(pfiksqfn ivc
pMjfbI bolI nMU Xog asQfn idvfAux leI iek srgrm jwdojihd cl rhI hY. ies
jwdojihd nfl jfx-pCfx krvfAux leI p®o: seId aihmd iPrfnI “kMmI” nfl kIqI
ieh mulfkfq pihlI vfr vqn dy akqUbr/nvMbr/dsMbr-1992 dy ivsLysL mulfkfq
aMk ivwc CpI sI. hux asIN ies nUM vqn dy vYWbsfeIt AuWqy Cfp rhy hF qF ik
ieh ijLafdf lokF nUM pRfpq ho sky.)
svfl: aj kl pfiksqfn dy pMjfb ivc pMjfbI bolI df kI sQfn hY?
jvfb: swB qoN pihlI gwl ieh hY ik pfiksqfn ivc pMjfbI bolx vfilaF dI
iek vwzI igxqI hY. awj vI iesnMU ipMzF, sLihrF qy ksibaF ivc rihx vfly lok
boldy hn. ijQoN qwk pVHn jF ilKx df svfl hY, ieh jLubfn skUlF ivc CyvIN
jmfq qoN bfad iek afpsLnl mjLmUn dy qOr qy pVHfeI jFdI hY. pr pMjfb dy
skUlF ivcoN bhuiqaF ivc nF qF iesnMU pVHfAux vfly mfstr rwKy jFdy hn qy nF
hI keI skUlF dy hYzmfstrF nMU ies gwl dI Kbr hY ik pMjfbI vI iek afpsLnl
mjLmUn hY. iPr pMjfbI dIaF ikqfbF vI bfjLfr ivcoN nhIN imldIaF.
p®fiemrI pwDr qy ieh jLubfn pVHfAux Aupr pfbMdI hY. hor rIjnl jLubfnF
pVHfeIaF jFdIaF hn ijvyN isMDI, blocI, psLqo qy brfhvI afid.
hr sfl 35-40 dy krIb ividafrQI pMjfbI dI aYm[ ey[ krdy hn pr AunHF leI
bfad ivc koeI nOkrIaF nhIN muhweIaf huMdIaF. pVHfAux vfly p®oPYsr vI pUrI
idlcspI nfl nhIN pVHfAuNdy ikAuNik pVHn vfly vI aMdroN pMjfbI nhIN huMdy.
sfzf iek dosq hY jLmIl pfl, gujLrFvfly p®oPYsr hY. Auh iekwlf hI Cy so dy
krIb bwicaF nMU pMjfbI pVHfAuNdf hY. iesy qrHF gujLrKfny sfzf iek dosq
rfjf ijLaf Aur rihmfn do ZfeI sO bwicaF nMU pMjfbI pVHfAuNdf hY. so jykr
pVHfAux vfly idlcspI lYx qF pVHn vfly iml jFdy hn, pr ijQy pVHfAux vfly
idlcspI nhIN lYNdy, ijvyN sfzy ipMzI ivc, AuWQy pMjfbI pVHn vfly 20-25 vI
nhIN imldy kuVIaF dy kflj iblkul hI pMjfbI qoN vFJy hn. nF qF koeI lYkcrfr
imldI hY qy nF hI sItF anfAuNs kIqIaF jFdIaF hn.
so jd qk pMjfbI jLubfn nMU pVHnf lfjLmI nhIN bxfieaf jFdf aqy ieh p®fiemrI
qoN pVHfAuxI nhIN sLurU kIqI jFdI qwd qwk iesdI hflq mfVI hI rhygI. srkfr
vI pMjfbI nfl mjLfk kr rhI hY. nf qF pMjfbI nMU ijAuNdf rwKxf cfhuMdI hy
qy nF hI pUrI qrHF mfr dyxf cfhuMdI hY. lok vI pMjfbI dy mukfbly PfrsI jF
arbI iswKx nMU qrjLIh idMdy hn jF iPr nMbr lYx leI qy zvIjLn bxfAux leI
sLOkIaf mjLmUn dy qOr qy pMjfbI lY lYNdy hn. ieh nhIN huMdf ik kwlH nMU
Auh ividafrQI pMjfbI ivc iksy nMU Kwq ilKx lwg pYx.
pMjfbI dI hflq KMB kwty hoey pMCI vFg hY ijsnMU AurdU jF aMg®yjLI jLubfnF
isLkry vFg iksy vyly vI isLkfr df insLfnf bxf skdIaF hn. sfzy dosq
sLfhbfjL milk ny iek ikqfb ilKI hY pMjfbI bfry, qy Aus ivc PfrsI ilwpI
(sLfhmuKI ilwpI) ivc CpIaF 10-12 hjLfrF ikqfbF df ijLkr kIqf hY. pr AunHF
ivc prly pMjfb (Bfrq ivcly pMjfb) df koeI ijLkr nhIN. cfhIdf qF ieh hY ik
quhfzy pfsy dy pMjfb ivc pMjfbI dI aYm[ ey[ krn vfly ividafrQIaF nMU iek
prcf sLfhmuKI ilwpI ivc pfs krnf pvy, qy sfzy pfsy dy pMjfb ivc
ividafrQIaF nMuU iek prcf gurmuKI ilpI ivc pfs krnf pvy. ies nfl pMjfb
ivcfly AusfrI geI kMD ZfAux ivc afsfnI hovygI.
svfl: sLfhmuKI ilwpI qoN quhfzf Bfv hY PfrsI ilwpI?
juafb: hF hF, alP, by, vflI pMjfbI ijs ivc vwzy vwzy sLfierF sLfh
husYn, vfirs sLfh, bulHy sLfh ny afpxf klfm iliKaf hY. ijvyN mYN kih irhf
sI ik bfkI BfsLfvF XUnIvristIaF ivc pVHfeIaF jFdIaF hn, isMDI ivc kors hn,
arbI ivc hn, aMgy®jLI ivc hn, AurdU ivc hn pr pMjfbI ivc nhIN hY. jykr
AunHF nfl gwl kro qF kihxgy ik asIN iek prcf pMjfbI df pfiksqfnI iltrycr
qy rwiKaf qF hY, hor kI cfhuMdy ho? mYN jdoN Auh ikqfb KolH ky dyKI qF
sfrI pMjfbI nMU AurdU ivc Zfilaf hoieaf dyiKaf. ies qoN vwzf hor mjLfk kI
ho skdf? AurdU jLubfn dI hryk ikqfb ivc koeI nf koeI aijhf cYptr imlygf
ijvyN kOmI jLubfn AurdU kI aihmIaq vgYrf vgYrf. iesy qrHF iek ikqfb ivc
mjLmUn sI pfiksqfnI bwcy, ijs ivc hryk bwicaF dI mfq BfsLf df ijLkr sI.
Aus ivc isMDI bwicaF bfry iliKaf sI ik isMDI bolqy hYN, blocIaF bfry
iliKaf sI ik blocI bolqy hY, pTfnF bfry iliKaf sI ik psLqo bolqy hYN pr
jdoN pMjfb dI vfrI afeI qF kuwJ nhIN sI iliKaf jLubfn bfry. isrP ieh
iliKaf sI ik “Xy pMjfbI bwcy hYN, dyhfqoN myN DoqI pihnqy hY aOr AurdU
bolqy hYN.” so myrf kihx df Bfv ieh hY ik sfzy sfry aYjUkysLn isstm ivc
ies qrHF df BulyKf pfieaf jf irhf hY. ikDry vI ieh nhIN ikhf jFdf ik
pMjfbI bwicAu, quhfzI jLubfn pMjfbI hY.
svfl: ies df kI kfrn hY?
juafb: iswDI ijhI gwl hY ik pMjfbI jLubfn hY aksrIaq dI, mYjortI dI.
dunIaF jhfn dy mulkF ivc ieh asUl hY ik aksrIaq dI jLubfn hI srkfrI rfbqy
df kMm idMdI hY qy AuhI kOmI jLubfn huMdI hY. asIN pMjfbI nMU kOmI jLubfn
df qF kI, bws ieh hI hwk mMgdy hF ik iesnMU ielfkfeI jLubfn df drjf idwqf
jfvy ijvyN bfkI jLubfnF nMU hY. hflFik ijs jLubfn nMU Kuwzy lfeIn lfAuxf
hovy AusnMU ielfkfeI jLubfn bxf idwqf jFdf hY. pr jykr pMjfbI nMU iesdf
bxdf drjf dy dyx qF AurdU leI jgh nhIN bcdI qy AurdU imwQI geI hY eIlIt
(Auqly qbky) dI jLubfn. jykr AurdU leI QF nhIN bcdI qF mrkjL PYzriljm dI
sfry sUibaF Aupr pkV nhIN rih skdI. jLubfn lokF nMU afpxy hwk mMgxy isKf
idMdI hY. jykr pMjfb ivc pMjfbI lfgU kr idwqI geI qF ijLafdf lok pVH ilK
jfxgy, anpVHqf GtygI qy jgIrU injLfm Aupr jLrb afvygI, jfgIrdfrI nMU Dwkf
vwjygf. dUsry pfiksqfn ivc AurdU dy hwk ivc iek hor bVf BfrI p®fpygMzf
huMdf hY. Auh ieh ik “agr pMjfbI jLubfn ko pMjfb myN lfgU kr dIaf igaf qo
ies sy iswK mwq PYlny kf Kqrf hY.” so pMjfbI nMU iswKF nfl joVHn dI
koisLsL kIqI jFdI hY. jo pfiksqfn ivc 47 ivc iswKF nfl zrfmf hoieaf sI
AusdI buinafd nPrq Aupr rwKI geI sI qy gfhy bgfhy ies qrHF pMjfbI ivroDI
p®fpygMzf krky nPrq dIaF buinafdF pwkIaF krn dI koisLsL ho rhI hY, nhIN qF
muV dohF pMjfbF dy sFJy hox df Kqrf hY.
svfl: jn sMcfr sfDnF (mfs mIzIey) ivc pMjfbI dI kI siQqI hY?
juafb: sfzf pfiksqfn df tYlIvIXn AurdU nMU lokF ivc PYlfAux leI bhuq
muafsr ikrdfr adf krdf hY. rojLfnf dy p®ogrfmF ivc AurdU nMU ijwQy 7-8
GMty smF imldf hY, AuQy pMjfbI nMU msF awDf jF pOxf GMtf imldf hY. qy Auh
vI Aus vyly jdoN bwcy ajy Kyzdy huMdy hn qy lok rotI pfxI dy afhr ivc lwgy
hoey huMdy hn, Bfv koeI Gwt hI Aus vyly tI[vI[ vyK irhf huMdf hY, aijhf
vylf imldf hY pMjfbI dy p®ogrfm leI. rfq dy Kfs vyly Bfv 7-8 vjy dy dvfly
AurdU p®ogrfm huMdy hn jF aMg®yjLI dy.
mYN iek vfrI ihsfb lfieaf sI ik iek hPqy dy ivc qkrIbn 4200 imMt imldy hn
AurdU p®ogrfmF vfsqy, qy isrP 260 imMt imldy hn pMjfbI leI, Auh vI lfhOr
qoN. ipMzI df stysLn jo ijLafdf pfvrPuwl hY, qy lihMdy pMjfb ivc dUr qwk
suixaf jFdf hY, Aus Aupr pMjfbI ivc KbrF nhIN afAuNdIaF.
iehI hfl qkrIbn ryzIEu df hY. msln ieslfmfbfd stysLn qoN isrP 2-3 GMty
pMjfbI dy p®ogrfmF nMU imldy hn qy Auh vI koisLsL ieh huMdI hY ik sFJy
zfielYkt ivc glbfq nf hovy. ijvyN ik iksy ipMz dI nuwkr ivc bYTy bMdy koeI
Kfs lihjLf bol rhy ny, Ausy nMU p®ojYkt kr dyxgy. ieMj lgdf ik sfzI srkfr
dI ieh pfilsI hY ik pMjfbI dy lihijLaF dy toty kr idwqy jfx qy AunHF nMU
alwg alwg jLubfnf bxf idwqf jfvy qy ies qrHF ijhVI pMjfbI jLubfn sfry
lihijLaF nMU imlfky bxdI hY Ausdy iKlfP sfiraF pfisaF qoN muhfj kfiem kIqy
jfx. bdiksmqI nfl Coty sUibaF dI, AurdU bolx vfilaF dI, mrkjLIaq
(PYzriljLm) psMd krn vfly lokF dI idlcspI iesy ivc hY ik pMjfbI dy toty
hox, ies nfl pMjfb dI qfkq GtygI qy AusnMU kMtrol krnf sOKf hovygf. ieh jo
toty krn dI sfijLsL kIqI jf rhI hY ieh nPrq dI buinafd Aupr kIqI jFdI hY
msln bhfvl pur, mulqfn ielfky ivc srfiekI lihjLy nMU jLubfn bxfAux dI
mUvmYNt cwlI hY . Ausdf sfrf ruwK pMjfbI dy iKlfP kIqf igaf hY. ijs qrHF
trFsportysLn (afvfjfeI) dy sfDn vDx nfl, lokF dy iek dUjy nfl imlx vrqx
aqy hor ivAupfr afid dy vDx nfl ies jLubfn df Gyrf viDaf hY, hoxf qF ieh
cfhIdf sI ik mfs mIzIaf sfzI mdd krdf, iek sFJI pMjfbI jLubfn bxfAux dI.
ijs qrHF sUPI kvIaF ny sFJI jLubfn df iesqymfl kIqf. imsfl vjoN mIaF
muhmMd bKsL ny afpxIaF ilKqF ivc jfsI, jfsF, jfvygf vriqaf hY, iesy qrHF
QIsF, krsF, mryNdf qy mMnygf vI vriqaf hY. AunHF df iek sLyar hY:
lY E Xfr hvfly rwb dy
myl cfr idnF dy
Aus idn eId mubfrk hosI
ijs idn Pyr imlFgy.
ies ivc hosI sLbd af igaf qy imlFgy vI af igaf. vfirs sLfh ny JMgocI
lihjLf vriqaf hY, qy ies qrHF sLfh husYn ny QIsF, krysF sLbd vrqy hn. gurU
nfnk ny vI mryNdf, kryNdf, AuTyNdf afid sLbd vrqy hn. so mqlb ieh hY ik
ijhVy sUPI kvI sn Auh lokF dI BlfeI cfhuMdy sn, lokF dy nPrq dy jjLbfq
htfAuxy cfhuMdy sn, AunHF ny qF rlvIN jLubfn vrqI, lyikn ijhVy sfzy
sfijLsLI ny ijnHF ny pihlF pMjfb nMU ijLbh krn vfsqy cflF cwlIaF sn, Bfv
isafsqdfn, ijnHF ny pMjfb nMU qksIm krn dI isafsq KyzI sI, AuhI kuwJ hux
Pyr kr rhy hn qF ik AunHF dIaF cODrF kfiem rih skx qy lukfeI lutyNdI rvy.
svfl: asIN keI vfrI ieQy tI[vI[ Aupr pfiksqfnI zrfmy dyKdy hF ijnHF ivc
pMjfbI AurdU ivc rlf ky bolI geI huMdI hY, Auh kI vrqfrf (iPnfimnn) hY?
juafb: ieh kuwJ Kfs iksm dy pMjfbI lyKk ijvyN amjd sfhb amjd, awqfAulf
kfismI, XUns jfvyd vgYrf ilKdy hn. ieh lok afpxy iKafl ivc pMjfbI lihjLf
qF vrqdy hn ik bhuqy lokF qwk gwl phuMcf sky. iesdy ipwCy pflsI mykr ny
ijhVy adIb sLfier lfhOr bYTy ny, kOmI jLubfn vfly, Auh kihMdy hn ik asIN
AurdU jLubfn Auh bxf dyeIey ijhVI ik pMjfbI AurdU hovygI ijvyN ik lKnvI
AurdU, idwlI AurdU hY. Bfv ieh ik ieh pfiksqfnI AurdU bx jfvy ijvyN ik
aMg®yjLI ivc iek vYbstr ieMgilsL hY. AurdU AuhI rhy pr Auhdf lihjLf kuwJ
alg ho jfvy. pr mYN nhIN smJdf ik ies koisLsL df koeI asr hY ikAuNik
pfiksqfn ivc ihMdI iPlmF dI p®iswDI bhuq ijLafdf hY. ihMdI klcr vI AurdU
jLubfn vFg sfzy lokF Aupr Cf irhf hY. pfiksqfn ivc hr glI dI nuwkV ivc
vIzIE sLfp hY ijQy ihMdI iPlmF iml skdIaF hn. Ausdf asr muMzy kuVIaF Aupr
pYNdf hY. mYN ihMdI jF AurdU ivc koeI Prk nhIN smJdf. pfiksqfn ivc sfzI
srkfr, sfzy adIb pMjfbI sLfier qy s®I dyvI qy aiBqfb bcn dIaF ihMdI iPlmF
rl ky AurdU jLubfn PYlf rhIaF hn. PrjL kro ik pfiksqfn ivc mhIny dI iek
lwK ikqfb ivkdI hY pr Ausdy mukfbly 10 lwK ihMdI iPlmF dyKIaF jFdIaF
hoxgIaF. Bfv ieh ik ienHF dI buinafd ijs qy ieh mulk bxfieaf sI ik “hm
ieslfmI hYN, hm alg kOm hYN” vgYrf Aus vyly JurlU ho ky rih jFdI hY jdoN
ihMdUiejLm qy byisz (afDfirq) bMbeIaF iPlmF dyKIaF jFdIaF hn ikAuNik AunHF
ivc ieslfimk afeIzIAuljI qF huMdI nhIN. afm kfljLF dy kuVIaF muMizaF dIaF
PfeIlF ivc jF hostlF dy kmiraF ivc s®I dyvI, mfDurI dIKisLq jF ainl kpUr
dIaF Poto lwgIaF huMdIaF hn.
iek cMgI pMjfbI jLubfn ijsnMU 60 PI sdI vsoN boldI sI df burf hfl kIqf
igaf hY. jykr pMjfbI jLubfn mfdurI jLubfn dy qOr qy sfzy bwicaF nMU
pVHfAuNdy qF sfzy bwcy bhuq lfiek bxdy. XUnYsko dI rIport vI iehI iesLfrf
krdI hY ik jy kr bwcy nUM afpxI mfdurI jLubfn ivc qflIm idwqI jfvy qF Auh
qyjLI nfl iswK skdf hY. hux kI huMdf hY ik pMjfbI bwcf Gr ivc qF kuwkV nMU
kuwkV boldf hY pr skUl jf ky AusnMU murgf kihxf pYNdf. idmfg ivc lPjL
“kuwkV” hI huMdf hY. so ies qrHF bhuqI vfrI jdoN skUl ivc bwcy Aupr AurdU
TosI jFdI hY qF mfstrF dI mfr qoN zrdf bwcf skUl Cwz jFdf hY. iesdI bnsibq
muhfjirm, hYdrfbfd, krfcI vfly pfsy ijwQy sO PI sdI lokF dI mfdurI jLubfn
AurdU hY, AuQy pVHfeI dI dr 100 p®qIsLq dy lgBg hY, pr pMjfb vfly pfsy ieh
bhuq Gwt hY. aOrqF ivc bhuq hI Gwt hY.
svfl: pfiksqfn ivc pMjfbI pwqrkfrI bfry dwso?
juafb: lfhOr qoN iek iek aKbfr “swjx” Cpxf sLurU hoieaf sI. pr 20
mhIinaF bfad hI bMd ho igaf. AusdI vjh ieh ik pMjfbI dy aKbfr nMU koeI
iesLiqhfr nhIN imldy sn. iesLiqhfr sfry AurdU aqy aMgy®jLI dy aKbfrF nMU
hI imldy hn. vYsy pfiksqfn ivc bysLumfr pMjfbI kroVpqI hn, pr pMjfbI
jLubfn leI koeI kuJ nhIN kr irhf. ies aKbfr leI bhuq lokF ny afpxy koloN
pYsy lgfey, afpxI aYnrjI lgfeI. pMjfh pMjfh mIlF qoN muMzy afpxy ikrfey
Krc ky pMjfbI dy aKbfr nMU clfAux leI afpxf jLor lgfAuNdy sn, pr agr aKbfr
nMU iesLiqhfr nf imlx qF Auh afpxI mOq Kud mr jFdf hY. iesLiqhfrI eyjMsIaF
vI AunHF kol hn jo pMjfbI nMU nPrq krdy hn. hF pMjfbI ivc rsfly keI Cp rhy
hn. msln “lihrF” rsflf lfhOr qoN seId aKqr sfhb ipCly 25 sflF qoN clf rhy
hn. iek hor bhuq awCf pMjfbI rsflf “mF bolI” mksUs srkm sfihb Cfp rhy hn.
asIN kuwJ dosqF ny rl ky pMjfbI sfieMs borz bxfieaf hY lfhOr ivc, ijsdy
qfihq asIN sfieMs dIaF ikqfbF vI pMjfbI ivc Cfp rhy hF, qy nfl nfl do
rsfly ijnHF nMU irafjL GumMx qy jLmIl pfl aYizt kr rhy hn, Cfp rhy hF. iek
df nfm hY “rvyl” ijsdf mqlb hY cmylI, dUsrf rsflf bwicaF leI “mItI” hY.
iesqoN ielfvf sfzy pMjfbIaq borz hY pr Aus nMU bhuq Gwt grFt imldI hY
srkfr vwloN. AurdU dI iek akYzmI dy aPsr dI qnKfh qoN vI Gwt g®Ft imldI hY
ies borz nuM jd ik isMD dI srkfr lwKF kroVF rupY isMDI borz nMU iemdfd dy
qOr qy idMdI hY. so sfzI srkfr cfhuMdI hY ik pMjfbI mry vI nf, isrP Qwly
izwgI izwgI sfh leI jfvy, hAuky leI jfvy. vjLIry aflf pMjfb Ausmfn
iebrfhIm df kihxf hY ik sfnMU AurdU dI loV hY pMjfbI dI nhIN.
iesy qrHF hor rsfly Cpdy hn ijvyN iek iCmfhI rsflf “Koj” Cpdf hY pMjfb
XUnIvristI lfhOr qoN ijsnMU sLfhbfjL milk Cfpdy hn. iek hor pMjfbI df
iqmfhI rsflf pMjfbI dy bjLurg lyKk-Kojkfr afisP Kfn sfihb Cfpdy hn,
pMjfbIaq borz dI mdd nfl. krfcI qoN iek rsflf aFbr bsLIr rfeIN iek nOjuafn
“sfieMs rMg” Cfpdy hn. iek nvF rsflf “drsLn” hYdrfbfd qoN Cpxf sLurU
hoieaf hY. iek hor rsflf “sUrjmuKI” hY, iek “axK” hY qy kuwJ hor hn ijn˜HF
dy nfm mYnMU hux Xfd nhIN.
kuwJ adfry ikqfbF Cfpdy hn pMjfbI dIaF, lyikn Auh gfeIzF dI iksm dIaF
huMdIaF hn dsqI pypr iksm dIaF. Auh ivkdIaF vI hn ikAuNik muMizaF ny
iemiqhfn pfs krnf huMdf hY. bfkI cMgI ikqfb jykr mIzIaf dI mdd iml jfvy qF
Auh ivk vI jFdI hY. kuJ afdfry bwuly sLfh, sLfh husYn, vfirs sLfh qy sLyK
PrId df klfm Cfpx ivc tfvIN tfvIN idlcspI idKfAux lwgy hn.
svfl: pMjfbI jLubfn dI byhqrI leI jF pMjfbI nMU afpxf shI sQfn idvfAux
leI iks iksm dIaF koisLsLF ho rhIaF hn?
juafb: koisLsLF qF ho rhIaF hn qy ipCly kwuJ sflF ivc qyjLI vI afeI
hY. kuwJ swjx ijvyN awl bKsL, msUd KwdrposL sfihb qy hor bjurg dosq ijvyN
sLyK mujfhI sfihb afid vyly kuvyly pMjfbI dI gwl krdy af rhy hn. Pkr jLmfn
qy hnIP horIN vI pMjfbI dI gwl kr rhy hn.
ijs vyly krfcI hYdrfbfd ivc AurdU bolx vfilaf dI vKrI aYm[ ky[ bxI qF
AunHF dy nfhry nfl AuQy pMjfbIaF nMU PYNt peI, keI pMjfbI mfry vI gey qF
pMjfbIaF nMU iesdf aihsfs hoieaf. Ausdy asr vjoN pMjfbIaF ny pMjfbI nMU
apnfAuuxf sLurU kIqf. iek lihr ieDroN pMjfboN AuWTI ik hF beI asIN pMjfbI
hF qy pMjfbI sfzI jLubfn hY qy iek lihr krfcI hYdrfbfd ivc jo pMjfbI muMzy
kuVIaF pVHdy sn AunHF vloN afeI jdoN AunHF ny mihsUs kIqf ik hr koeI sfnMU
“pMjfbI” kihky burf Blf kihMdf hY qF AunHF ny afpxy afp nMU svIkfr krnf
sLurU kIqf.
njLm husYn seIad hurF qoN muwqfsr iek tolf hY jo pMjfbI dI gwl krdf hY.
iesy qrHF asIN kuwJ dosqF ny rl ky pMjfbI leI mUvmYNt sLurU kIqI hY. lfhOr
qy ipMzI ivc jlUs kwZy. sYNkVy lok jlUsF qy phuMcy. mYN Kud 1987 ivc XUrp
GuMm ky vfips afAux qoN bfad ies pfsy ijLafdf idlcspI lYx lwgF hF. myrI
pihlI ikqfb “pMjfbI jLubfn nhIN mrygI” kfPI ivkI. hux Ausdf qIsrf aYzIsLn
Cpx vflf hY. Aus ivc mYN ieh gwl kIqI hY ik pMjfbI jLubfn nMU ikwQoN
ikwQoN swt vwj rhI hY qy iPrMgI dOr qy AusqoN bfad dy dOr ivc iesdf kI
hsLr hoieaf hY. ikvyN skUlF ivc mfstr qy imwsF bwicaF nMU mnHf krdy hn ik
“pMjfbI myN bfq nhIN krqy, ies sy mfhOl Krfb hoqf hY, iessy Xy hoqf hY”.
Auh sfry lfsfnI qsLwdd dI kYPLrIq mYN pysL krn dI koisLsL kIqI hY. Ausdy
bfry iPr aKbfrF rsfilaF ivc afrtIkl Cpy.
svfl: XUrp qoN vfips jfx bfd kI kfrn bixaf ik qusIN pMjfbI leI kMm krnf
sLurU kIqf?
juafb: ieh vI iek vfikaf hoieaf myry nfl. gwl aYs qrHF hY ik iek
jLubfn hY aYsprYNto. mYN krIb 9-10 sfl ies jLubfn dI iKdmq kIqI hY. myrIaF
pMj ikqfbF ies jLubfn ivwc ilKIaF hoeIaF hn. ieh jLubfn iswKx leI mYN
dunIaF dy keI mulkF ivc jFdf irhf hF, kfnP®FsF atYNz krdf irhf hF. iek vfr
mYN pUrbI XUrp df tUr kIqf, vfeI roz. eIrfn, qurkI, bulgfrIaf qoN
XUgoslfvIaf phuMcf. AuQy lubfilan XUnIvristI hY. AuQy XUnIvristI ivc myry
nfl myrI aYsprYNto jLubfn dI jfxU dosq aOrq jo ik cIn ivc myrI dosq bxI
sI, myry nfl sI. AuQy lfeyb®yrI ivc mYN ikqfbF dyK irhf sI vwK vwK jLubfnF
dIaF. iek ikqfb myrI njLr peI. mYN afpxI dosq nUM pwuiCaf ik ieh ikhVI
jLubfn hY, qF Auh bVy PKr nfl sInf Pulf ky bolI ik ieh myrI mfdurI jLubfn
hY. Ausny ienHy josL qy jjLby nfl ieh gwl khI ik ieh myrI mfdurI jLubfn
ivc ikqfbF hn. Ausdf ieh iPkrf myry ijLhn ivc kilwk kr igaf. myry aMdr vI
jjLbf BVk AuuWiTaf. mYN mihsUs kIqf ik mYN afpxI mfdurI jLubfn jo ik
pMjfbI sI, vwl kdI iDafn hI nhIN idwqf. bVf byiDafnI nfl hI ilaf AusnMU.
hflFik mYN pMjfbI dIaF kuJ ikqfbF df aYsprYNto ivc qrjLmf kIqf sI lyikn
myry aMdr ies iksm df jjLbfqI qawlk jgfAux leI Aus lVkI df ishrf hY. mYN
Aus muhqrmf df bVf sLukrgujLfr hF.
iPr bfad ivc mYN polYNz, afstrIaf, hMgrI vgYrf GuMmdf irhf qy mYN dyiKaf
ik dunIaF dI hr kimAuintI afpxI mfdurI jLubfn pVH rhI hyY. vfps pfiksqfn
afky mYN lfhOr ivc afpxI vwzI BYx nMU Ausdy Gr imlx igaf qF mYN AusdI bwcI
nMU pMjfbI ivc ikhf ik kuVIey CyqIN CyqIN myry leI pfxI ilaf qF Auh “CyqIN
CyqIN” df mqlb nf smJI ikAuNik Auh pMjfbI nhIN jfxdI sI. mYN AunHF dy Gr
pMjfbI bolx lwg ipaf qF myrI BYx bolI ik vIr qMU myry nfl pMjfbI bol lY pr
ienHF bwicaF nMU pMjfbI nf isKf, ienHF dI jLubfn Krfb ho jfvygI. mYN ikhf
mYN AurdU ikAuN bolF ienHF nfl, ieh pMjfbI bwcy ny, mYN pMjfbI hF, qF
pMjfbI ikAuN nf bolF. Auh kihMdI ik asIN bwcy “bdqmIjL” nhIN bxfAuxy, jfxI
Ausny lPLjL “bdqmIjL” vriqaf pMjfbI bolx vfly leI. mYN AusnMU ikhf ik jykr
ies qrHF afpF pMjfbI nf bolFgy qF ieh jLubfn mr jfvygI, ijMdf nhIN rih
skygI. Auh bolI ik mrdI hY qF mr jfvy. mYN AusnMU iek gwl khI ik “pMjfbI
jLubfn nhIN mrygI.” bfad ivc iehI myrI ikqfb df tfeItl vI bx igaf “pMjfbI
jLubfn nhIN mrygI.” mYN Ausy vyly afpxI BYx dy GroN AuiTaf jyhlm igaf qy
iswDf p®Ys ivc jfky mYN iek hjLfr vwzf sfrf iesLiqhfr Cpvfieaf “pMjfbI
jLubfn nhIN mrygI.” Auh iesLiqhfr Cpvf ky mYN Gr nhIN igaf. iswDf gwzI lY
ky lfhOr igaf qy hr stysLn qy Auh iesLiqhfr lfAuNdf igaf. kfPLI aOKf hoxf
ipaf mYnMU pr keI vfrI quhfzy aMdr aYsf jjLbf huMdf hY.
svfl: hux jdoN qusIN ies iksm dI jdojihd kr rhy ho pMjfbI vfsqy, qF
quhfnMU iks iksm dIaF musLiklF pysL afAuNdIaF hn srkfr vwloN jF pfiksqfn
dy lokF vwloN?
juafb: pihlF jdoN mYN aYsprYNto jLubfn leI kMm krdf sI qF myrIaF
ikqfbF vI srkfr CfpdI sI. mYnMU iksy nf iksy mjLmUn bfry tI[ vI[ Aupr vI
swd lYNdy sn qy ryzIE Aupr mYN ikqny hI ieMtrivAU kIqy Aus gYr mulkI
jLubfn leI. ieh jLubfn AurdU nMU suport krdI sI qy aMgy®jLI dy brKlfP sI.
jdoN mYN pMjfbI leI kMm krnf sLurU kIqf qF pihlF ieljLfm jo sfzy Aupr lwgx
lwgf Auh sI mulk dusLmxI df. mYN pVHfAuxf vI AurdU dI bjfey pMjfbI ivc
sLurU kr idwqf. kdy kdy myry iKlfP iksy aKbfr ivc Cp jfxf ik “Aus kflj myN
ielfkfeIq psMdI kf mujLfhrf ho irhf hY”. myry Aupr kOminst hox dy lybl
lwgy. jfnI ik pMjfbI dI gwl krn vfly nMU ielfkfeIq psMd, kimAuinst, gwdfr
jF mulk dusLmx smJdy hn.
AurdU, ieslfm qy pfiksqfn ieh iqMn QMm sn musilm lIg dy qy awj vI pfiksqfn
dI srkfr ienHF QMmF Aupr hI KVoqI hY. ies krky Auh pMjfbI nMU QrYWt (Kqrf)
smJdy hn qy sfnMU pMjfbI leI kMm krn qoN inrAuqsLfihq krdy hn. sfzy rsfly
lokF qwk phuMcx nhIN idMdy. jy ikDry mYN bolxf huMdf hY qF pihlF hI myry
iKlfPL p®opygMzf kr idMdy hn ik ieh mulk df dusLmx hY. ieh bfbf ijnfh dy
dusLmx hn hflFik asIN bfbf ijnfh dy dusLmx nhIN hF. asIN qF srkfr qoN iehI
mMgdy hF ik ijqnf ihwsf AurdU ivc sfzf isMDI Brf pfAux nMU iqafr hn jF
pTfx Brf jF blocI Brf pfAux nMU iqafr hn, asIN pMjfbI vI Auqnf hI ihwsf
pfAux nMU iqafr hF ies qoN vwD nhIN. jy Auh sfzy iqMny Brf afpxIaF jLubfnf
ivc aKbfrF Cfp ky jF AunHF nMU skUlF ivc pVHf ky nfl AurdU vI pVHI jFdy hn
qF sfnMU pMjfbIaF nMU ieh hwk ikAuN nhIN p®fpq. sfzf vI pfiksqfn Aupr
Auqnf hI hwk hY ijqnf ienHF iqMnHF df. sfzI ieh gwl mMnI nhIN jFdI. sfnMU
kihMdy hn ik isMDI qF gwdfr hn Auh AurdU dy dusLmx hn pr qusIN qF aslI
pfiksqfnI ho. qusIN AurdU dI gwl kro, qusIN afpxI jLubfn dI kurbfnI idAu.
so ies qrHF sfnMU vrglf ky ik qusIN ajLIm ho, swcy pfiksqfnI ho, vgYrf
vgYrf krky sfzI pMjfbI leI bxI bxfeI mUvmYNt AuWQy hI izwg pYNdI hY.
“kukwns” qy “muswlI” do zrfmy myjr sfihb dy bVy msLhUr zrfmy hoey hn
pMjfbI dy. pr bfkIaF df pMjfbI bfry koeI Kfs alihdf rvweIaf nhIN ies bfry.
sfzf srmfeydfr pMjfbI bol qF lYNdf hY pr pMjfbI dI vYsy mdd nhIN krdf.
iesy qrHF kvI drbfrF ivc vI sLfier lok afps ivc bih ky vfh vfh qF kr lYNdy
hn qy Trk pUrf kr lYNdy hn pr pMjfbI leI lV nhIN skdy, AuQy AunHF dy mnF
ivc AurdU Ps jFdI hY.
asIN AurdU nMU sLKsI, smfjI qy isafsI aYksplfeytysLn df hiQafr smJdy hF.
AurdU sfzI jLubfn nhIN hY. ieh gMgf jmnf vYlI dI jLubfn hY qy bfhroN afey
DfVvIaF dI jLubfn hY. DfVvIaF ny sfzy Auqy hkUmq kIqI hY. AunHF dI arbI
PfrsI dI “vokYblrI” ihMdI ivc geI, qy Auh bfad ivc AurdU bx geI rl rlf ky,
qy iek Kfs toly dI, nvfbF vgYrF dI jLubfn bx geI.
so pMjfbI nMU nuksfn Kud sfzy AunHF pMjfbIaF ny phuMcfieaf hY ijnHF ny
AurdU nMU afpxI jLubfn mMinaf hY. PrFsIsI skflr pfl sfrqr kihMdf hY ik
bMdf prfeI bolI ivc ikrfeydfr huMdf hY. dunIaF dy sfry cMgy cMgy lyKk
afpxI mfdurI jLubfn ivc ilKdy hn. john imltn BfvyN lfqInI qy XUnfnI jLubfn
df mfhr sI pr Auh afpxI mfdurI jLubfn ivc hI ilKdf sI. iehI hfl tYgor df
hY.
dunIaF dy ijqny Dfrimk afgU hoey hn ijMny vI nwbI hoey hn AunHF ny afpxf
pYgfm lokF nMU AunHF dI jLubfn ivc idwqf hY. ieslfm vI pMjfb ivc pMjfbI
rfhIN PYilaf nf ik PfrsI arbI rfhIN. kurfn ivc vI iliKaf ik lokF nMU pYgfm
AunHF dI jLubfn ivc hI dyxf cfhIdf. iksy hor jLubfn ivc AunHF nMU pYgfm
dyxf AunHF nfl dgf krnf hY.
svfl: kI pMjfbI skUlF ivc vI ikDry pMjfbI pVHfAuNdy hn?
jvfb: p®feImrI ivc qF nhIN pr hfeI skUlF ivc ikDry ikDry kuJ aijhy
dosq hn ijnHF ny vlMtIar byiss qy skUl tfiem ivc vI, qy skUl qoN bfad vI
pMjfbI pVHfAuxI sLurU kIqI sI. ijs qrHF jnfb hnIP hnPI hn qy ieho ijhy
kuwJ hor tIcr hn. pr 7 kroV afbfdI hY pfiksqfn dI, ivwcoN iek jF zyZ kroV
bwcy hoxgy skUlF dy qy AunHF ivc do, cfr jF ds hjLfr ku bwcy hI pVHdy
hoxgy.
musLikl ieh hY ik jdoN pMjfbI dI gwl kro qF bhuq ivroDqf sLurU ho jFdI hY.
ieh sfrIaF mjhbI jmfqF pMjfbI nf psMd hn. ijvyN ik mYN pihlF dwisaf hY ik
Auh smJdy hn ik agr pMjfbI ko pMjfb myN lfgU kr dIaf igaf qo iessy iswK
mwq PYlny kf aMdysLf hY. pMjfb dy sfry Auprly iPrky AurdU bolx vfly
ielfikaF qoN afey hn ijvyN itAubMdI - itAubMd qoN, birlvI - brylI qoN,
mdUdI - hYdrfbfd qoN. so ienHF dI gwl nMU avfm TIk mMn lYNdf hY. mYnMU ies
qrHF lwgdf hY ik ienHF dI koeI lMbI skIm hY iek vwzI AurdU bolx vfilaF dI
bYlt bxfAux dI. ijvyN quhfzy ksLmIr ivc AurdU boldy hn qy nfl ieh afjLfd
ksLmIr ivc AurdU nMU sLih dy rhy hn iPr nfl pMjfb qy nfl krfcI. so ies
qrHF ieh iek AurdU bolx vfilaF df dysL bxfAuxf cfhuMdy hn. pr myry iKafl
ivc ieh soc gYr iPqrqI hY, an-nYcurl hY.
svfl: kI pMjfbI bolI dy nfl nfl pMjfbIaq nUM GtfAux dI vI koeI koisLsL
huMdI hY?
jvfb: 23 mfrc nMU iek srkfrI p®ogrfm huMdf hY qy Aus ivc vwK vwK
sUibaF dy pYvilanF dI numfiesL huMdI hY. ies qoN ielfvf ieslfmfbfd ivc iek
srkfrI mylf lwgdf hY, lok ivrsf mylf. ieh aYsI QF lgdf hY ijwQy afm lokF
df afAuxf bhuq musLkl huMdf hY ikAuNik ieh sVk qoN dUr huMdf hY. aYsy
mOikaF qy pMjfbI kYstF vgYrf irlIjL krdy hn qy BMgVy sLMgVy qy Zol vwjdy
hn. srkfr ajy iek dm nhIN mfrnf cfhuMdI so mfVf motf ijAuNdf rwKdy hn. pr
ieqny hI Coty ijhy kMm nMU aKbfrF vfly bVy vDf cVHf ky ilKdy hn ik mulk dI
kOmIaq nMU nuksfn phuMcfieaf jf irhf hY. sUibaF nMU AuBfiraf jf irhf hY
vgyYrf vgYrf. bdiksmqI nfl aKbfrF df sfrf kMtrol AurdU bolx vfly lokF dy
hwQ ivc hY. ijs qrHF pfiksqfn df msLhUr aKbfr hY nvfey vkq. ies df bfnI
hmId njLfmI pMjfbI df QoVHf bhuq hmfieqI hY sI qy ijhVf Ausdf Brf hY mjLId
njLfmI jo hux aYzItr hY Auh pMjfbI df hmfieqI qF nhIN pr pMjfbI dI QoVHI
bhuqI gwl krdf hY. pMjfb dy hkUk dI gwl vI krdf hY lyikn nfl nfl pfiksqfn
dI vI gwl krdf hY. ies dy nfl sfzI lfhOr ivc glbfq hoeI sI, kihMdf asIN qF
ieh mulk pfiksqfn bxfieaf hI AurdU Kfiqr hY, qusIN aYvIN pMjfbI pMjfbI
cuwkI iPrdy ho. mYN iesnMU juafb idwqf ik BfeIaf jykr qusIN ieh mulk AurdU
leI hI bxfAuxf sI qF XU[ pI[, ibhfr jF sI[ pI[ ivc bxfAuNdy ijwQy AurdU
bolI jFdI hY. ieQy pMjfb ivc, isMD ivc afky sfzy glH kI isafpf pf idwqf
hY. ies df Aus kol koeI juafb nhIN sI. sfzf kihxf ieh hY ik asIN vI
pfiksqfnI hF, asIN swcy pfiksqfnI hF asIN ieQy dy aYQink hF, rihx vfly
ieQoN dy aqy asIN AunHF nfloN vwD pfiksqfnI hF jo pfiksqfn Aupr AurdU
Tosxf cfhuMdy hn. pr asIN ieh cfhuMdy hF ik rwb Kud sfzI ieslfmI ikqfb
kurfn ivc kihMdf hY ik ijqnIaF vI jLubfnF hn Auh rwb dIaF insLfnIaF hn.
jykr AurdU jF aMg®yjLI rwb dI insLfnI hY qF pMjfbI vI Ausy dI insLfnI hY.
asIN kihMdy hF ik pfiksqfn jLubfnF, rihqlF qy klcrF df iek KUbsUrq guldsqf
hY. iesnMU sivtjLrlYNz vFgU iesy qrHF rihx idwqf jfvy qy vwDx Pulx idwqf
jfvy. Aus Aupr hwdbMdI nf lfeI jfey. klcr dIaF jVHF AuQy dI jLmIn ivc
huMdIaF hn. ieh nf qF Klfa ivcoN Qwly Auqrdf hY nf hvf ivc huMdf hY qy nf
hI ieh bfhroN mMgvfieaf jFdf hY. ieh qF Aus DrqI Aupr hjLfrf sflF ivc bxdf
hY. pfiksqfn ivcly klcr dIaF jVHF pMjfb ivc ny, mihMjodVo qy hVwpf ivc ny,
sfzy lok gIqF qy bolIaF ivc hn, qmfm rsmF, rvfjLF, aKfx, muhfviraF ivc hn,
ienHF nMU kfiem rwKxf cfhIdf hY. ieh jVHF iek nsl qoN dUsrI nsl qwk afpxy
afp t®FsPr huMdIaF hn. pr jo kuJ sfzy ho irhf hY, klcr `qy hwdbMdI lfky,
AusdIaF jVHF vwZ ky, ielYktroink mIzIey nfl hvfeI klcr sfzy Aupr mswlq
kIqf jf irhf hY. ies nfl idmfgI qOr Aupr bOxI nsl pYdf ho rhI hY, zMgr
pYdf ho rhy hn. awKF qy pwtI bMnHI hoeI vflIaF jogF pYdf ho rhIaF hn. ijs
qrHF iek jgh df pOdf iksy hor dUr durfzy mulk lgf idwqf jfvy ijvyN mulqfn
df aMb vYnkUvr ivc lgf idwqf jfvy qF Auh Pl nhIN dy skygf. so asIN smJdy
hF ik ieQoN dy klcr nMuU buinafd bxf ky pfiksqfn iek KUbsUrq, piVHaf
iliKaf qy qfkqvr mulk bx skdf hY ijs nfl asIN aflmI amn qy iensfnI dosqI
ivc ikrdfr adf kr skdy hF.
svfl: pfiksqfn ivc sikAuirtI pwKoN ieh ikhf jFdf hY ik jykr pMjfbI jF
hor BfsLfvF nMU vwDx Pulx idwqf qF pfiksqfn dI hoNd nMU Kqrf ho skdf hY.
kI ieh Kqrf bfhrI hY jF AuQoN dI hfkm jmfq dI hoNd leI aMdrUnI Kqrf hY?
jvfb: bhuqf qF aMdrUnI hI hY. kuJ Kqrf bfhroN vI hY. ijvyN pMjfb dy
muV sFJy hox dy aMdysLy hn ijvyN jrmnI ivc hoieaf hY. Auh pMjfb ijsnUM
qbfh krn leI kFgrs qy muslIm lIg ny ieqnIaF koisLsLF kIqIaF nPrq pYdf
krky, AusnMU nyVy ikvyN ho lYx dyxgy?
svfl: qusIN vwK vwK qfkqF dI gwl krdy ho ijnHF ny pMjfbI nMU nuksfn
phuMcfieaf, quhfzy iKafl ivc swB qoN vwD nuksfn iksny phuMcfieaf?
jvfb: swB qoN vwD nuksfn phuMcfieaf iPrMgI ny. ihMdusqfn AunHF ny
pihlF Piqh kr ilaf sI pr pMjfb afKr ivc Piqh hoieaf. ieQoN hI aMg®yjL nMU
swB qoN vwD ivroDqf imlI. cyilaF vflf, gujLrfq dI jMg bVI msLhUr hY. ieQy
aMg®yjL nMU rwj ky PYNt peI, trwkF dy trwk Auh lfsLF Br ky lY gey sn.
aMg®yjL dy iKlfP iswK, ihMdU, muslmfn sB rl ky lVy sn. so aMg®yjL nMMMU sB
qoN vwD Kqrf pMjfb qoN mihsUs hoieaf. Ausny sB qoN pihlF pMjfb dI jLubfn
pMjfbI jo ik Aus vyly mdrisaF ivc pVHfeI jFdI sI htf ky AurdU jLubfn lgvf
idwqI ikAuNik aMg®yjL dy ispfhI AurdU smJ skdy sn. bfkI ihMdusqfn nMU
ijwqx qoN bfad ihMdusqfnI ispfhI bhuq sn AusdI POj ivc qy Ausdy afDfr qy
aMg®yjL df AurdU nfl rfbqf bx cuwkf sI. AunHF ny soicaf ik pMjfb jykr
byjLubfn hovygf qF AusnMU asIN afpxy muPfd leI vrq skdy hF.
ijs qrHF iksy jfnvr nMU ijLbh krn qoN pihlF AusdI jLubfn kwZky Ausdy buwtF
Qwly dwb idMdy hn qF ik Auh ivroD nf kr sky jF rOlf nf pf sky. ies qrHF
aMg®yjL vloN pMjfb nMU ijLbh krn qoN pihlF AusdI jLubfn Kohx dI koisLsL
hox lwg peI. Aus Aupr AurdU Tos idwqf igaf. iehI krn nfl Aus leI pMjfb nMU
afpxy muPfd leI vrqxf sOKf ho igaf. pihlI jMgy ajLIm qy dUsrI jMgy ajLIm
ivc pMjfbI POjI aMg®yjL dI Kfiqr lVy qy mry. so mYN ieh smJdf ik aMg®yjL
ny pMjfbI nfl swB qoN vwD D®oh kIqf. hflFik AunHF ny bfkI sUibaF ivc AunHF
dI bolI hI cflU rwKI, ijvyN bMgfl ivc bMgflI, isMD ivc isMDI rwKI, pr
pMjfb ivc Ausny apxy mksd leI AurdU dI prvirsL kIqI.
aMg®yjL dy iKlfP lVn vfilaF ivc vI pMjfbI sB qoN awgy sn. kuJ 2900 PFsIaF
hoeIaF ihMdusqfnIaF nMU qy ivcoN 2500 pMjfbI sn. so sfnMU ieh nfjL hY ik
sfzy bjLurgF ny swB qoN vwD ihwsf ilaf hY ajLfdI dI lVfeI ivc. aMg®yjL ny
pMjfb ivc JuwgI JuwgI Auqy pihrf lf rwiKaf sI ikAuNik pMjfb ivc JuwgI
JuwgI ivc mFvf Bgq isMG jF Krl, PirafjL PwqUafvf qy duwlf BwtI jMmdIaF sn.
ieh JuwgI JuwgI Aupr pihrf sfzy pMjfb ivc ajy vI sI[ afeI[ zI[ rwKdI hY.
so pihlF aMgy®jL ny sfzI jLubfn Koh leI iPr JuwgI JuwgI qy pihrf lf idwqf.
qy ienHF gwlF ny jo pihlI sMsfr jMg jF dUjI sMsfr jMg ivc jo ikrdfr adf
kIqf Auh quhfzy sfhmxy hY.
svfl: Bfrq ivcly pMjfb dy kuwJ tI[ vI[ p®ogrfm quhfzy pMjfb dy kuwJ
ihwisaF ivc vI phuMcdy hoxgy. kI AunHF df vI koeI rol hY dohF pMjfbF dI
afpsI sFJ vDfAux vwl?
jvfb: hF jI iesdf bVf vwzf qwaluk hY sFJ vDfAux ivc. mYN qF ieh vI
smJdf hF ik ijhVy iswK lok AuDr nMU lfhOr jF nnkfxf sfihb dI Xfqrf nMU
jFdy hn Auh cMgy cMgy gIqF dIaF typF ijvyN mfhIaf qy hor lok gIqF dIaF
typF nfl lY jFdy hn qy Auh bVI cMgI PIilMg pYdf krdIaF hn. ies qoN ielfvf
jo hor pMjfbI df Pok AuWT irhf hY lMzn qoN jF kYnyzf qoN ijvyN hIrf grup
jF alfp grup iehnF nUM vI bhuq lok psMd krdy hn. so ieho ijhy cMgy cMgy
gIqF dIaF typF donoN pfsy qohiPaF dy qOr qy vMzxIaF cfhIdIaF hn. ijvyN
mYnMU pqf hY ik quhfzy pMjfb vfly pfsy sfzy rysLmf, afilm luhfr, sLOkq alI
jF aqfAulf nMU bhuq psMd kIqf jFdf hY. so ies qrHF lfjLmI qOr qy sFJ vDdI
hY qy vDxI cfhIdI hY. ho sky qF iesnMU hor vDfAu.
svfl: ijhVy pMjfbI bolx vfly lok pfiksqfn jF ihMdusqfn dy pMjfb qoN
bfhrly mulkF ivc vsdy hn Auh quhfzI pMjfbI vfsqy ies jwdojihd ivc kI rol
adf kr skdy hn?
jvfb: dunIaF dIaF Auh qmfm kimAUintIaF, cfhy AunHF df Drm koeI vI hY
bhuq kfmXfb hn ijnHF ny afpxI jLubfn nhIN CwzI. ijs qrHF vwzI imsfl
aMg®yjL dI hI lY lvo ieh ijwQy vI vsdy hn aMg®yjLI boldy hn qy ies nfl
ienHF ny sfrI dunIaF Aupr afpxI pkV kfiem kIqI hoeI hY. pfiksqfn ivc iek
inwkI ijhI mnOrtI hn iesmfielI pr Auh dunIaF ivc ijwQy vI hoxgy afpxI
jLubfn jLrUr kfiem rwKxgy. ies qrHF jLubfn dy rfhIN ienHF dI muafsLI
Pfiedy cuwkxy leI iek groh bxdf hY. mYN ieh smJdf hF ik ijhVy pMjfbI cfhy
ikqy vI vsdy hn bgYr iswK muslmfn df Prk kIiqaF iek dUjy nMU muafsLI
Pfiedy phMucf skdy hn. bfhr vsdy pMjfbIaF nMU cfhIdf hY ik AuDroN gIqF
dIaF kYstF mMgfAux, rsfly mMgfAux, ikqfbF mMgfAux qy pVHn. AunHF dI mdd
huMdI hY ies qrHF qy qfkq kfiem rihMdI hY. ijs qrHF XhUdIaF nMU hjLfrF
sflF bfd iKafl afieaf ik asIN afpxI jLubfn hIbirAU kwZxI hY, so Auhdy
nfloN cMgf hY ik pihlF hI afpxI jLubfn afpxf klcr sMBfl ilaf jfvy. ies ivc
koeI hrjL nhIN hY. sfnMU pMjfbIaF nMU iek dUjy nfl qawlk bxfeI rwKxf
cfhIdf hY, ieh koeI jLurm nhIN hY. bfkI lok afpxI jLubfn nhIN Cwzdy sfnMU
vI nhIN CwzxI cfhIdI. ijwdF pMjfbI ivc kihMdy hn ik iZwz nfloN gozy awgy
nhIN huMdy.
ies qoN ielfvf AunHF adfiraF dI mdd krnI cfhIdf hY jo pMjfbI jLubfn dI
qrwkI leI srgrm hn. lfeIb®yrIaF bxfAux leI mdd dyxI cfhIdI hY. bwicaF nMU
pMjfbI Aupr irsrc krn leI skflrisLp dyxy cfhIdy hn. Bfv AuDrly pMjfb ivc
jF sfzy pMjfb ivc jF kYnyzf jF ieMglYNz sB pfsy ieh kMm hoxf cfhIdf hY.
ikMnI burI gwl hY ik pMjfbI jLubfn jo ik ds k®oV lokF dI jLubfn hY pr
iesdf sMsr dIaF p®muwK jLubfnF ivc nfmoN insLfn hI nhIN hY. korIan jF
PfrsI bolx vfly pMjfbI nfloN Gwt hn pr AunHF jLubfnF df bVf nfm hY pr
pMjfbI df nhIN.
svfl: pfiksqfn ivc pMjfbI leI cl rhI jwdojihd df kI BivwK hY, kI ieh
afm lokF dI jwdojihd bx skdI hY?
jvfb: asl ivc gwl ieh hY ik ies mUvmYNt dy mfs mUvmYNt bxn dy jdoN
jLrf ijqny ku cFs vI huMdy hn Ausy vyly iesnMU qoVn leI hor keI mUvmYNts
isr cuwk lYNdIaF hn. msln iPrkf-bMdI dI lVfeI sLurU kr idMdy hn,
suMnI-sLIaf dI, jF lihijLaF dI vMz sLurU ho jFdI hY. so koeI nf koeI
ivroDI lihr sLurU ho jFdI hY. asIN vI ajy iesy qrHF dI jwdojihd ivcoN dI
gujLr rhy hF. pr mYN smJdf hF ik pMjfbIaF nMU ieh hwk jLrUr imlky rihxf.
dunIaF dIaF qmfm komF nMU imilaf hY, bysLumfr kOmF qy ieh kYPrIq jLfrI rhI
hY. ijvyN 400 sfl pihlF ieMglYNz ivc kromvYWl afky PrYNc qoN Cutkfrf hfsl
krdf hY qy aMgy®jLI jLubfn idMdf hY afpxI kOm nMU. iesy qrHF qurkI ivc
iesy sdI ivc qurk ny PfrsI dI jgh qurkI jLubfn AuQy clfeI. iesy qrHF
ieMzIaf ivc huxy huxy iqMn hor jLubfnF srkfrI qOr Aupr mMn leIaF geIaF hn.
so dunIaF dy hr mulk ivc lok afpxI afpxI jLubfn Aupr kfiem ny. myrf nhIN
iKafl ik pMjfbIaF df hwk ijLafdf dyr qwk Kuwisaf rhygf BfvyN iPlhfl lok
mfs mIzIaf qoN muqfsr ho ky AurdU vwl jf rhy hn pr ijhVy nOjuafn sfzy nfl
imlky pMjfbI leI kMm kr rhy hn Auh jjLibaF nfl BrpUr hn qy ies msly nMU
smJdy hn. dUsrI gwl ieh hY ik jykr mYnMU gwl smJ af geI hY qF sfzy dUsry
qflIm XfPqf dosqF nMU vI af jfvygI. pr sfnMU loV hY iesdy vfsqy kuJ
buinafdI kMm krn dI ijvyN grfmrF jF izksLnrIaF bxfAux dI. mYN quhfnMU vI
arjL krdf hF ik PrjL kro ieMgilsL-gurmuwKI dI grfmr bxfAuNdy ho, pjMfb ivc
qF nfl iek pwtI alP, bya dI vI lgf idaf kro. koeI hrjL nhIN ies ivc. so
ies sLfhmuKI pMjfb df vI jLrf iKafl rwK ilaf kro. ieh sfrI pMjfbI dy
Pfiedy dI hI gwl hY.***
p®o: seId aihmd iPrfnI “kMmI” dy kMm bfry hor jfxkfrI lYx leI AuhnF dy
vYWbsfeIt AuWqy jfAu:
http://www.sufiwisdom.org/index.html |