(msLhUr
iPlm adfkfr Em purI nfl kIqI ieh mulfkfq pihlI vfr vqn dy akqUbr/nvMbr/dsMbr-1992
dy ivsLysL mulfkfq aMk ivwc CpI sI. sLfied EmpurI dy iPlmI sPr AuWpr
ivsQfr pUrbk Jfq pvfAux vflI pMjfbI ivwc CpI ieh pihlI mulfkfq sI. hux
asIN ies nUM vqn dy vYWbsfeIt AuWqy Cfp rhy hF qF ik ieh ijLafdf lokF nUM
pRfpq ho sky.)
svfl: swB qoN pihlF qusIN sfnMU afpxy ipCokV bfry dwso?
jvfb: mYN jMimaf qF aMbfly sI pr mYN irhf pitafly hI hF qy Aus nMU hI
afpxf sLihr mMndf hF. kflj vI AuWQy igaf. jdoN mYN surq sMBflI sI qF
biTMzf, rfmf mMzI, PIrojLpur, afid QfvF qy myrf pflx hoieaf. bfad ivc mYN
nfnky ipMz snOr pVHx lwg ipaf. iPr Kflsf kflj pitafly pVHx lwg ipaf. Pst
eIar rYguUlr kflj, sYkMz eIar eIvinMg kflj qy Qrz eIar korspoNzs (zfk
rfhIN) nfl pfs kIqy.
dsvIN jF blik kih lE awTvIN qoN bfad mYN afpxy afp isr sI. nOvIN jmfq ivc
mYN itAUsLn pVHfAuNdf sI qy afpxf Krcf qordf sI. kflj tfiem ivc mYN iek
vkIl kol klrk df kMm krdf sI. kflj ivc mYN “lYb aisstYNt” vI sI. vkIl
CuwtI nhIN sI idMdf huMdf. mYnMU Xfd hY ik iek vfrI cMzIgVH XUQ PYstIvl
ivc sfzf p®ogrfm sI. vkIl kihMdf ik CuwtI nhIN dyxI. mYN ikhf qF afh PV
afpxI nOkrI. iPr jdoN bfkI muMizaF nMU pqf lwgf ik mYN nOkrI Cwz idwqI hY
qF sfiraF ny p®oPYsrF nMU ikhf. AunHF ny kflj dy ip®MsIpl sMq isMG syKoN
sfihb nfl gwl kIqI qy mYnMU “lYb aisstYNt” dI nOkrI iml geI. mYnMU sfieMs
df kuwJ pqf hI nhIN sI ikAuNik mYN qF afrt df stUzYNt sI. Aus qoN bfad
itvfxf sfihb (hrpfl itvfxf) nfl mulfkfq hoeI. AunHF ny mYnMU jwj dy qOr qy
XUQ PYstIvl ivc dyiKaf hoieaf sI . iPr mYN kflj dI nOkrI Cwz ky AunHF nfl
hI iQeytr ivc Puwl tfiem kMm krn lwgf. iqMn sfl lfey. AunHF nfl hI pihlI
vfrI bMbeI gey. ieh sLfied 1968-69 dI gwl hY. pUny sLoa kIqf sI. kfPI cMgy
plya kIqy sn.
svfl: kflj ivc ikho ijhy nftk krdy sI?
jvfb: kpUr isMG GuMmx df kIqf sI “axhoxI”. iek vMn aYkt sI “smuMdroN
pfr”. pihlF pihl kpUr isMG GuMmx dy hI kIqy iqMn cfr. iQeytr df kIVf
itvfxf sfihb kol afky pwk igaf. skUl tfiem qy qF afrmI ivc jfx dI idlcspI
sI, POjI bxn dI. mYN POjIaF nMU ieAuN dyKdf huMdf sI ijvyN lok iPlm stfrF
nMU dyKdy hn. ikqy rylvy stysLn qy koeI lYPtInYNt ids pYxf vDIaf muwCF
vflf, isqfry afid lgfey hoxy qy PwbdI pwg bMnHI jF topI pfeI hoxI qF Auuh
mYnMU bVf hI cMgf lwgxf. nfly AuhnIN idnI lokIN POjIaF nMU mMndy vI sI qy
ipafr vI bhuq krdy sn. skUl ivc aYn[ sI[ sI[ qy skfAut vgYrf vI juafien
kIqy. mYN mnItr huMdf sI qy KyzF ivc vI cMgf vDIaf huMdf sI.
svfl: iPr itvfxf sfihb nfl nftk hI kIqy jF ikqy koeI hor kMm jF nOkrI vI
krdy sI?
jvfb: nhIN pUrf vkq nftk hI kIqy. Bfv JfVU qoN lY ky tuafilt sfP krn
qwk iksy cIjL dI koeI sLrm nhIN sI. postr vI ilKdy sI qy postr izjLfeIn vI
krdy sI. mqlb ik iQeytr df pUrf kMm. mYN hI iek bMdf sI ijsnMU qnKfh imldI
sI. bYk styj df pUrf kMm mYN krdf sI. prPfrmYNs dy pYsy mYnMU nhIN imldy
sn. AuQoN bfad mYN nYsLnl skUl afP zrfmf juafien kIqf. iqMn sfl qoN bfad
mYN iek sfl PrIlFs idwlI ivc irhf, AudoN mYN ieho hmfrf jIvxf nftk
zfierYkt kIqf sI.
svfl: AuQy hor zfierYktrF nfl vI kMm krn df mOkf imilaf?
jvfb: bfhroN vI zfierYktr afAuNdy sn ijvyN jrmnI qoN “iPwts bYnyvrqjL”
afieaf. iPr iek b®fjLIlIan zfierYktr afieaf sI ijsny iek plya kIqf sI “trU
hOrs” ihMdI ivc. iPr iek jfpfnI zfierYktr afieaf soljnsfqo, Ausny ihMdI
ivc “kfbUkI” nfm df plya kIqf. bfkI iPr igrIsL krnfrz, pI[ aYl[ dysLpFzy
afid vI gYst zfierYktrF dy qOr qy afAuNdy rihMdy sn. so iet vfjL ey vYrI
QOro p®oPYsLnl t®yinMg. mqlb mYN awj jo vI hF Auh nYsLnl skUl afP zrfmf dI
vjh nfl hF. AusqoN pihlF jVH itvfxf sfihb ny lfeI sI.
svfl: jo kuwJ qusIN nYsLnl skUl afP zrfmf ivc jfx qoN pihlF iswiKaf sI, kI
Auh afDfr quhfzy AuQy jfx leI kfPI sI jF AuWQy jfky quhfnUM bfkIaF nfloN
ijLafdf imhnq krnI peI?
jvfb: p®YktIkl qjLrbf qF myrf sfiraF qoN ijLafdf sI ijvyN aYkitMg,
iemprovfeIjysLn, spIc afid ivc myry cMgy nMbr huMdy sn. iQAUrI kmjLor sI
aqy Aus qoN ielfvf aMg®yjLI bhuq kmjLor sI. BfvyN mYN kflj pfs kIqf sI pr
ijvyN quhfnMU pqf hI hY pMjfb ivc pMjfbI bolIdI sI. so aMg®yjLI dI iblkul
p®Ykits nhIN sI qy sfrIaF klfsF aMg®yjLI ivc hI huMdIaF sn. ies leI mYnUM
jLrf kMplYks mihsUs huMdf sI. bfkI kfnvYNt dy pVHy huMdy sn ijvyN nsIr (nsurdIn
sLfh) vgYrf, ieh sfry pwt pwt agy®jLI boldy sn. so pihlF jLrf aOK hoeI.
sfzy tIcr aYm[ ky[ rYxf ny myrI bYkgrfAuNz bfry pqf kIqf qy Ausny mYnMU
AuqsLfihq kIqf ik jdoN vI mYnUM aMg®yjLI bolx ivc musLikl afvy qF mYN
ihMdI jF pMjfbI bolx lwg ipaf krF. jy AusnUM myrI gwl smJ nhIN afvygI qF
Auh afpy hI dUijaF qoN puwC ilaf krygf. ies nfl mYnuM kfPI sOK mihsUs hoeI.
nfl hI Ausny mYnMU ieh vI ikhf ik aMg®yjLI vI iek jLrUrI cIjL hY ikAuNik
ieh dunIaF dI BfsLf hY. Ausny mYnMU aMg®yjLI ivc ryzIE dIaF KbrF suxn qy
aKbfr qy ikqfbF AuWcI AuWcI pVHn dI slfh idwqI.
svfl: nYsLnl skUl afP zrfmf qoN bfad?
jvfb: iek sfl rYprtrI `c kMm kIqf jo bhuq aOKf inkilaf. iPr mYN igaf
iPlm ieMstIicAUt. ieh 1974 dI gwl hY ikAuNik jykr iQeytr krnf sI qF pihlF
idn nMU nOkrI krnI pYxI sI qy rfq nMU iQeytr. pMjfbI, ihMdI ivc p®oPYsLnl
iQeytr hY nhIN. pMjfb ivc itvfxf sfihb ny mfVI motI afdq pfeI hY lokF nMU
pYsy Krc ky zrfmf dyKx dI pr iPr vI lok pfs vgYrf hI Bfldy rihMdy sn. lokF
nMU nftk dyKx leI iqMn rupY Krcxy vfDU lwgdy sn. jy mYN bMgflI huMdf qF
TIk sI ikAuNik bMgflI ivc p®oPYsLnl iQeytr hY sI jF gujrfqI ivc jF mrfTI
ivc sI. afpxy pMjfb ivc pRoPYsLnl iQeytr dI rvfieq nhIN rhI.
svfl: quhfnMU ieh PYslf krn ivc koeI musLikl afeI ik iQeytr nfloN iPlm ivc
jfxf hY?
jvfb: AunHF idnF ivc imzl isnmy dI mUvmYNt cwlI sI aqy irsLIkysL
mukrjLI, guljLfr, bfsU cYtrjI, bfsU BwtfcfrIaf afid dIaF iPlmF bxn lwgIaF
sn. bfad ivc bYnygl qy goibMd inhlfnI afid afP bIt iPlmF qoN afky imzl
isnmy vwl hoey sn. ieh isnmf ijLafdf swt mfrdf sI. Bfvy isafsI sMkyq (polItIkl
kOnotysLn) nhIN sI pr QIm bVy pfvrPuwl sn. ijvyN: aMkur, insLFq . myrf
iDafn AuDr igaf. pihlF qF ieh sI ik iQeytr nfl bhuq ipafr rwiKaf qy iPlm
gMdI cIjL lwgdI sI ikAuNik ijafdfqr vfh pMjfb ivc vI qy bfhr vI kmrsLIal
isnmf nfl ipaf sI. kuJ afP bIt iPlmF mYN pMjfb ivc vI dyKIaF sn ijvyN
afKrI Kwq, jfgqy rho, hIr rFJf afid.
iPr nYsLnl skUl afP zrfmf ivc sfnUM dunIaF Br dIaF iPlmF dyKx df mOkf
imilaf. sfnUM sfl ivc iek vfr purfxIaF ijvyN siqafjIq rya dIaF iPlmF
idKfAuNdy sn. AunHF iPlmF nMU dyK ky lwigaf ik mIzIam df koeI ksUr nhIN
sgoN iPlmF bxfAux vfilaF df ksUr hY. so ies qrHF nfl iPlmF vwl Jukfa ho
igaf. nfly gwl afriQkqf df vI sI. myrf Jukfa kmrsLIal isnmy vl nhIN sI.
mYnUM lwgdf sI ik ijLMdgI dIaF myrIaF byisk loVF isnmf dy skdf hY iQeytr
nhIN. AuNJ koeI vwzIaF afriQk KfhsLF nhIN sn. so jdoN mYN bMbeI phuMicaf
vI qF iksy p®oizAusr nMU nhIN imilaf isvfey isLafm bYnygl dy. mYN iksy
p®oizAusr kol afpxIaF qsvIrF nhIN lY ky igaf. mYN Aus nMU ikhf ik mYN
ieMzIaf df most kuaflIPfeIz aYktr hF, iqMn sfl nYsLnl skUl afP zrfmf qy do
slf iPlm ieMstIicAUt ivc irhf hF, mYnMU kMm idAu. mYnMU pqf sI ik kmrsLIal
isnmy ivc myry ichry nMU lY ky AunHF nMU bhuq aOK hoxI sI ik ies bMdy nMU
pfeIey ikwQy, nF qF ieh ivln lwgdf hY nF ieh hIro lwgdf hY qy nf kmyzIan.
so mYN bMby jf ky iQeytr sLurU kr idwqf. “mjHmf” dy nfm Qwly. iqMn cfr
sflF ivc 15-20 plya kIqy. Auh plya iek do vfrI isLafm bYnygl ny vI dyKy.
ies sdkf Coty Coty rol kIqy, iek do vfrI Aus dIaF iPlmF ivc. “afkrosL”
vfjL ey brykQrU. ies iPlm krky bfkI bMidaF, ijvyN siqafjIq rya, afid df
myry vwl iDafn igaf ik ieh tylyNtz bMdf hY. iPr AunHF dIaF iPlmF ivc kMm
kIqf. “arD swiqaf” bnx nfl mYnMU kmrsLIal isnmy ny vI kbUl kr ilaf.
svfl: jo pihlIaF CotIaF CotIaF iPlmF dI gwl kIqI hY Auh ikhVIaF sn?
jvfb: irlIjL hox vflI pihlI sI “sLfied”. Aus ivc iek anieMplfiez qy
kOimk iksm df ipafrf ijhf krYktr sI. gfxy vI sn Aus iPlm ivc. jfxIik Auh
iek sYmI kmrsLIal iPlm sI.
svfl: ijqnI dyr qusIN iPlm ieMstIcIAUt ivc rhy Aus dOrfn vI koeI “afPr”
afeI?
jvfb: iPlm ieMstIcIAUt df splfeI aYNz zImFz vflf knsYpt sI. blik AuWQy
myry dfKly bfry vI QoVHI kMtrovrsI sI ik ies bMdy nMU ieMzstrI ivc Byj ky
iesdI ijLMdgI Krfb krn vflI gwl hY ikAuNik iesny ikqy iPwt nhIN hoxf.
AudoN igrIsL krnfrz vI AunHF dy borz ivc sI. Ausny ikhf ik ieh PYslf krn
vfly afpF kOx huMdy hF? afpF qF tylyNitz bMdf dfKl krnf. Auhdf nwk motf hY
jF ichry Aupr dfg hn afid gwlF ieh sfzI problm nhIN. ies gwl df mYnMU bfad
ivc pqf lwgf. AuWQy aYtIicAUz ieh huMdf ik ieMzstrI nMU ivlyn cfhIdy hn,
hIro cfhIdy hn, kmyzIan cfhIdy hn vgYrf vgYrf. ho skdf hY ik iksy hwd qwk
Auh TIk vI hox. jykr bMidaF nMU muhry kMm nf imly qF ikAuN AunHF nMU tryNz
kr kr suwtI jfAu. ies krky iPlm ieMMstIcIAUt dIaF iPlmF ivc mYnMU qy nsIr
nMU rol Gwt imldf sI. gfxy leI qF sfzy bfry soicaf hI nhIN jFdf sI. nsIr
nMU iPr dUjy sfl ivc iek do gfxy imly sn qy mYnMU vI iek gfxf suirMdr Zwzf
ny iPlm ieMstIcIAUt dI iPlm ivc idwqf. ieh iPlmF izplomf iPlmF khfAuNdIaF
sn.
myry iPlm ieMstIcIAUt jfx bfry vI iek idlcsp khfxI hY. sfzy iek bIbI huMdI
sI Ausdf iek ieMzstrIailst dosq sI ijsny mYnMU hYmlYt nftk ivc dyiKaf sI.
Ausny mYnMU afPr kIqI ik jy mYN iPlm ieMstIcIAUt jfxf cfhF qF Auh myrf Krc
dyvygf. Ausny mYnMU iek mhIny df iqMn sO ruipaf aYzvFs dy idwqf pr bfad
ivc mYnMU koeI pYsf nhIN Byijaf. so ies qrHF Ausny mYnMU Dwkf dy ky iPlm
ieMstIcIAUt ivc dfKl krvf idwqf aqy bfkI tfeIm qF iksy nf iksy qrHF lMG hI
igaf. pihly sfl jLrf aOK hoeI. pMjfb gOrimMt ny vI mYnMU vjIPf sYNksLn kr
idwqf pr Auh afieaf AudoN jdoN mYN iPlm ieMstIcIAUt pfs kr ilaf. Auh pYsf
bMby myry kMm afieaf. pr ieMstIcIAUt ivc dosqF imwqrF dy isr AuWpr hI kMm
cilaf. ijvyN nsIr sI, iek do hor dosq sn. myry Pfdr ny vI kwuJ pYsy Byjy
sn. iPr igrIsL krnfrz ny mYnMuU afiPs bulf ky ikhf ik CuwtIaF ivc iek iPlm
kr lY. hflFik ijMnf icr asIN ividafrQI sF Aunf icr bfhr kMm nhIN kr skdy
sI. pr Ausny mYnMU iek bwicaF dI iPlm idvf idwqI. Ausdf mYnMU qkrIbn sfZy
iqMn hjLfr ruipaf iml igaf ijs nfl myrf pUrf sfl lMG igaf.
svfl: qusIN ijLafdf afrt iPlmF kIqIaF hn. kI afrt iPlmF ivc kMm krn dI
quhfzI afpxI cox sI?
jvfb: mYN iPlm ieMstIcIAUt iehI soc ky igaf sI ik mYN irsLIkysL mukrjI,
guljLfr, bfsU cYtrjI, isLafm bYnygl dIaF iPlmF ivc kMm krnf hY. KusLiksmqI
nfl mYN qy nsIr aYsy tfeIm phuMcy jdoN ieh isnmf AuWT irhf sI. ies krky
sfnUM dohF nUM lwgBg hr awCy iPlm-mykr nfl kMm imilaf.
svfl: ieh soc kdoN qoN quhfzy mn ivc afeI ik ies iksm dy iQeytr jF iPlm
ivc kMm krnf hY?
jvfb: soc qF mn ivc bcpn qoN hI sI. ipMz ivc qF koeI isnmf nhIN sI.
hfeI skUl qwk musLikl nfl mYN 10 jF 12 iPlmF dyKIaF hoxgIaF. bfad ivc
pitafly phuMc ky dyKxIaF sLurU kIqIaF. Auh iPlmF kuJ nf kuJ soc idmfg ivc
jLrUr pfAuNdIaF sn. hr iPlm qoN bfad mYN do GMty ieDr AuDr GuMmdf rihxf qy
sVk Aupr jo “izspyartI” (nf brfbrqf) idsdI sI ijvyN iek pfsy koeI lMgVf,
lUlf jF grIb afdmI hoxf qy dUjy pfsy kfrF motrF hoxIaF. so ieh “izspyartI”
mMn nMU JMjoVdI sI. luiDafxy iek rylvy pul hY jo isvl lfeIn nMU aYDr nfl
joVdf hY. Aus pul Aupr bhuq sfry iBKfrI bYTdy sn. Coty Coty bwcy moiZaF
Aupr cuwk ky sfeIkl pfr krfAuNdy sn. sLfied AusnMU AuWcf pul kihMdy hn. so
bwcy bfbU df sfeIkl moiZaF Aupr rwKky pfr krfky 5 pYsy jF 10 pYsy lYNdy sn.
AusqoN pihlF myry Pfdr iksy kys ivc “ienvflv” ho gey sn bysLwk bfad ivc
brI ho gey sn pr Auh Cy mhIny bVy aOKy sn. mYN AudoN 6-7 sfl df hovFgf qy
mYN cfh dI dukfn Aupr BFzy DoNdf huMdf sI. mYnMU Xfd hY ik Ausy islisly
ivc mF mYnMU nfl lY ky jwj dy Gr geI ik dyKo myry Coty Coty bwcy hn. mYnMU
Xfd hY ik mYN mF df dupwtf iKwc ky ikhf ik mF mYnMU BuwK lwgI hY. jwj dI
jnfnI do rotIaF qy guV dI roVI lYky af geI. so ieho ijhy iemyjjL (id®sLF)
ny aMdr soc pYdf kIqI. bfad ivc mYN dosqF koloN bhuq kuJ isWiKaf. mYnMU
bhuq cMgy dosq imly hn. pitafly ivc vI qy bfhr vI. iPr itvfxf sfihb nfl
ieho ijhy plya kIqy ijvyN “rwqf sflU”, “aDUry supny,” “cmkOr dI gVHI,”
afid. ienHF cIjLF nfl soc vDdI geI.
svfl: kI ies smyN dOrfn qusIN sfihq vI pVHdy rhy?
jvfb: “PrYNklI” mYN sfihq ijLafdf nhIN piVHaf, pr mYN lokF koloN suxdf
irhF. AunHF lokF ivc bYTdf irhF hF jo sfihq pVHdy sI. aYn[ aYs[ zI[ vyly
mYN QoVHf ijhf piVHaf. bfkI mYgjLIn afrtIkl vgYrf pVHdf irhF pr gMBIr rUp
ivc sfihq pVHn dI Gft ajy vI mihsUs huMdI hY.
svfl: pitafly qoN lYky idwlI qy bfad ivc vI sfrIaF musLiklF nfl lVHn dI
sLkqI ikwQoN imldI rhI hY? ikhVI cIjL ny aYnIaF aOiKafeIaF dy bfvjUd cldy
riKaf?
jvfb: mYnMU lwgdf ik sLkqI qF glIaF ivcoN hI imlI hoAU. bfkI bMidaF
nMU dyK ky ik ijhVy bMdy sfQoN vI Qwly af. Auh vI iksy qrHF ijAuNdy hsdy
hn qy AuWpr AuWTx dI koisLsL krdy hn. iesy cIjL ny mYnMU DIrj idwqf. idmfg
ivc kdI ieh nhIN sI ik Plfny ny cMgf Jwgf pfieaf hY jF Aus kol vDIaf
sfeIkl jF skUtr hY, myry kol vI hoxf cfhIdf. aijhf kdI idmfg ivc nhIN
afieaf. loVF Gwt sn. sLfied ieh sbr hI myry kMm afieaf.
svfl: bMbeI ivc iPlmF `c jfx qoN pihlF iks iksm dy zrfmy krdy rhy?
jvfb: dysL pFzy df iek plya kIqf. Auh kfmryz ny. keI vfrI cIn vI gey
hn. sfzf Cy sO rupey df bwjt sI. iksy ny sO dy idwqf, dInf pfTk ny 200
idwqy, nsIr ny 200 idwqf. iPr p®Ys ny sfnMU bhuq slfihaf. iPr bfkI bMdy vI
afky plya dyKx lwgy ijvyN jfvyd aKqr vgYrf. so sfnMU iek qswlI ijhI imlI.
bfsU BwtfcfrIaf kol iek jgh ivhlI peI sI Ausny Auh sfnMU rIhrsl krn leI dy
idwqI nhIN qF asIN bIc Aupr rIhrsl krdy sI jF zrfmy ivcly iksy aYktr dy Gr
kr lYxI. iek aYktr hspqfl ivc pVHdf sI qy stUzYNt XUnIan df p®YjLIzYNt sI.
so kdI Ausny rIhrsl stUzYNt XUnIan dy hfl ivc krvf dyxI. iek vfrI bIc qy
rIhrsl krdy sI qF mINh af igaf qF asIN rYstorYNt ivc vV gey. cfh df afrzr
dy ky plya dIaF lfeInF pVHn lwg pey. jd nMU cfh Kqm ho geI. rYstorYNt ivc
BIV hox krky AuWTxf pYxf sI. asIN iek iek cfh df hor afrzr dy idwqf. ies
qrHF pUrI rIhrsl krn leI iqMn iqMn cfhF pIxIaF peIaF.
svfl: Aus smyN zrfmy ivc quhfzy nfl hor ikhVy aYktr sn?
jvfb: sLurU ivc mYN sI, roihnI hqFgVI sI, mdn jYn sI. ies qoN ielfvf
bMby ivc aYktr stUzIE huMdf sI ijwQy mYN nOkrI vI kIqI. Aus ivcoN PjLl Kfn,
ainl kpUr, suirMdr gOqm (mhFBfrq vflf) afid sfzy nfl sn. nsIr vI sfzy nfl
huMdf sI qy AusdI pqnI rqnf vI. nsIr nMU qF vYsy ieMstIicAUt dOrfn hI
insLFq iPlm iml geI sI. so Aus ihsfb nfl nsIr myry qoN QoVHf ijhf sOK nfl
AuWpr afieaf. pihlIaF cfr iPlmF Ausny isLafm bYnygl nfl hI kIqIaF hn.
svfl: ijhVf iQeytr qusIN bMbeI ivc krdy sI kI Auh rotI ijqny pYsy dy idMdf
sI?
jvfb: pYsy iQeytr qoN nhIN sn imldy, Auh qF mYN nOkrI krdf sI. iesnMU
isafxp kho jF ikvyN vI, bMby afky mYN afpxy afp nMU ikhf ”Em purI, Auh pMj
sflF dI ty®inMg nMU prHy rwK.’ Bfv myry ivc eIgo nhIN sI. mYN tfeIp krn dI
nOkrI krn nMU iqafr sI ijs ivcoN Cy swq sO mhInf dI afmdnI hovy. AudoN mYN
dfrU nhIN sI pINdf, isgrt nhIN sI pINdf ijLafdf. kdI zwbI nhIN sI KrIdI,
isrP iek jF do isgrt KrId lYxy. so aYktr stUzIE ivc nOkrI kIqI pVHfAux dI.
svfl: kdI mn ivc isLkfieq nhIN sI AuBrI ik mYN pMj sfl aYkitMg dI t®yinMg
kIqI hY. iPr mYN ieh kI kr irhF?
jvfb: isLkfieq qF ivc ivc AuBrdI rihMdI hY jdoN df mYN jMimaF. pr
isLkfieq df kYQfriss ho jFdf irhf. hmysLf mYnMU ikqy nf ikqy sLFqI iml
jFdI sI. pitafly pVHdf mYN gurdvfry clf jFdf sI. AuQy bYT ky mYnMU cMgf
lwgdf BfvyN “iricAuilstk” ZMg dy pUjf pfT ivc myrf XkIn nhIN sI. iesy qrHF
bMby kdI kdI mYN crc clf jFdf ikAuNik Auh nyVy sI. soc afpxy bfry hI irhf
huMdf pr AuQoN dI sLFqI nfl mn jLrf hOlf ho jFdf. jF iPr kdI GuMmx clf
igaf smuMdr dy iknfry. so ies qrHF iek kYQfriss ho jFdf sI. Bfv Aus gm nMU
“cYnlfeIj” krn df rfh imldf irhf.
svfl: afkrosL qoN bfad ikvyN iPlmF imlIaF, iek dm jF holI holI?
jvfb: afkrosL qoN pihlF mYN 30-35 iPlmF kr cuwikaf sI. pr iPr vI mYN
rihMdf ikrfey Aupr sI, myry Pfdr nfl sn. asIN iewkTy rihMdy sI 600 rupey
mhInf ikrfey Aupr. arD swiqaf kfmXfb hox qoN bfad do sflF dy aMdr aMdr mYN
apxf Gr lY ilaf. Bfv aYnf Prk ipaf. ‘arD swiqaf’ qoN pihlF 40 iPlmF krky
vI mYN afpxf Gr nhIN lY skdf sI. bfad ivc imks iksm dIaF iPlmF imlIaF jo
aYnIaF kmrsLIal vI nhIN sI qy aYnIaF afrt iksm dIaF vI nhIN, ijvyN pwQr,
nfsUr. AunHF iPlmF qoN mYnMU Gr lYx jogy pYsy iml gey. myrf rvweIaf ieh
irhf ik jdoN koeI cMgI iPlm `c mYN kMm kr irhF - ijvyN jdoN qms bx rhI hY
- qF mYN dUsrI iPlm nhIN krMUgf. iesy qrHF izskvrI afP ieMzIaf dy zyZ sfl
dy dOrfn mYN isLafm bYnygl nfl irhf. ivc ivc iek mhIny ivc iek hPqf mYN
“kfkf jI” vflf sIrIal kIqf. pr hor koeI kmrsLIal iPlm nhIN kIqI Aus dy
dOrfn.
svfl: iehdy nfl koeI Prk qF nhIN pYNdf ik iek vfrI jy qusI ivdzrfa kr lAu
qF bfad ivc quhfnMU musLikl afvy hor iPlmF p®fpq krn dI?
jvfb: nhIN ies mfmly ivc myrf rvweIaf bhuq “aYrogYNt” (svYmfnI) iksm
df hY. mYN kihMdf hF ik sfly mYnUM lYxgy qFhI jy AunHF nMU myrI loV hovygI
nhIN qF kmrsLIal isnmy vfly sfnMU ikAuN lYxgy. so ieh myrI AunHF p®qI
QoVHI ijhI afkV hY. loV qF AunHF nMU rihMdI hY ikAuNik ivc ivc keI rol
aYsy huMdy hn jo ickny ichry dy krn vfly nhIN huMdy. Aus ivc kMm krn vfly
bMdy dI loV hMdI hY jo aYkitMg kr skdf hovy. ijvyN hux ipCly iqMn ku sfl
qoN ieh t®YNz hY ik iPlmF df bwjt Gwt rwKdy hn ikAuNik rItrn ijLafdf nhIN
huMdI. so Auh nvyN muMzy kuVIaF lwBdy rihMdy hn, ijhnF nUM pYsy nf dyxy
pYx. ivc iek awDf krYktr aYktr lY lNdy hn ijvyN anuUpm Kyr jF gulsLn grovr
jF Em purI jF nsIr. so ies qrHF bYlyNs ijhf bxf lYNdy hn ik nvF muMzf kuVI
qy ivc iek do cMgy krYktr aYktr jo khfxI cuwk ky qurn. so hux ieh knsYpt
cl irhf hY.
svfl: bhuqy lok ieMzstrI dy imwQy hoey ajMzy muqfbk cldy hn pr lgdf hY ik
qusIN iek afpxf ivakqIgq ajMzf rwiKaf hoieaf hY. kI ieh gwl TIk hY?
jvfb: hF iblkul. ijs qrHF ipCly CyaF mhIinaF ivc mYN 10-12 iPlmF nMU
juafb idwqf hflFik do mhIny mYN ivhlf bYTf irhf Gr, istI afP jLuafey qoN
bfad. ivc 15 ku idn isLafm bYnygl dI nvIN iPlm kIqI, pursL. pMj mhIny istI
afP jLuafey ivc lwg gey . istI afP jLuafey qoN iekdm pihlF mYN krMt kIqI
sI jo 18 idn ivc bxI ikAuNik AusdI lokysLn bVI sImq sI. AuhI Gr, AuhI Kyq.
Ausdf bwjLt sI isrP 15 lwK.
svfl: quhfnMU rol iqafr krn leI sLUitMg qoN pihlf ikqnf ku tfeIm imldf hY?
jvfb: ieh skirpt Aupr inrBr krdf hY. kuJ aijhy ikrdfr huMdy hn ijnHF
nMU qusIN iek dm jfx lYNdy ho aqy kuwJ ikrdfr aijhy huMdy hn ijhnF nUM
smJxf musLikl huMdf hY. Aus leI pVHnf pYNdf hY. imsfl dy qOr qy jykr ieQoN
dy eysLIan lokF bfry koeI gMBIr iPlm hovy myrf mqlb ihstOrIkl iPlm hovy qF
Aus leI ijLafdf vkq lwgygf Aus kMplYkstI nMU AuBfrn leI arD swiqaf vfly
ikrdfr dy mukfbly. arD swiqaf ivc isrP iek imzl klfs dy eImfndfr bMdy dI
Prst®ysLn pysL krnI sI ijs qoN mYN jfxMU sI. Aus nUM iqafr krn leI koeI
aOK nhIN hoeI isvfey motr sfeIkl clfAuxf iswKx qoN, jo mYnMuU pihlF nhIN
sI afAuNdf.
svfl: rol iqafr krn vyly qusIN kI kI dyKdy ho?
jvfb: pihlF qF skirpt cMgI qrHF cfr pMj vfrI pVHdf hF. iPr Aus ikrdfr
dI bYkgrfAuNz bfry jfxdf hF. ijvyN jo iPlm mYN ieQy kIqI hY brinMg sIjLn
Ausdy ikrdfr dI bYkgrfAuNz jfnx leI mYN bMbeI amrIk igwl nfl bYT ky slfh
kIqI ik ieh bMdf ikho ijhy mfhOl ivcoN kYnyzf igaf hovygf. sfnMU ieh lwgf
ik ieh bMdf ijLafdf piVHaf iliKaf nhIN igaf qy nf hI jfx qoN pihlF bhuqy
pYsy vflf sI. iPr amrIk ny iek do sIn ilKy jo BfvyN ies iPlm leI iPlmfey
nf jfx pr iPr vI Auh sIn ies iPlm dy ikrdfr dI bYkgrfAuNz smJx leI bVy
iPwt bYTdy hn.
bfkI jykr koeI iPjIkl kMm hovy AusnUM krnf iswKdf hF. ijvyN iPlm susmn ivc
buxn df kMm sI qF mYN buxnf iswiKaf. iesy qrHF istI afP jLuafey leI mYN
pihlF irksLf iKwcxf iswiKaf. ijvyN aslI ijLMdgI ivc huMdf hY ik pfn bxfAux
vflf bMdf quhfzy nfl gwlF vI krI jFdf qy pfn vI bxfeI jFdf, pfn vwl dyKdf
vI nhIN. jykr pfn bxfAux df sIn hovy qF quhfnUM ieh inpuMnqf afAuxI cfhIdI
hY. iPlm drsLk nMU ieh lwgy ik qusIN bhuq sflF qoN ieh kMm krdy af rhy ho.
so iPjIkl p®Ykits hoxI bhuq jLrUrI hY.
svfl: qusIN istI afP jLuafey ivc dysLI aqy ivdysLI dohF krUjL (kMm krn
vflIaF tolIaF) nfl kMm kIqf hY. AunHF ivckfr kI kI Prk jF smfnqfvF njLr
aeIaF?
jvfb: istI afP jLuafey bhuq imhnq nfl bxI hY, iPlm sLurU hox qoN pihlF
skirpt pUrI iqafr sI. iesy qrHF zfierYktr goibMd inhflnI dIaF iPlmF dI vI
pUrI skirpt iqafr huMdI hY. sfzy kol ieDr dy mukfbly rIsorsjL (sfDn) Gwt
huMdy hn, iekAupmYNt (sfjLo smfn) afid dy ihsfb nfl qy rihx sihx qy Kfx
pIx dIaF shUlqF afid. hflFik Kfx pIx jF rihx sihx nMU mYN ijLafdf aihmIaq
nhIN idMdf.
byisk Prk ieh hY ik jykr ivdysLI krUjL (kMm krn vflIaF tolIaF) kol sfjLo
smfn pUrf nf hovy qF Auh stwk (aV) ho jFdy hn pr sfzy kMm krn vfly koeI nf
koeI ivAuNq lwB lYNdy hn. imsfl dy qOr jy sfzy kol zOlI nhIN. qF sfzy kMm
krn vfly hspqfl dI vIlH cyar nfl kMm sfr lYxgy. ies qrHF AuhnF kIqf hY.
kYmrf mYn Ausdy Aupr bYT jFdf hY. iesy qrHF kryn dI QF kMm sfrn leI pulI
nfl rwsy dI vrqoN krky kMm clf ilaf jFdf hY. JUlf ijhf bxf ky kYmrf mYn
kYmrf lY ky Aus Aupr bih igaf qy rwsf iKwc ilaf. Auh kryn bx geI. myrf
iKafl hY ivdysLI kMm krn vfly ies qrHF dIaF hflqF ivc kMm nhIN kr skdy.
svfl: kmrsLIal qy afrt isnmy df afps ivc iks qrHF df irsLqf hY?
jvfb: ipCly 10-12 sfl dOrfn ieh irsLqf bdilaf hY. hux kmrsLIal isnmy
vfly iQeytr dI kfPI iewjLq krn lwg pey hn. hux nYsLnl skUl afP zrfmf qoN
afAux vfly bMdy dI kdr krdy hn. pihlF iksy ny Ausdf nfm vI nhIN sI suixaf.
jdoN afrt iPlmF kmrsLIal pwDr Aupr kfmXfb hoeIaF ijvyN arD swiqaf, afkrosL,
mMQn afid qF kmrsLIal isnmy df vqIrf bdilaf hY. donF ivckfr hfly vI iek
sLIqlqf (kolznYs) hY jo myry iKafl ivc glq hY. nF qF sfnMU AunHF nMU
ilqfVnf cfhIdf nf AunHF nMU sfnMU. ieh PYslf lokF nUM krn dyvo kI AunHF ny
kI dyKxf. mYN ieh nhIN kihMdf ik kmrsLIal isnmf bMd kr idAu, pr AusnMU
QoVHf tystPul qF bxfAu. ishqmMd mnorMjn hoxf cfhIdf. kmrsLIal iPlm 25 hPqy
cldI hY qF TIk hY aqy sfzI iPlm 10 hPqy cl jfey qF vI TIk hY. jy AunHF dI
khfxI ielstryitz vIklI ivc CpdI hY qF sfzI khfxI “isrjxf” ivc CwpdI hY.
dusLmxI vflI cIjL nhIN hoxI cfhIdI ikAuNik sfzIaF lfeInF alwg alwg hn. do
alwg alwg iksm dIaF dukfnF hn. mukfblf nhIN hY. pihlF dy “no rIlysLnisLwp”
qoN hux iek zYPIinwt rIlysLnisLWp bixaf hY. hux bMdy iek dUjy qoN awK nhIN
curfAuNdy BfvyN QoVHI bhuq aMdrUnI Bfvnf hY ijs ivc iPlmI mIzIey df vI rol
hY. ijvyN mYN qy nsIr (nsurdIn sLfh) ny aYnIaF kmrsLIal iPlmF vI kIqIaF hn
pr AunHF ny kdy vI sfnMU kvrpyj Aupr nhIN idKfieaf. ijvyN istI afP juafey
iek vwzI iPlm sI. aYQy dy aKbfrF ny AusdI kvrpyj Aupr kvryj idwqI pr
ieMzIaf dy iPlmI aKbfrF ny aijhf nhIN kIqf. hF jykr AunHF nMU kuwJ msflf
imldf hovy ijvyN ik Em purI dI sLfdI ivc gVbV ho rhI hY, iPr pf dyxgy
kvrpyj qy. pr jy koeI avfrz ijwiqaf qF iek lfeIn pf dyxgy. ikAuNik ieh
mIzIaf p®oPYsLnlI pyz mIzIaf hY. mYN qF keI vfrI mjLfk ivc AunHF nMU
kihMdf huMdf ik qusIN kvrpyj dy ikMny pYsy lYNdy ho? pr iet zjLnot bfdr mI.
awj qwk mYN kdy pbilst (msLhUrI krn vflf) nhIN riwKaf. iksy qrHF dI
pbilstI Aupr koeI Krcf nhIN kIqf. bfkI jo nYsLnl p®Ys hY ijvyN sMzy afid,
Auh bfkfiedf jgh idMdy hn pr iPlm ieMzstrI dI p®Ys sfnUM iegnor krdI hY.
hF jy AuhnF kol koeI sYnsysLnl msflf hovy qF gwl hor hY. iet iejL ey
vIsLIas srkl. ies ivc izstrIibAusLn, p®ozksLn, p®Ys afid sB iekwTy hn.
ijvyN siqafjIq rya nMU nYsLnl p®Ys ny aYnHF cwuikaf pr qusIN iPlmIN p®Ys
vwl ingHf mfro. mYnUM iek vI iPlmI mYgjLIn idKf idAu ijhny sfzy kOmI hIro
siqafjIq rya Aupr kvr storI idwqI hovy. AusdI mOq qy iPlm ieMzstrI ny iek
idn dI CuwtI vI nhIN kIqI. hflFik AunHF df koeI Cotf ijhf aYktr vI mr jfvy
qF iek idn dI CuwtI kr idMdy hn sLUitMg dI.
svfl: afrt isnmy dI aYs vyly kI hflq hY?
jvfb: afrt isnmy nMU apxI bolI bdlxI pYxI hY. hux imzl klfs qoN ielfvf
hor lok vI afrt isnmy nUM dyKx lwgy hn. pr ajy vI iesdf koeI izstrIibAusLn
sYNtr nhIN hY. sfnUM cfhIdf hY ik asIN iPlmF sOKIaF bxfeIey. afpxI bolI qy
afpxy PfrmUly nMU iesqymfl krIey. ijvyN imAUjLk, zFs koeI mfVI gwl nhIN hY
pr asIN AuhnMU mfVf bxf idwqf hY. dIar iejL no poietrI. PrjL kro ik qusIN
koeI khfxI suxfAuxI hY iksy ipMz ivc jf ky. jykr qusIN Aus khfxI nMU gf ky
suxfAu qF ijLafdf lok suxn afAuxgy. so qusIN gf ky suxf idAu. hux afrt
isnmy nMU srkfr Aupr inrBr krn dI bjfey afpxf PfrmUlf lwB ky cwlxf pYxf hY.
iPlm nMU afpxy pYr Aupr afp KVf hoxf pYxf hY. Aus ivc aYnI qfkq hY aqy
bhuq bMdy itkt lY ky iPlm dyKx leI iqafr hn. afP bIt iPlm bxfAux vfly nMU
bYT ky socxf pYxf hY ik Auh ies cwkr ivc nf pvy ik isrP nYsLnl iPlm
PYstIvl ivc jfxf hY ijWQy AusdI vfh vfh hoAU. AunHF nMU afpxf PfrmUlf
vrqxf cfhIdf hY ijvyN kmrsLIal isnmf swB kwuJ vrqdf hY. kmrsLIal isnmy ny
afrt isnmy qoN vI iswiKaf hY so afrt isnymy nMU vI kmrIsLIal isnmy qoN
iswKxf pYxf hY. kmrsLIal isnmy ny afrt iPlmF dy PfrmUly nMU vriqaf hY
ijvyN puils ivBfg jF nyqfvF nfl sbMDq iPlmF bxf ky. qusIN dyKo ik 1984 qo
bfad bxn vflIaF ikqnIaF iPlmF ivc nyqfvF dy kYrktr afey hn. AusnMU mOilk
bxfAux leI swcIaF GtnfvF vI pfAuNdy hn, msfly dy nfl nfl. sfnMU vI ieh mMn
ky clxf cfhIdf ik sfnMU lokF nfl vrqxf cfhIdf hY. ijvyN goibMd inhlfnI
iPlm bxfAuNdf hY qF ieh gwl mMn ky cldf ik mYN lokF qwk iPlm phuMcfAuxI hY
qy iPlm PYstIvl qy tyk nhIN rwKxI. ies qrHF soc ky hI qusIN afrt isnmy ivc
kfmXfb ho skdy ho.
svfl: goibMd inhlfnI qy isLafm bYnygl qoN ielfvf nvIN pIVHI dy vI koeI
nvyN zfierYktr afrt isnmy vwl af rhy hn?
jvfb: hF, ivnod copVf hY, kuMdn sLfh hY, seId imrjf, gOqm GosL,
ckrvrqI, siqafjIq df bytf p®dIp rya hY , kyqn mihqf hY, suirMdr Zwzf afid
hn. ies qrHF Gwto Gwt pMjfh jvfn bMdy hoxgy. jy AunHF nMU cMgy mOky qy
sfDn imlx qF Auh vDIaf iPlmF bxf skdy hn.
svfl: hor kI kI musLklF hn vDIaf iPlm bxfAux dy rfh ivc? jF afrt isnmy dy
vDx Pulx ivc?
jvfb: iek cIjL afrt isnmy nMU nhIN CzxI cfhIdI sI jo ik Aus ivc KfsIaq
sI Auh sI nvyN klfkfrF nUM lY ky kMm krnf. pr AuhnF ny vI dUjy isnmy vFg
stfr isstm pYdf kr idwqf hY. jfxIik hux nsrUdIn sLfh, Em purI, sLbfnf
afjLmI, simqf pfitl afid afrt isnymy dy stfr bx gey hn. pr afrt isnmf nMU
ieh socxf cfhIdf ik jdoN AunHF ny sfnMU ilaf sI qF asIN kuJ vI nhIN sI.
nvIN pONd nMU Ausy qrHF lYNdy rihxf cfhIdf ijvyN pihlF lYNdy sI. hux afrt
isnymy ivc ies qrHF lwgdf hY ik koeI vI afrt iPlm bxfAux vflf afpxI iPlm
nMU sPl nhIN bxf skdf bgYr simqf, sLbfnf jF nsrUdIn sLfh ley ibnF. pr ies
nfl iek musLikl KVHI huMdI hY ik ieh aYktr sfrI Aumr Gwt pYsy lY lY ky
QoVHI kMm kr skdy hn. AunHF dIaF vI rojLfnf ijLMdgI dIaF loVHF hn. asIN
koeI ijLafdf pYsy dI mMg nhIN krdy. pr jy quhfzf bwjt 10 lwK hI hY qF nf
lvo Em nMU jF nsIr nMU, nvyN bMdy nfl kMm clfE. jF nsIr nMU puwCo ik pMj
idn mihmfn kflfkfr dy qOr qy kMm kr dyvy. kyqn mihqf ny iPlm “holI” sfZy
pMj lwK ivc bxfeI. iPlm ienstIicAuUt dy muMzy ley, qy AuQy hI sLUitMg leI
QF rwKI qy rihx leI QF muPq dy idwqI. asIN jfky AuQy cfr cfr idn kMm kIqf.
AunHF ny sfnMU 3000 rupY PVf idwqy dkisLnf dy qOr qy. asIN ikhf TIk hY beI
ieh vI rwK lAu. pr jykr Auh mYnMU jF nsIr nMU kihMdy ik do mhIny cfhIdy hn
qy quhfnMU iqMn hjLfr rupY dyvFgy. iPr asIN ikQoN cly jFdy?
goibMd qy isLafm dI bVI vwzI dyx hY ik AunHF ny ikqny hI nvyN bMidaF nfl
iPlm drsLkF dI jfn-pihcfx krvfeI hY jo hux kmrsLIal isnmy ivc vI kMm krdy
hn ijvyN simqf sI. hux sLbfnf, amrIsL, mYN, anIqf kMvr, kulBUsLn KrbMdf,
afid hF. Auh jf ky nftk dyKdy hn jF dUjy lokF qoN jfky pqf krdy hn qy iPr
nvyN bMidaF nMU ieMtroizAUs krdy hn.
svfl: hux afrt iPlmF dy kfPI lok tYlIivXn vwl af gey hn. pr tI[vI[ styt
kMtrol hyT hY. ijhVI gwl Auh iek afjLfd iPlmsfjL dy qOr qy afpxI iPlm ivc
kihMdy sI, kI AuhI gwl Auh tI[ vI[ Aupr kih skxgy?
jvfb: kuJ hwd qwk qF musLikl afAuNdI hY. iPr vI kuJ iPlmF aYsIaF
afeIaF hn ijnHF bfry rOlf ipaf hY pr iPr vI Auh AunHF nMU idKfAuxIaF peIaF
hn. jykr gOrimMt dI sYNsrisLp hY qF dUsry pfsy vI lok hn. cfhy Auh kfmryz
hox jF isivl ilbrtI vfly jF sosLl grup hox. ijvyN bI[ jy[ pI[ dI mUvmYNt
qy anMd ptvrDn ny iPlm bxfeI sI, ieh kort geI, qy kort ny irlIjL kr idwqI.
iesy qrHF qms vyly hYdrfbfd ivc ryzIE stysLn sfV idwqf. tYlIkfst qoN do
idn pihlF stya afrzr iml igaf iesnUM nf idKfAux df. pr iPr PYslf qms dy
hwk ivc ho igaf ik ies ivc koeI glq nhIN, sfzf tYlIkfst hovygf. mqlb aYnI
vI hnHyr grdI nhIN hY. pr sfnMU iqafr rihxf cfhIdf hY ik sfnMU ies leI
ijLafdf myhnq krnI pYxI hY afpxy ivcfr lokF qwk phuMcfx leI. asIN keI vfrI
pihlF hI zr jFdy hF ik sfzI qF srkfr ieho ijhI hY asIN aYsI iPlm nf
bxfeIey. iesy qrHF inAu idwlI tfeImjL kfPI vDIaf iPlm sI, kfPI musLiklF
afeIaF pr afiKr idKfeI geI. hux afh iPlm “pursL” bxI hY. ies ivc koeI
smJOqf nhIN hY. ho skdf hY Aus ivc aOK afvy. pr nfl nfl ieh vI hY ik bMdy
aYsy vI hn jo aOKy vyly quhfzy nfl moZy nfl moZf joV ky KVHn nUM iqafr hn.
hnyHr grdI isrP srkfr hI nhIN pfAuNdI, hor bMdy vI pfAuNdy hn. ibhfr ivc
jykr ds mjdUr mfr idMdy hF qF Auh srkfr nhIN mfrdI, bMdy mfrdy hn ijhVy
ijLmINdfr ny jF dUjI jfq dy hn. hr cIjL sfnMU srkfr qy nhIN swutxI cfhIdI.
svfl: kuwJ tI[ vI[ sIrIalF bfry dwso?
jvfb: ienHF nMU apxF stYNzrz TIk krxf pvygf. keI sIrIal bhuq awCy hn.
pMjfb Aupr iek cuwp sIrIal sI ijs ivc koeI zfielfg nhIN sI, aMq ivc isrP
iek sLbd sI. ieh iek aOrq mMjU isMG ny bxfieaf sI. “Kyz” Ausdf nfm hY. ieh
sfry dysL bfry dsdf hY. sB kuJ iek 12-14 sfl dy iswK muMzy nfl juiVaf hY.
ieh swcIN hI quhfzy qy asr krdf hY.
svfl: iek cMgf zfierYktr kox huMdf hY? iek aYktr dy qOr qy AusdI aihmIaq
dwso.
jvfb: zfierYktr ivc iek kfblIaq hoxI cfhIdI hY ik Auh aYktr nMU
aYkitMg krky nf idKfvy blik Aus ivcoN kwZy. kuJ zfierYktrF nMU krky
idKfAux df sLOk huMdf ik mYN afh cfhuMdf hF. Auhdy ivc ieh hY ik jykr
aYktr bhuq cMgf krUgf qF isrP zfierYktr dI cMgI nkl hI krUgf, Ausdf afpxf
koeI mOilk Xogdfn nhIN hovygf. jykr aYktr koloN koeI sIn inkl nhIN irhf qF
cMgf zfierYktr AusnMU aiswDy ZMg nfl sIn df ipCokV afid smJf ky jF imsflF
dy ky aYktr dy aMdroN Bfvnf kwZy. Aus nfl aYktr dI adfkfrI nklI nhIN
lwgygI. aYktr dI isrjxf vI hovygI. dUjy, zfierYktr nMU iPlm dy jF iQeytr
dy hr pwK dI smJ hoxI cfhIdI hY cfhy Auh kYmrf lYnjL hY, cfhy Auh kYmrf
aYNgl hY jF lfieitMg hY. swB kfsy bfry byisk jfxkfrI hoxI jLrUrI hY.
zfierYktr dI iPlm ivc ipqf vflI jgh hY. ijvyN ipqf cfhuMdf hY ik Ausdy
bwcy ies qrHF dy hox ies qrHF zfierYktr df rol vI AuhI hoxf cfhIdf hY.
Ausdf pUrf suBfa iek ijLMmyvfr bfp vflf hoxf cfhIdf hY.
svfl: jdoN koeI iPlm pUrI ho jFdI hY qF AusnMU afm qOr qy Aus dy zfierYktr
dI iPlm ikhf jFdf hY. qusIN ies bfry ikvyN mihsUs krdy ho?
jvfb: jdoN kihMdy hn ik Plfny zfierYktr dI iPlm hY pr jy iksy aYktr ny
Auhdy ivc cMgf kMm kIqf qF Ausdf nfm vI afAuNdf hY. iet vIkmjL kMplImYNtrI.
PrjL kro “arD siqaf” iPlm lokF ny dyKI qF Aus ivcoN Em purI nMU ijLafdf
pblIistI imlI, goibMd inhlfnI dy mukfbly, hflFik iPlm Ausny bxfeI hY.
svfl: kI kmrsLIal isnmf ivc vI ievyN hI huMdf hY?
jvfb: kwuJ zfierYktr hn ijvyN suBfsL GeI , rmysL iswpI AunHF df nfm vI
afvygf jykr iPlm dy muwK aYktr df nfm afvygf. iesy qrHF sLkqI sfmMq,
irsLIkysL mukrjI hn. pr kmrsLIal isnmf ivc krIb 80% iPlmF ivc hIro df hI
nfm vwjdf hY. kmrsLIal isnymy ivc aijhy zfierYktr vI hn ijnHF nMU afAuNdf
vI kuJ nhIN.
svfl: qusIN Bfrq dy sfry vDIaf qy cMgy zfierYktrF nfl kMm kIqf hY. qusIN
ies bfry kuJ dwso ijvyN ik siqafjIq rya nfl kMm krky ikvyN lwgf?
jvfb: siqafjIq rya iek Kfs hI iPlm mykr sI ijsnMU iPlm dI sB pfsoN
jfxkfrI sI. Auh skirpt vI ilK skdf sI, sMgIq bfry vI jfxdf sI, aYzIitMg,
kYmry bfry, sfAuNz bfry, bhuq kuJ jfxdf sI. iesy krky AusnMU mYn afP
rYnyiss kihMdy hn. AunHF nfl kMm krky mYnUM mihsUs hoieaf ik Auh bhuq sLFq
aqy kfnstYNtl ieMprovfeIijMg - iek dm nvIaF cIjLF isrjL skx vflf ivakqI sI.
Auh lokysLn qy phuMc ky vI nvIN cIjL apxf lYNdf sI, jy aYktr ny koeI nvIN
cIjL kIqI qF AusnMU vI vrq lYxf, Bfv ik Auh “PlYksIvl” sI. iek vfrI Ausny
ibjLlI cmkx df sIn lYxf sI qF dupihr nMU Kfxf KFdy KFdy nMU kuJ suwJ igaf.
Ausny iek dm sfrf kMnsYpt bdl idwqf ikAuNik bwdl acfnk af cVHy sn. AusnMU
pqf sI ik hux mINh pY jfvygf qy Ausny Auh sIn mINh ivc kr ilaf. Bfv Ausny
p®qIkUl hflq nUM afpxy ihwq ivc vrq ilaf. Ausdy kol agFh dyKx dI sLkqI sI.
ibjLlI cmkx df id®sL idKfAux leI Ausny iek nvF qy sfDf ZMg Koj ilaf. Ausny
iek qslf lYky qy Aus ivc gUMd lfky qy sLIsLf BMn ky Coty Coty tukVy qsly
ivc jV idwqy. vYlizMg dI msLIn nfl spfrk dy ky ibjLlI cmkx df iePYkt pYdf
kr idwqf.
svfl: pMjfb dy lok quhfnMU pMjfbI iPlmF krky jfxdy hn Kfskr lokF aMdr
quhfzy leI apxq “cMn p®dysI” qoN afeI hY. Aus iPlm ivc lokF nUM quhfzI
bolI bhuq psMd afeI sI. pMjfbI iPlm ivc kMm krky qusIN Kwud ikvyN mihsUs
kIqf?
jvfb: swB qoN vwzI cIjL qF ieh hY ik mYN “cMn p®dysI” qoN pihlF 10-12
iPlmF kr cuwkf sI. ies krky myrI pMjfbI bolx dI p®Ykits kfPI Gwt cwukI sI.
ies iPlm ivc kwuJ cIjLF mYN nvIaF kIqIaF jo ik mYN pihlF kdI nhIN sI
kIqIaF. iesdf mqlb ieh ik pMjfbI myrI mF bolI hY aqy mYN iesnUM Buwl nhIN
sikaf. myrf ivcfr hY ik qusIN iksy nMU 50 sfl koTy ivc bMd kr idAu aqy kho
ik jykr qMU pMjfbI bolI qF qyrI lwq BMn dyvFgy, qF vI Auh pMjfbI nhIN
Buwlygf.
afpxIaF pMjfbI iPlmF bhuqIaF cMgIaF nhIN bxdIaF. pMjfhivaF ivc pMjfbI qy
ihMdI dovyN iPlmF cMgIaF bxdIaF sn. bfad ivc pwCm df asr hoxf sLurU ho
igaf qy iPlmF ivc msflf Brnf sLurU ho igaf. cfhy pMjfb, cfhy gujrfq, cfhy
sfAUQ hovy hr pfsy GtIaF iPlmF bxn lwgIaF. ieh sfrf asr GtIaf ihMdI iPlmF
df sI. bfkI pfsy qF cMgIaF mfVIaF dovyN qrHF dIaF iPlmF bxdIaF rhIaF hn pr
pMjfb ivc mfVIaF hI bxnIaF sLurU ho geIaF.
svfl: ihMdusqn dIaF bfkI jLubfnF ivc iQeytr dI kfPI rvfieq hY. pMjfb ivc
isrP Pok iQeytr hI msLhUr irhf hY. ipCly 10-15 sfl ivc pMjfbI iQeytr ny
pMjfb dI isafsI siQqI dy bfvjUd kwuJ ivkfs kIqf hY pr pMjfbI iPlmF ivc ieh
suDfr nhIN hoieaf. kI BivwK ivc pMjfbI iPlmF ivc kuJ suDfr hox dI afs hY?
jvfb: mYnMU nhIN lwgdf ik bMbeI qoN koeI afs rwKxI cfhIdI hY. ieh afs
AunHF bMidaF qoN hoxI cfhIdI hY jo iesnMU mihsUs krdy hn. “cMn p®dysI” iek
ihsfb nfl nvIN sLurUafq sI. bfad ivc itvfxf sfihb ny “lONg df ilsLkfrf”
bxfeI jo ik mYN smJdf “cMn p®dysI” dy pwDr dI nhIN sI. so Bfv jykr cMgI
sLurUafq ho jfvy qF hor lok vI ipwCy lwg pYNdy hn. ijhVy bMdy pMjfbI ivc
cMgI iPlm bxfAux bfry mihsUs krdy hn AunHF nMU bxf dyxI cfhIdI hY. iesdI
jLrUrq hY, iesdI jgh hY, iesnMU dyKx vfly mOjUd hn. mYN ieh iblkul Ausy
ilhfjL nfl kih irhf hF ijvyN mYN ihMdI iPlmF bfry kih cukf hF. iPlmF afpxy
pYrF Aupr KVHIaF hoxIaF cfhIdIaF hn qy myry iKafl ivc ho skdIaF hn. pMjfbI
ivc iPlm bxfE, nfl AusnMU ihMdI ivc zwb kr lAu. bhuq jgh doBfsLI iPlmF
bxdIaF hn. jy qusIN pihlF hI iqafr ho qF qusIN ieko smyN donF jLubfnF ivc
iPlm bxf skdy ho. iek sLft pMjfbI ivc ho jfvy aqy Ausy hI sYWt qy AuhI
sLft ihMdI ivc ho jfvy. ijhVy sInF ivc koeI zfielfg nhIN hn AuhnF df iek
sIn nfl hI sr skdf hY. afriQk qOr qy isrP pMjfbI ivc iPlm bxfAuxf sLfied
aYnf PfiedymMd nf hovy. jykr do BfsLfvF ivc hovy qF iek qF drsLkF dI igxqI
vwD imldI hY, p®oizAusr dy pYsy jldI vfips afAuNdy hn. dUsrf pMjfb dy klcr
nMU qusIN dUsry lokF nfl sFJf kr skdy ho ijnHF nMU pMjfbI nhIN afAuNdI.
*** |