftk ivc ijLkr kIqy do pfqrF kuldIp isMG aqy ismrn kOr bfry gwl krFgy. ieh dovyN pfqr mMc AuWqy nhIN afAuNdy pr AuhnF df nftk ivc ijLkr hY. kuldIp isMG ny ihMdusqfn ivc ieMjnIairMg kIqI hoeI hY aqy ismrn kOr ny zfktrI. ismrn kOr brijMdr isMG dy Gwt pVHy lVky Drm isMG nfl ivafh krvf ky knyzf phuMcdI hY aqy kuldIp isMG brijMdr isMG dI Gwt pVHI lVkI imMdo nfl ivafh krvf ky knyzf phuMcdf hY. pr ieQy afky AuhnF nUM k®mvfr Drm isMG aqy imMdo afpxy afpxy Xog nhIN lwgdy. ies leI Auh AuhnF dohF nUM Cwz jFdy hn aqy iekwTy rihx lwgdy hn. ies ijLkr nfl nftk ivc knyzf ivcly brijMdr isMG aqy Ausdy pirvfr dI hYNkV aqy mUrKqf nUM Aujfgr krn dI kfmXfb koisLsL hY. pr ies ijLkr nfl bwJf hoieaf swc hor vI hY jo ies nftk ivc awKoN Auhly kIqf igaf hY. Auh swc hY ihMdusqfn dy pMjfb ivclIaF Auh afriQk, smfjk, siBafcfrk aqy iB®sLt siQqIaF ijhnF kfrn ieMjnIairMg aqy zfktrI dI pVHfeI kr cuwky nOjvfn muMzy kuVI nUM afpxy qoN Gwt pVyH ilKy pMjfbI-knyzIanF nfl ivafh krfAux leI aqy iehnF ivafhF nUM knyzf afAux leI pOVI dy qOr AuWqy vrqx leI mjbUr hoxf pYNdf hY. jy nftk ivc jF nftk ilKx smyN ipCokV ivc iehnF siQqIaF df iDafn rwiKaf huMdf qF kI ies nftk df swc Auh huMdf jo ies ivc pysL kIqf igaf hY? sfzy iKafl ivc nhIN. nftk ivc ijLkr kIqI ies Gtnf dy vfprn ipwCy knyzf dIaF siQqIaF ijLMmyvfr nhIN hn sgoN pMjfb ivclI iB®sLtqf BrI afriQk, isafsI aqy smfjk siQqI ijLMmyvfr hY. asIN iewQy pMjfb aqy knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn nUM alihdf alihdf krky iek dUjy nUM imhxy dyx dy krm ivc nhIN pYxf cfhuMdy pr ieh jLrUr kihxf cfhuMdy hF knyzf ivcly pMjfbIaF dy ikMny hI msly hn ijhnF nUM iekwly knyzf dy sMdrB ivc rwK ky nhIN smiJaf jf skdf sgoN AuhnF nUM smJx leI smuwcy pMjfbI siBafcfr dy sMdrB ivc dyKxf pvygf. ijhVf vI lyKk iehnF msilaF nUM iekwly knyzf dy sMdrB ivc rwK ky dyKygf, Auh shI qsvIr pysL krn dI QF aDUrI qsvIr hI pysL kr skygf. ies nftk ivc vI aijhf hI hoieaf hY.

nftk ipwCy kMm krdI soc/ivcfrDfrf

ijvyN asIN pihlF mMn cuwky hF ik asIN afqmjIq nMU iek iemfndfr qy suihrd nftkkfr mMndy hF. sfzy ivcfr ivc Aus ny jo qsvIr pysL kIqI hY Auh knyzf dy pMjfbIaF bfry AusdI afpxI phuMc anusfr bxI qsvIr hY. Aus ny afpxI vloN jo shI mihsUs kIqf Auh hI pysL kIqf hY. pr AusdI pysL kIqI qsvIr aqy sfnMU sfzI afp idsdI qsvIr ivc eynf Prk ikAuN hY? suafl ieh AuWTdf hY ik ies nftk dy lyKk ny knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn dy AuWpr ibafny qwQF nUM awKoN Auhly ikAuN kIqf? ieh gwl smJx leI sfnUM ies nftk dy ipCokV ivc kMm krdI soc/ivcfrDfrf dI insLfndyhI krnI pvygI. iek lyKk iksy smfj jF BfeIcfry nUM ikMny hI vwKry vwKry p®fpq njLrIey jF id®sLtIkoxF nfl dyK skdf hY. ijs id®sLtIkox jF njLrIey nfl Auh dyKygf, Ausdy anusfr swc AusnUM idKfeI dyvygf. ies leI jLrUrI ho jFdf hY ik iksy rcnf ivc pysL kIqy swc nUM smJx leI asIN Aus rcnf dy ipCokV ivc kMm krdI soc/ivcfrDfrf nUM jfxIey. ies dy nfl hI ieh vI jfxIey ik lyKk dIaF Aus BfeIcfry p®qI pUrb DfrnfvF kI hn.
sfzy iKafl ivc ies nftk ipWCy kMm krdI soc nUM bsqIvfdIaF vloN afpxIaF bsqIaF dy lokF p®iq apxfeI ivcfrDfrf jF bsqIvfdI ivcfrDfrf df nfm idwqf jf skdf hY. bsqIvfdI ivcfrDfrf nUM hoNd ivc afAux leI sYNkVy vrHy lwgy aqy smyN smyN ies soc/ivcfrDfrf ivc qbdIlIaF afAuNdIaF rhIaF. ies soc/ivcfrDfrf dIaF mOty qOr AuWqy ieh KfsIaqF hn: 1) bsqIaF ivc rihx vfly lok bsqIvfdI lokF dy mukfbly GtIaf jF pwCVy hoey hn; 2) bsqIaF dy lok bsqIvfdI lokF nfloN Gwt qrk vfly hn jF qrk ivhUxy hn; 3) bsqIaF dy lok bsqIvfdI lokF nfloN ipafr krn dI Gwt Xogqf rwKdy hn; 4) bsqIaF dy lokF df koeI siBafcfr nhIN jF bsqIaF dy lokF df siBafcfr pCiVaf hoieaf hY. iesdy nfl bsqIaF dy lokF df koeI ieiqhfs nhIN jo ieh drsf sky ik AuhnF ny vI smyN smyN afpxy afly duafly dIaF hflqF nfl sMGrsL kIqf hY, lVfeI lVI hY; 5) bsqIaF dy lokF kol afpxf koeI igafn nhIN jF bsqIaF dy lokF df igafn purfxf aqy rvfieqI iksm df hY; 6) bsqIaF dy lok bwicaF vrgy hn; 7) bsqIaF dy lok afpxy msly afp nijwTx dy kfbl nhIN hn; 8) jy bsqIaF dy lokF aqy bsqIaF ny qrwkI krnI hY qF AuhnF nUM bsqIvfdI lokF AuWqy inrBr hoxf pvygf afid. (ieh jfxkfrI jy aYm blft dI pusqk dI kOlOnfeIjLrjL mfzl afP df vrlz `qy aDfrq hY)
iehnF KfsIaqF ivcoN ikMnIaF hI KfsIaqF nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc lwBIaF jf skdIaF hn: 1) ieh nftk pysL krdf hY ik knyzf dy pMjfbIaF kol koeI igafn nhIN. nftk ivclf kvI pfqr, jo knyzf dy pMjfbI buwDIjIvIaF, ilKfrIaF dy p®qIinD vwjoN dyiKaf jf skdf hY, bVIaF PjLUl iksm dIaF kivqfvF ilKdf idKfieaf igaf ijhnF df knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn nfl koeI sMbMD nhIN ijs bfry asIN pihlF ivcfr kr cuwky hF; 2) knyzf dy pMjfbIaF kol qrk nhIN. ies hI kfrn ies nftk ivc Auh afpxIaF smwisafvF nUM qrk pUrn ZMg nfl ivcfrn dI QF roeI jFdy hn; 3) knyzf dy pMjfbIaF df siBafcfr mr cuwkf hY. ies sMbMD ivc vI mr cuwky gIq dy hvfly nfl pihlF hI gwl kIqI jf cuwkI hY; 4) knyzf dy pMjfbI ipafr nhIN kr skdy. Auh isrP msLInF bx gey hn aqy AuhnF dy bwcy AuhnF dy ipafr qoN vFJy rih gey hn. ieQy asIN ieh kihxf cfhuMdy hF ik nftk ivc pysL kIqy ies dfavy ivc kuwJ hwd qwk scfeI hY. pr ieh scfeI iekwly knyzf dy pMjfbIaF qy lfgU nhIN huMdI sgoN srmfeydfrI/KpqkfrI smfj ivc rihx vflf hr nfgirk ies df isLkfr hY. ipCly pMj Cy sflF qoN ilbrlfeIjysLn hox kfrn ihMdusqfn ivc vI KpqkfrI siBafcfr df hmlf viDaf hY. ies hmly aDIn pMjfb df mwDvrg (ijs ivc bhuqy buwDIjIvI aqy p®oPYsr vI sLfml hn) vI iek cUhy dOV ivc sLfml ho igaf hY. ies leI KpqkfrI smfj ivc rih rhy ivakqI dI ies cUhy dOV nUM vwzy p®sMg ivc dyKx dI loV hY nf ik knyzf dy pMjfbIaF nUM gYr-mnuwKI sfbq krn leI ijvyN ik ies nftk ivc kIqf igaf hY.; 5) knyzf dy pMjfbIaF df jdojihd Biraf koeI ieiqhfs nhIN; 6) afpxIaF smwisafvF dy hwl leI knyzIan pMjfbI pMjfb vwl qwkdy hn.
bsqIvfdI lokF vwloN bsqIaF dy lokF dy jIvn nUM AuWpr dwsy ZMg nfl pysL krn ipwCy jo kfrn huMdf sI Auh sI bsqIaF AuWpr afpxy rfj nUM shI iswD krnf aqy ieh pysL krnf ik bsqIaF dy lokF nUM bsqIvfdI goiraF dI loV hY. bsqIvfdI gory bsqIaF dy lokF dy msilaF df hwl dy skdy hn. AuhnF dI ijLMdgI nUM AuWnqI aqy KusLhflI vwl iljf skdy hn. nftk kYmlUps dIaF mwCIaF vI kuwJ kuwJ aijhf krn dI koisLs kr irhf hY. ieh nftk vI ieh suJfAuNdf hY ik knyzf dy pMjfbIaF nUM drpysL msilaF dy hwl pMjfb rihMdy buwDIjIvIaF, sfihqkfrF aqy nftkkfrF dy kol hn. aijhf iswD krn leI ieh jLrUrI sI ik knyzf dy pMjfbIaF dy sfihq, igafn, isafsI jdojihd dy ieiqhfs aqy bOiDkqf nUM nkfiraf jfvy. aqy sfzy ivcfr ivc ies nftk ny aijhf hI kIqf hY.
iewQy nftkkfr dI knyzf dy pMjfbIaF bfry bxI pUrb Dfrnf nUM jfx lYxf vI jLrUrI hY ijs vfsqy asIN nftkkfr vwloN ihMdusqfn tfeImjL ivc cmn afhUjf nUM idwqI ieMtrvIAU ivcoN kuwJ ihwsy pysL krFgy. ies ieMtrvIAU ivc nftkkfr knyzf dy pMjfbIaF bfry ies qrHF kihMdf hY: “swTivaF aqy swqrivaF ivc knyzf jfx vfly pMjfbIaF ivcoN bhuqy grIb, anpVH, hlvfhk jF byhunry mjLdUr sn ijhVy ihMdusqfn ivc BuwKy mr rhy sn[”ies hI ieMtrvIAU ivc nftkkfr agFh kihMdf hY, “mYN nslvfd bfry bhuq kuwJ suxdf huMdf sI; pr mYnUM AuWQy aijhf kuwJ nhIN idisaf.”
pihlI gwl, jy asIN knyzf ivc pMjfbIaF dy afvfs dy ieiqhfs nUM qwQF dy afDfr AuWqy dyKIey qF sfnUM ieh pqf lwgdf hY ik knyzf ivc 1970ivaF ivc afAux vfly pMjfbIaF ivcoN bhuigxqI pVHI ilKI sI. bhuqy lok kfljF-XUnIvirstIaF ivcoN pVHdy ieWQy afey sn. ikMny hI lok aiDafpk, Coty aPsr sn aqy ikMny hI lok srkfrI nOkrIaF krdy afey sn. 1970ivaF ivc afey bhuqy lokF df ipCokV pyNzU sI (ies qrHF lwgdf hY ik afqmjIq horIN pyNzU hox nUM anpVH hoxf smJ rhy hn) aqy iehnF ivcoN bhuqy CotI jF drimafnI iksfnI nfl sMbMiDq sn. ieh swc hY ik iehnF ivcoN bhuqy lokF dIaF afriQk musLiklF sn aqy AunHF df eyQy afAux df muwK kfrn afriQk hI hY pr Auh BuwKy sLfied nf mrdy hox - BuwKy vfsqy hvfeI jhfjL dI itkt K®Id skxf sMBv nhIN huMdf. jy pMjfb ivc vsdy pMjfbIaF aqy knyzf ivc vsdy pMjfbIaF ivckfr pVHy ilKy lokF dy anupfq df mukfblf krnf hovy qF knyzf hr hflq ivc AuWqy afvygf, jfxI ik ieQy pVHy ilKy pMjfbIaF df anupfq pMjfb nfloN ijLafdf hY.
nslvfd dy sMbMD ivc asIN eynf hI kihxf cfhFgy ik afpxy myjLbfnF dI Cqr Cfieaf hyT kuwJ mhIny knyzf iPr ky quhfnUM knyzf ivcly nslvfd dy drsLn nhIN ho skdy. hF jy qusIN eyQy afpxI ijLMdgI nUM jIx leI loVINdy qrwdd Kud afpxy isr qy kro qF qusIN pihly mhIny hI nslvfd dy keI ichry dyK skogy. asIN eyQy ies ieMtrvIAU ivwcoN do ibafn hI pysL kIqy hn pr asl ivc ieh sfrI ieMtrvIAU hI pVHn vflI hY. ies ieMtrvIAU df 70-80 p®qIsLwq ihwsf knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn bfry glq iksm dIaF pUrb DfrnfvF aqy ibafnF nfl Biraf ipaf hY. Audfhrx vjoN, Auh knyzf ivc pMjfbIaF dI vsoN bfry iek bVI idlcsp pr ajIbo grIb Dfrnf pysL krdf hY:
“vYnkUvr dy iksfnF aqy trFto dy snaqI kfimaF dy mukfbly qyl nfl BrpUr kYlgrI aqy aYzmMtn dy ielfikaF dI kimAUintI aYzvFsz hY; iesy qrHF socx vfly (iQMikMg) pMjfbI sYskftUn ivc rihMdy hn.
(Against the farmers in Vancouver and industrial labour in Toronto, in the oil-rich region of Calgary and Edmonton, the community is comparitively advanced; likewise, thinking Punjabis are settled in Saskatoon).
ies AuprlI Dfrnf df kI afDfr hY? “aYzvFsz” qoN afqmjIq df kI Bfv hY? ieh qF afqmjIq hI dws skdf hY. pr asIN ajy qwk afpxy afp nUM ies qrIky nfl nhIN dyiKaf sI. hux ies dy iswty vjoN jF qF asIN Aus dI Dfrnf nMU swc mMn lvFgy qy afs krFgy ik kdoN sYskftUn ivcoN “aYzvFsz” qy iQMikMg” pMjfbI af ky sfzI agvfeI krdy hn qy jF afps ivc lVnf sLurU kr dyvFgy ik sfzy ivcoN kox “aYzvFsz” hY qy kOx nhIN - bsqIvfdIaF dI purfxI cfl vrgI gwl bxygI ik nhIN. KYr[[[
sfzy iKafl ivc ies nftk ivc knyzIan pMjfbIaF dI aDUrI aqy icwb-KVwbI qsvIr pysL krn ivc nftkkfr dIaF iehnF pUrb DfrnfvF df vwzf hwQ hY. ies qrHF jfpdf hY ik nftkkfr ny knyzf dy pMjfbIaF dy jIvn dy isrP Aus swc nUM hI nftk ivc pysL kIqf hY jo AuhnF pUrb DfrnfvF nUM shI iswD kry.
bdysLF ivc vsdy pMjfbIaF bfry ies qrHF dI soc/ivcfrDfrf iekwly afqmjIq dI hI nhIN sgoN pMjfb ‘c rih rhy bhuigxqI buwDIjIvIaF/aflockF/lyKkF dI hY. duwK dI gwl ieh hY ik Auh bdysLF ivc vsdy pMjfbIaF dy jIvn nUM suihrdqf nfl smJ ky afpxI ies soc ivc iksy qrHF dI qbdIlI krn leI iqafr nhIN jfpdy. ies sMbMD ivc sMn 1991 ivc suKvMq huMdl dI pMjfb PyrI dOrfn vfprI iek Gtnf pysL hY. ies PyrI dOrfn suKvMq huMdl nUM luiDafxy pMjfbI sfihq akfdmI dI iblizMg ivc kuwJ lyKkF nfl gwlbfq krn df mOkf imilaf. ies gwlbfq dOrfn sMq isMG syKoN vI sLfml sn. bdysLF ivc vsdy pMjfbIaF bfry cl rhI gwlbfq dOrfn suKvMq huMdl ny suJfa idwqf ik afvfs df mslf iek guMJldfr mslf hY aqy ieh rfsLtrI aqy aMqrrfsLtrI pwDr AuWqy kMm kr rhy afriQk, isafsI aqy smfjk p®bMD nfl bwJf hoieaf hY. sfzy leI jLrUrI hY ik asIN iesdf gMBIrqf nfl aiDan krIey. ies aiDan ivc pMjfb dIaF XUnIvirstIaF nUM afpxf bxdf ihwsf pfAuxf cfhIdf hY. ies suJfa dy juafb ivc sMq isMG syKoN hurF ny jo kuwJ ikhf Ausdf sfr ieh bxdf sI: afvfs bfry gMBIr aiDan krn dI koeI loV nhIN. AuhnF (pMjfb vsdy buwDIjIvIaF/lyKkF) nUM pqf hY ik asIN (bdysLF ivc vsdy pMjfbI) pMjfb Cwz ky bdysLF ivc ikAuN afey hF. AuhnF anusfr asIN lflc krky pMjfb Cwizaf hY. sMq isMG syKoN hurF vwloN khI ies gwl nfl pMjfb dy bhuqy buwDIjIvI/lyKk sihmq jfpdy hn. AuhnF ivcoN keI “lflc” dI Dfrnf nUM aiq qwk lY jFdy hn aqy bdysLF ivc gey pMjfbIaF nUM “BgOVy” krfr dyx qwk jFdy hn. jdoN iksy ivakqI jF ivakqI smUh nUM lflcI aqy BgOVf mMn ilaf jfvy qF Aus nfl kIqy jfx vfly vrqfa jF Aus bfry kIqI jfx vfly inrIKx (abjLrbysLn) leI koeI vwzI guMjfiesL nhIN rihMdI. AusnUM isrP sjLf hI suxfeI jf skdI hY jF AusnUM duKI hflq ivc hI ikafisaf jf skdf hY. ieho kuwJ hI pMjfb dy buwDIjIvI/lyKk bdysLF ivc vsdy pMjfbIaF nfl kr rhy hn. pMjfb ivc vsdy buwDIjIvIaF/lyKkF vloN aiq dI pwDr AuWqy vfr vfr bdysLF ivc vsdy pMjfbIaF vloN afpxy bwcy guaf lYx dI gwl krnf jF inrIKx kr aijhf nqIjf kwZxf, lflcI aqy BgOiVaF nUM sjLf suxfAux dI afsvMd soc ivcoN hI AupjI hoeI gwl jfpdI hY.

aMiqkf

sfzy ivcfr ivc pMjfb dy buwDIjIvI bfhr vsdy pMjfbIaF bfry bxIaF afpxIaF pUrb DfrnfvF aMdr burI qrHF g®sy hoey hn. sMkt vflI siQqI ieh hY ik AunHF nMU ies gwl df aihsfs qwk nhIN. iehnF pUrb DfrnfvF dy afDfr `qy Auh sfzI duwKF-BrI qsvIr bxf lYNdy hn qy Pyr Aus AuWpr iPkr krdy hn. sfzI siQqI AuWpr afp roNdy hn qy sfnMU roNdy isrjdy hn. nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ies dI qfjLf aqy ZuwkvIN Audfhrx hY. ies ivc sLwk nhIN ik afqmjIq ny nftk ilKx qoN pihlF afpxI knyzf PyrI dOrfn eyQoN dIaF siQqIaF nMU dyKx smJx df Xqn kIqf pr afpxIaF pUrb DfrnfvF kfrn Auh eyQoN dy jIvn nUM smJx qoN asmrwQ irhf hY. nqIjy vjoN nftk ivc nftkkfr dy mn ivc pihlF vsI qsvIr hI pysL hoeI hY nf ik eyQy vsdy pMjfbIaF df jIvn.
ienHF pUrb DfrnfvF dy lgfqfr kfiem rihx ipwCy p®muwK kfrn pMjfb vsdy buwDIjIvIaF dI bsqIvfdI soc hY. ies bsqIvfdI soc kfrn afqmjIq ny kYmlUps dIaF mwCIaF ivc knyzf dy pMjfbIaF dy ieiqhfs, igafn, sfihq aqy bOiDk soc nUM nkfiraf hY. aijhf krky Aus ny p®Bfv dyx dI koisLsL kIqI hY ik knyzf dy pMjfbIaF nUM afpxy jIvn dIaF smwisafvF df hwl lwBx leI pMjfb vsdy lyKkF/buwDIjIvIaF dI isafxp AuWqy inrBr hox dI loV hY jo iek bsqIvfdI soc df p®mfx hY ijvyN ik asIN pihlF ivcfiraf hY.
aijhI soc bfhr vsdy pMjfbIaF nMU pMjfb vsdy pMjfbIaF qoN Qwly dy drjy qy rwKdI hY aqy awj dy sMdrB ivc ies iksm dI drjfbMdI nf qf shI hY qf hI iksy nMU p®vfn. sfzy iKafl ivc pMjfbI soc ies AuWpr ivcfry sMkt dI isLkfr hY ijsnMU pCfnxf smyN dI jLrUrq hY.
awj pMjfbI siBafcfr AuWpr globl pwDr qy vfpr rhIaF qknIkI qbdIlIaF df qyjLI nfl asr pY irhf hY. ienHF qbdIlIaF dy kfrn pMjfbI siBafcfr hux pihlF vflf siBafcfr nhIN irhf qy nf hI rih skdf hY. ijwQy pMjfb qoN bfhr vsdy bhuqy lokF AuWpr snaqI smfj jF pUMjIvfdI smfj dy mfrU asr pihlF hI p®qwK dyKy jf skdy hn AuWQy hux pMjfb vsdy pMjfbI vI iesdI mfr Qwly af gey hn qy AunHF df jIvn vI hux kdy pihlF vflf nhIN rhygf. dUjI gwl ieh ik pMjfbI hux dunIaF dy sO svf sO mulkF ivc vsdy hn. hux siQqI awj qoN cflI pMjfh vrHy pihlF vflI nhIN. hux ieh pMjfbI pihlF vFg nf qF pMjfb nfloN tuwtdy hn qy nf hI iek dUjy nfloN. ijs qrHF pMjfb dIaF siQqIaF bfhr vsdy pMjfbIaF dy jIvn AuWpr asr krdIaF hn Ausy qrHF sfAUQhfl, vYnkUvr jF trFto dIaF siQqIaF pMjfb vsdy pMjfbIaF dy jIvn AuWpr asr pf rhIaF hn. ieh asr afriQk, isafsq qy siBafcfr dy pihlUaF ivc spwsLt dyiKaf jf skdf hY. ies qrHF nfl pMjfbI iek nvyN XQfrQ ivc jI rhy hn ijhVf awj qoN kuJ smF pihlF ikafs kIqf jf skxf sMBv nhIN sI.
ies leI hux jdoN koeI pMjfbI lyKk/nftkkfr/buwDIjIvI dunIaF dy iksy iek ihwsy ivc vsdy pMjfbIaF dy jIvn bfry koeI rcnf krdf hY qF Aus leI jLrUrI hY ik Auh globl pwDr AuWqy ivcrdy pMjfbI siBafcfr nUM iDafn ivc rwKy. jy Auh aijhf nhIN krygf qF Auh AuhnF pMjfbIaF dy jIvn dI shI qsvIr pysL krn ivc asPl rhygf, ijs qrHF nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc hoieaf hY.
aKIr ivc asIN iek vfr Pyr duhrfAuxf cfhMudy hF ik smyN dI ieh jLordfr mMg hY ik pMjfb dy bwuDIjIvI aqy AuWcI pwDr dy ividak adfry smyN dy hfxI bxn. pMjfbIaF dy afvfs dy msly df sMjIdf pwDr `qy aiDan arMBxf cfhIdf hY. ies msly dy ieiqhfsk, afriQk, Bugoilk, smfijk, gwl kI hr pihlU AuWpr bfkfiedf Koj hoxI cfhIdI hY. nfl hI ijnHF mulkF ivc pMjfbI vsdy hn AunHF dy AuQoN dy jIvn bfry vI pMjfb dy adfiraF vloN mOilk Koj krvfeI jfxI cfhIdI hY. ies Koj ivc dUjy mulkF dy adfiraF vloN afvfs sMbMDI ho rhI Koj df aiDan vI sLfml hoxf cfhIdf hY. ies Koj df mfiDam pMjfbI bolI hoxf cfhIdf hY. ieh ies leI jLrUrI hY ik hux qwk pMjfbI ivc jo dyKx pVHn nUM imldf hY Aus ivc bhuqf ihwsf bfhr gyVf mfr gey lyKkF dIaF jfqI rfvF hI hn. qy ijs iksm dy srfpy smyN ivc dI pMjfbI sfihq qy sfihqkfr ivcr rhy hn (jfxI ik ijwQy mfx snmfn, afpxy afp ivc iek bhuq hI loVINdf qy suKfvF krqwv, iek kYNsr df rog bx jfvy) AuWQy pMjfbI lyKk ijs iksm dI qy ijs qrHF rfey bxfAuNdy hn Aus AuWpr bhuqf ivsLvfs kIqf jf skxf sMBv nhIN. ies krky sfzy sfiraF dI BlfeI vfsqy ieh jLrUrI hY ik pMjfb vsdy pMjfbIaF kol prvfsIaF dy jIvn bfry shI iksm dI qy pMjfbIaF dy afpxy kox qoN krvfeI geI mOilk Koj hovy. nfl hI bfhr vs rhy pMjfbIaF vloN ienHF msilaF sMbMDI jo kMm kIqf jf irhf hY AusnMU mfnqf dyxI cfhIdI hY. pMjfbI bolI qoN bfhr ho rhy kMm nMU vI gOilLaf jfxf cfhIdf hY. iek dUjy qoN iswKx smJx df aml cwlxf cfhIdf hY. hux dI siQqI kuJ ies qrHF dI hY ik pMjfb vsdf hr koeI bfhr vsx vfilaF nMU mwqF dyx leI iqafr rihMdf hY. qy prvfsI jIvn bfry aiDan bfhr ilKI jf rhI kivqf khfxI qwk hI sImq ho ky rih igaf jfpdf hY. jdoN pMjfbI ivc ies iksm dI AuWc pwDrI Koj AuplwbD hovygI qF Pyr lyKk jF nftkkfr prvfsI pMjfbIaF bfry kuJ ilKxf jF kihxf cfhux qF AunHF nUM iek dUjy dIaF jfqI rfvF AuWpr hI tyk nhIN rwKxI pvygI. aijhf hox qy sMBv hY ik bfhr vsdy pMjfbIaF dI qsvIr nftk kYmlUps dIaF mwCIaF ivc pysL kIqI qsvIr nfloN vwKrI hovy.

Welcome to WatanPunjabi.ca
Home  |  About us  |  Font Download  |  Contact us

© 2007-08 WatanPunjabi.ca, Canada

Website Designed by Gurdeep Singh +91 98157 21346