(sohx
kfdrI aMqr rfsLtrI pwDr dy msLhUr pyNtr hn. afp dy bxfey icqrF dIaF
numfiesLF ikqny hI mulkF ivc lwg cuwkIaF hn. ieh ieMtrivAuU AunHF nfl
trFto dy iek pMjfbI tI[vI[p®ogrfm dy zfierYktr s®I joigMdr klsI ny kIqI sI
aqy ieh pihlI vfr vqn dy akqUbr/nvMbr/dsMbr-1992 dy ivsLysL mulfkfq aMk
ivwc CpI sI. hux asIN ies nUM vqn dy vYWbsfeIt AuWqy Cfp rhy hF qF ik ieh
ijLafdf lokF nUM pRfpq ho sky.)
svfl: pMjfb ivc pihlIaF klf ik®qF kdoN aqy iks p®kfr imlIaF?
jvfb: pMjfb kyvl afrt jF iltrycr df hI nhIN blik sfrI siBaqf df kyNdr
irhf hY. isMD GftI dI siBaqf hVwpf, mihMjodVo df klcr ieh sfry pMjfb dI
DrqI AuWpr hI vsdy sn, jdoN sfnMU afrkItYkcr dI vI smJ sI. iesy qrHF
qkisLlf jo AudoN pMjfb ivc huMdf sI, ivc iqMn XUnIvristIaF sn. aj kl jo
afm Dfrnf hY ik pMjfb df klcr kyvl aYgrIklcr hI hY jF pMjfb nMU klcr qoN
vFJf smiJaf jFdf, Auh TIk nhIN. klcr drasl sLurU hI pMjfb qoN hoeI hY.
mihMjodVo dI KudfeI ivcoN jo cIjLF imlIaF, AunHF qoN Aus vyly dy sklpcr
(buwqkfrI), afrt-krfPt, pOtrI (kuMBkfrI) df igafn huMdf hY. ieh koeI sfZy
iqMn hjLfr sfl bI[ sI[ dI gwl hY. XUnfnI qy imsrI siBafqfvF bfad ivc hoNd
ivc afeIaF. Aus vyly lok pMjfb ivc hunr iswKx vfsqy afAuNdy huMdy sn. cIn
qwk qo lok qkisLlf ivc pVHn afAuNdy sn. sfry eysLIaf dy afrt, krfPt qy
iltrycr df gVH pMjfb sI. jo pyNitMg hY, ieh ivjLual afrt hY. iesdf afrMB
qF huMdf hI isMD vYlI qoN hY.
svfl: ilwpI dI sLurUafq ikvyN hoeI?
jvfb: pihlI ilwpI GuwgU GoiVaF vrgy iKzOixaF qoN sLurU hoeI. iesdy
nmUny pOtrI (brqnF) qoN imldy hn. pyNitMgjL dy vI nmUny imly hn. ienHF
cIjLF qoN AunHF lokF dy rihx sihx, Drm, klf, smfjk bxqr, nfc, gIq qy afqmk
gwlF df igafn huMdf hY. Auh lok bhuq awgy sn. so sfrI klf isMD GftI vfly
pMjfb qoN sLurU huMdI hY.
svfl: isMD GftI qoN bfad ikhVy klf rUp ny pMjfb ivc p®vysL kIqf?
jvfb: ijsnMU hux klf pMjfb kihMdy hn, ieh isMD GftI klcr dI hI
“kntIinAueysLn” (inrMqrqf) hY. ijQy akl ikqy iek vfrI af jfvy qF Auh AuQy
kfPI dyr rihMdI hI hY. Pyr XUnfnI afey. aYlgjLYNzr (iskMdr) ieQoN dy
aYjUkysLn isstm, sprIicAul Xogf isstm qy afrt krfPt qoN bVf p®Bfivq
hoieaf. Ausdy nfl AuDroN kuwJ afritst lok vI afey sn. AunHF nfl sfzI imlxI
dy ivcoN iek bhuq vDIaf afrt POrm inklI ijsdf ajy qwk vI dunIaF ivc koeI
mukfblf nhIN. ies ivcoN gMDfrf sLYlI cwlI qy bfad ivc gMDfrf skUl afP afrt
bixaf jo ik ieMzIaf dI afrt ihstrI ivc iek bhuq hI mhwqvpUrn pVfa sI. ieh
300 sfl bI[ sI[dI gwl hY.
pMjfb aYsI jgh qy siQwq hY aqy bfhrly hmlfvrF nfl vfh pYNdf rihx krk iesdI
“hOrfeIjLn” bhuq cOVI hY. qkisLlf XUnIvristI ivc buwDIjIvI pVHdy sn.
mhfqmf buwD nMU “ihAumn POrm” (mfnv rUp) ieQoN hI imlI hY. pihlF sfAuQ
ieMzIaf jF ivMiDafcl ivc jo lok boDI bxdy sn Auh iksy drwKq jF iksy hfQI
dy rUp ivc buwDF nMU dyKdy sn. pMjfb ivc hI pihlI vfrI buwD ihAumn POrm
ivc qrfisLaf igaf. ieh gwl Ausdy mrn qoN qkrIbn 1200 sfl bfad dI hY.
svfl: muglF qy prsLIan dy rfj smyN pMjfb dy afrt ivc kI qrwkIaF hoeIaF?
jvfb: gjLnvI qoN lYky ijhVy vI hmlfvfr afAuNdy rhy Auh afpxI akl vI
nfl lY ky afAuNdy rhy. Bfv AunHF dy nfl AunHF dy klfkfr qy sLfier lok vI
huMdy sn. pMjfb dI siBaqf qy prsLIaf df bhuq lMby smyN df p®Bfv hY.
prsLIan pyitMg pMjfb ivc af ky “ieMzIan imnInycr” (lGU-icwqr klf) skUl bx
igaf ijs df sfrI dunIaF nMU pqf hY. asIN CotI ijhI pyitMg ivc bhuq sfrI
gwl kih idMdy hF. ijs vyly pMjfb nMU afpF Cotf krky dyKdy hF qF ieh
“aYgrIklcr” hI rih jFdf pr purfxy pMjfb jo ik pysLfvr qoN idwlI qwk PYilaf
hoieaf sI, df afrt, klcr, iltrycr bhuq vwzf sI Kfs kr myry ivsLy ivc.
svfl: mhfrfjf rxjIq isMG dy kfl dy dOrfn afrt ny kI qrwkI kIqI?
jvfb: Aus vyly iswK skUl afP afrts bixaf. mhfrfjf rxjIq isMG dI kort
ivc vI afritst huMdy sn. Aus vyly bfkI Bfrq ivc aMg®yjL af cuwky sn.
afritst lok jo pihlF muglF dy vyly kortF ivc kMm krdy sn, aMg®yjLF nMU
AunHF dI gwl smJ nhIN afeI. Auh kort afritst pMjfb ivc afky vs gey qy
pMjfb ivc iswK skUl afrt dI sLYlI bx cwukI sI. phfVI afrt skUl df jvfb
mugl afrt ivc hI imldf hY. mYN qF phfVI skUl nMU pMjfbI skUl hI smJdf hF
ikAuNik AudoN cMbf, kFgVf pMjfb ivc hI huMdf sI. phfV pMjfb dy, skUl pMjfb
df. so Aus smyN ivc ieh imnIeycr afrt (lGU-icwqr klf) kfPI vwiDaf Pwuilaf.
ies qrHF pMjfb df afrt sfZy Cy hjLfr sfl purfxf. keI lok bfhroN afey, asIN
AunHF dIaF cMgIaF cIjLF aYbsorb (jjLb) kr leIaF.
svfl: aMg®yjLF dy rfj vyly afrt dI qrwkI vwl iks qrHF dy kdm puwty gey?
jvfb: aMg®yjLF nMU pihlF pihl sfzf afrt smJ nhIN afieaf. ijhVy smJdfr
afritst sn Auh ihMdU rfijaF ijvyN sMsfr cMd afid ny rwK ley. aMg®yjLF vyly
kFgVf afrt skUl jfrI irhf. dbfa hyT vI jfrI irhf. mfzrn vFg klfsIkl afrt
dI iek lVI hI hY. afrt kdy CVwpf nhIN mfrdf. so afrt gMDfrf skUl, iswK
skUl qy bfad ivc kFgVf skUl dy rUp ivc ijLMdf hY. AusdI isrP POrm hI bdldI
hY, sLyp nhIN. ieh kMtYNpryrI huMdf hY. ijvyN mYN Kud “aYkspYrImYNtl”
afritst hF. ieh KusLI dI gwl hY ik aYzvFs afrt ivc swB qoN pihlI vfrI
qjrbf krn vflI iek pMjfbI kuVI hI sI ijsdf nfm hY aMim®qf sLyrigwl. Auh
hMgrI ivc pYdf hoeI, pYirs qoN pVHky qy drbfr sfihb jfky Ausny pyNitMgjL
bxfeIaF. iswKF dI kuVI sI, bVI jvfn Aumr ivc mr geI. Aus kuVI dI afDuink
pyitMg afrt nMU bVI dyx hY. myry iKafl ivc afDuink pyitMg klf dy ieiqhfs
dI sLurUafq aMim®qf sLyrigwl qoN hI huMdI hY, tYgor qoN nhIN. tYgor dI
gYlrI nYsLnl gYlrI afP mfzrn afrt ivc CotI hY, aMim®qf sLyrigwl dI vwzI
hY. Ausdy afrt qoN mYN hI nhIN sfAuQ ieMzIaf, bMbeI, idwlI, bMgfl qwk lok
muqfisr hoey hn. bMgflI skUl afP afrt kuwJ ijLafdf ilrIkl sI Aus ivc sLkqI
nhIN sI. pMjfb ivc hmysLF sLkqI rhI. ieQy dI bhuq grmI, bhuq srdI, ikqy
bhuq ryqf, ikqy bhuq vDIaf jmIn, jfnI ik hryk cIjL ivc “kntrfst” (aMqr) hY
qy ies ivc sdf jfn huMdI hY qy klcr dI rIVH dI hwzI mjbUq ho jFdI hY.
pMjfb dy afritst ivc bhuq sLkqI hoxI cfhIdI, grmI hoxI cfhIdI, srdI hoxI
cfhIdI hY. aMim®qf sLyrigwl dy afrt ivc ieh sB gwlF mOjUd sn.
svfl: pMjfb ivcly kYlMzr afrt bfry quhfzf kI ivcfr hY?
jvfb: sfzy kuwJ pMjfbI afritst klkwqy cly gey sn bMgflI skUl afP afrt
ivc. AuQoN kuwJ iPlm ieMzstrI cly gey. Aus nfl postr bfjI, kYlMzr bfjI
cwlx lwg peI. ies qrHF afrt “zIjnryt” ho (inGr) ky kYlMzr afrt dI POrm ivc
afieaf. ikAuNik ieh afm lokF dI smJ ivc af jFdf sI ies leI bVf p®iswD ho
igaf. pr iesny afrt vDn Pulx qy rok lf idwqI. GrF ivc ltkdy kYlMzr hr vyly
bwcy dy mn qy p®Bfv pfAuNdy hn. soBf isMG df afm pMjfbI nMU pqf hY ikAuNik
Auh klMzr bxfAuNdf sI pr Bfrq ivc ihstrI afP mfzrn afrt dI mF aMim®qf
sLyrigwl df iek pVHy ilKy pMjfbI nMU vI nhIN pqf. kYlMzr sprIicAul sunyhf
bVI CyqI qy sLkqIsLflI ZMg nfl idMdf hY jo ik QoVHI dyr bfd izg pYNdf hY.
myry leI afrt sdIvI hoxf cfhIdf hY. Aus ivc inwgrqf hoxI cfhIdI hY, sjIvqf
hoxI cfhIdI hY. mYN kYlMzr afrt dy ivrwuD irhf hF, pMjfb dy ivc asIN ies
ivruwD afvfjL vI AuTfeI hY qy ajy vI AuTfAuNdf hF. mYN iesdy iKlfP nhIN hF
pr mYN ieh kihMdf hF ik ieh afrt nhIN huMdf. kYlMzr, kYlMzr huMdf, qy
pyitMg pyitMg huMdI hY.
svfl: afm qOr qy mfzrn afrt dI smJ apxy lokF nMU bhuq Gwt pYNdI hY,
aijhf ikAuN?
jvfb: ies ivc kwuJ hwQ qF pfn bIVI dIaF dukfnF Aupr ltkx vfly kYlMzrF
jF isnmy dy postrF df hY. ieh cIjLF bwcy dI mfzrn afrt vfsqy ty®inMg nhIN
hox idMdIaF. dUsrf apxy lok byaMq susq hn. iksy vI ivsLy nMU smJx leI Kycl
krnI pYNdI hY jo sfzf afm afdmI nhIN krdf. smJ ivc afAux vflI gwl qF
koisLsL krn nfl hI afAuNdI hY. ieh iswKI jf skdI hY qy AusnMU iswKx leI
klf dy ieiqhfs dI kwuJ smJ hoxI cfhIdI hY. bfkI imAUjLIam qy gYlrIaF afid
ivc jfx nfl, afrt bfry gwlF krn nfl smJ afAuxI sLurU ho skdI hY. ieh kF
kokVy aYvyN nI mfry hoey huMdy. mYN kYlMzr bxfAux vfilaF nfloN vDIaf
kYlMzr bxf skdf hF, pr mYN cfhuMdf hF ik mYN afpxI klf dy rfhIN quhfnMU
koˆeI zMUGI gwl dwsF. ijs qrHF klfsIkl imAuijLk nMU smJx vfly Gwt lok hn
hflFik Aus ivc Pok imAuijLk qy lok gIq vI hn. ijLafdf zUMGfeI ivc jfx dy
cfhvfn nMU klfsIkl dI smJ afAux lwg pYNdI hY, ijhny isrP ZolkI hI suxnI hY
AusnMU dUsry hI smJ afAuNdy hn. vYsy apxI apxI jgh donoN TIk hn pr iek nMU
rwK ky dUsry nMU kwt krnf glq gwl hY.
afrt nMU smJx leI smJ hoxI cfhIdI hY jo ik iml skdI hY jykr iewCf hovy.
qsvIr afpxy afp quhfnMU kuwJ isKfAuNdI hY jykr AusnMU iDafn nfl dyKo.
pVHfeI, qy idmfg hox qoN bgYr qF quhfnMU sVk nhIN pfr krnI afAuNdI. jykr
afm afdmI ieh gwl smJ skdf ik lfl bwqI qy sVk nhIN pfr krnI qF iswKx nfl
AusnMU afrt dI smJ vI af skdI hY. iswKx leI lfeIb®yrIaF, sMsQfvF, ikqfbF,
qsvIrF qy myry vrgy bMdy mOjUd hn AunHF qoN igafn lAu, gwl afpy smJ afAux
lwg pvygI.
svfl: sLurU qoN quhfnMU iks ivsLy ny p®Bfivq kIqf hY?
jvfb: afrt iek ivjLual sYnsIivtI hY jo myrf Kyqr hY. hr bwcy nMU myry
iKafl muqfbk aijhy p®Bfv imldy hn ijnHF nMU Auh vDIaf kr skdf. mYnMU Coty
huMdy nMU lyp kIqI hoeI kMD Aupr afeIaF hoeIaF qryVF ivc GoVy hfQI idKfeI
idMdy huMdy sn. iesy qrHF qusIN vI bwdlF ivc hfQI GoiVaF dIaF afik®qIaF
lwBdy rhy hovoNgy. so ieh muwZlI ivjLual ty®inMg hY jdoN bwcy nMU koeI
bolI nhIN afAuNdI huMdI AudoN qoN hI Auh afk®qI nMU smJx lwg pYNdf hY.
ijvyN mYN pihlF vI dwisaf ik bolI bfad ivc afeI hY, afrt pihlF afieaf hY.
ieh ihstrI df Durf hY. quhfnMU pqf jdo hl vfhuMdy huMdy hn svyry svyry
sUrj cVHn qoN pihlF qF hl dIaF pfeIaF hoeIaF lkIrF ivc Duwp qy CF df mYnMU
ajy Xfd hY qy Auh myrI pyitMg ivc hfly qwk mOjUd hn. iPr skUl ivc “Ë” “a”
isKfAuNdy hn AuNglIaF nfl vfh ky. mYnMU Auh izjLfeIn bVf ipafrf lgdf hY.
“Ë” vrgf izjLfeIn mYnMU hfly qwk ikqy nhIN imilaf. myrI cyqn ty®inMg “Ë”
dI sLkl qoN hI sLurU hoeI hY nf ik Ausdy mqlbF qoN. iesdy mqlb df mYnMU
bfad ivc pqf lwgf. pihlF bwcy nMU ivAujLl ty®inMg huMdI hY awKr bfad ivc
afAuNdy hn.
ijs qrHF mYN vfhy hoey hl dIaF lkIrF ivcoN hI kuJ iswK igaf. ijhVf aMdroN
“iswK” huMdf Auh iswK lYNdf hY ijsny nhIN iswKxf Ausny nhIN iswKxf. so ies
qrHF myrf bcpn qoN hI ruJfa ho igaf Duwp dy CF prCfvyN vl. hvf nfl AuVy
hoey ryqy dy izjLfeIn, CwpV pfxI ivc lihrF qy CwpV ivc pey bUr dy rMg
ikqny kmfl dy hMudy hn, kmfdI dy Kyq ivc gMny dIaF “sLUts” (afg) ikqnIaF
kmfl dIaF huMdIaF. so ieh cIjLF iksy nf iksy rUp ivc myrIaF pyitMgjL ivc
mOjUd huMdIaF hn. BfvyN mYN CwpV nhIN bxfAuNdf pr lihr qF bxf skdf hF nf.
CwpV kMkrIt hY pr lihr aYbstrYkt hY.
svfl: sfry lok afrt nMU quhfzy vFg anuBv ikAuN nhIN krdy jF quhfzy vflI
awK nfl ikAuN nhIN dyKdy?
jvfb: Auh hor gwlF ivc ruwJ jFdy hn. ieh qF Auh gwl hY ik ijMnHF guV
pfAuNgy Auqnf hI imwTf hovygf. mYN ies pfsy vwl guV pfeI igaf, pfeI igaf
so imwTf Aus ihsfb nfl hI hoxf hY. ijvyN dUsry bMdy ny hl vfihaf dyKky ieh
socxf ik ies ivcoN kxk ikqnI pYdf hovygI pr mYN Aus qoN Duwp qy CF df mjLf
lYNdf irhf, myrI Auh ty®inMg ho geI. so anuBv sfiraF df ieko hI hMudf pr
lokF leI mqlb ivc Prk ho jFdf hY qy Auh Aus pfsy vl ho jFdy hn. Auh smJdy
hn ik dIvfr Aupr kYlMzr lf idAu ijs qrHF juigMdr isMG klsI ny lfieaf hY
Aus nfl hI sr jfvygf. hux nf qF juigMdr isMG klsI nMU pqf hY ik Auh kYlMzr
ikAuN lfieaf, nf hI Aus bMdy nMU pqf ik ikAuN lfieaf. so afrt dIaF gwlF
leI TrMmf cfhIdf, qhwml cfhIdf hY. ieh ivjLual dI socxI ivcoN hI suafd lYx
dI gwl hY. TIk zIjLfeIn, TIk cIjLF, qy ijLafdf aYbstrYkt afrt qF kudrq
Kuwd krdI hY, mYN kI krnf? pyNitMgjL asl ivc suxI vI jf skdI hY, ijs qrHF
imAujLk nMU awKF bMd krky suixaf jf skdf hY Ausy qrHF pyitMg nMU awKF
Kohlky suixaf jf skdf hY.
svfl: kI afritst pyitMg ivcoN rotI vI Kf skdf ik nhIN? Bfv pMjfb ivc
mfrikitMg df kI islislf hY?
jvfb: pMjfb ivc mfrikitMg qF nf hox dy brfbr hY lyikn myrIaF cIjLF
ivkdIaF hn. dUsrI gwl hY ik CotI jgh, QoVy lokF ivc pyNitMg vyc ky ieMzIaf
ivc afritst leI gujLfrf krnf aOKf hY. ies krky afpF vwzI QF ivc af gey.
iswDI ijhI gwl hY. myrI mfrikt ieMtrnYsLnl hY lyikn jy mYN PgvfVy bYT ky
kihMdf ik mYN afpxy afrt dy isr Aupr ieQy rihxf qF kMm aOKf ho jfxf sI.
iesy qrHF kopnhygn jF torFto, bYTf rvF qF gl nhIN bxnI ikAuNik afritst nMU
qurnf pYNdf hY ijs nfl Ausdy kMm dI qrwkI huMdI hY qy Aus vfsqy mfrikt
vDdI hY. lyikn mYN Kud hYrfn hF ik ieMzIaf ivc ipCly 5-7 sfl qoN afrt ivc
iek Kfs iksm df rYvUlusLn afieaf hY. myrIaF cIjLF bVIaF ivk rhIaF hn, KMny
dIaF cIjLF bVIaF ivkdIaF hn, sqIsL gujrfl ivkdf hY. iesdf mqlb hY ik
pVHfeI ho rhI qy Krc dI gwl ho rhI hY. pyNitMg df, pVHfeI df, mqlb vI hY
nf, ieh hmysLF jvfn rihMdI hY qy sfzIaF afAux vflIaF nslF nMU pVHfAuNdI
rihMdI hY. ijvyN asIN gMDfrf afrt jF ajMqf pyitMgjL qoN awj vI iswKdy hF
BfvyN AunHF nMU bxfAux vfly afritst kdoN dy mr cuwky hn. ijs bMdy nMU
pyNitMg nMU iswKx dI, sdIvI, lMbI afspYkt smJ af jfvy AusnMU afrt nfl hor
qrHF df ipafr ho jFdf hY.
svfl: sfzI kimAuintI nMU ienHF mulkF ivc afrt nMU slfhux leI koeI sMdysL
idAu.
jvfb: ieh bVI vDIaf gwl hY. mYN awgy vI keI mulkF ivc kih cukf hF ik
bwicaF nMU Gwto Gwt afrt dyK lYx idE ik ieh pyitMg hY kF kokVy mfry hoey
nhIN. ies ivc koeI mqlb hovygf. Auh pihlF mqlb kwZxgy iPr mqlb leI zUMGf
jfxgy. gYlrI afP EntyrIE hY, hor ikMnIaF gYlrIaF AunHF nMU dyK lYx idAu .
Gr ivc lwgy kYlMzr nMU lfh ky dyK lAu. pihlF kMD KflI qF kro qdy koeI nvIN
gwl afvygI. jo ieh kihMdf hY ik mYN qF ieqnf hI dyiKaf hY iesqoN awgy
mYnMU koeI gwl nhIN afAuNdI, Aus leI myrf koeI sMdysL nhIN. ijhVf kihMdf
hY ik mYN iswKxf cfhuMdF Aus leI myrf sunyhf hY ik awKF KolH lE jrf ku vkq
lfE. QoVHf vkq kwZ lE. ijLafdf dI jLrUrq nhIN hY, swB kuJ imldf hY,
lfieb®yrIaF BrIaF peIaF hn, gYlrIaF BrIaF peIaF hn, ikqfbF CpIaF peIaF hn,
ijLafdf Kycl krn dI loVH nhIN QoVHI ijhI hI kr lE pr isr ivcoN kYlMzr kwZ
idE. jykr slyt sfP hovygI qd hI Aus Aupr nvF awKr ilwK skdy ho, nhIN qF
nhIN.***
sohx kfdrI bfry hor jfxkfrI lYx leI hyT ilKy vYWbsfeItF AuWpr jfAu:
http://www.sohanqadri.com/index.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Sohan_Qadri |