Welcome to WatanPunjabi.ca  


lyK
lfl JMzy df Èfier: hbIb jfilb
suKdyv iswDU
 

 

hbIb jfilb nfÜ myry myly 1988 c hoey sI. pihlI vfrI vI qy afÉrI vfrI vI. ieh apxyy pfiksqfnI sMgIaF-sfQIaF df swidaf vlYq afieaf sI. eyDrly pMjfbIaF ny sfAUQfl iehdy mfx c joVmylf kIqf sI. iehny apxf klfm vI suxfieaf sI. do iqMn GMty bVf rMg lfeI rwiKaf. dUjI vfr afieaf, qF bImfr ho igaf. bhuqf icr hspqfl hI irhf. pfiksqfn jf ky doNh iqMnIN mhInIN POq ho igaf.

hbIb jfilb huiÈafrpur iËly dy imafxI pTfxF ipMz c jMimaf sI. sMn 1928 `c. mIr aflmF dy Gr. nF pfieaf hbIb ahmd vld sUPI ienfieq AuWlf. pihlIaF jmfqF iehny eyQy hI pUrIaF kIqIaF. mgroN Êurbq df Dwikaf iehdf awbU kMm dI BflL c imafxIEN AuWT ky idwlI qur igaf. jfilb vI afvdy awbU dy nflL hI clf igaf. AuWQy ieh aYNglo arYibk skUly pVHny pY igaf. ÈfierI iehnUM inwkI Aumry hI AuqrnI ÈurU ho geI sI. jmfqF ieh ds vI pfs nf kr sikaf. EDroN vMz dy rOÜy pY gey. sqHfrF-aTHfrF sflF dI cVHdI Aumr df mflI muMzf. AujfiVaF ny eyDroN pwitaf qy EDr jf lfieaf. ieh pihlF krfcI irhf. iPr pwkf lfhOr hI vs igaf. afÉrI sfhF qwk eyQy hI irhf. krfcI c iehny iksy afibd ËubYdI nfÜ rÜ ky ieMÈorYNÈ df kMm clfieaf. ËubYdI qF mflo-mfl ho igaf. jfilb dy hflfq EdF dy hI rhy. iehnUM eyDr EDr df koeI Prk nf pYxf sI, nf ipaf. aYsy hflfqF `c iehdy kimAUinst bx jfx dy asfr vDxy hI sI. byËmIiraF leI sfry hI rfh KuwlHy rihMdy ny- jo mrËI kr lYx. swB cl jFdf hY.

 

hbIb jfilb dy dsKLq

qMgIaF-qurÈIaF dy bfvjUd jfilb ny apxf prm Drm qoV inBfieaf:- ijwQy vI, jdoN vI Dwkf hoieaf, jfilb kurlfa AuWiTaf. hukmrfnF dy iÉlfÌ boilaf. mnuwKI aiDkfrF qy aOrqF dy hwkF dI rfKI leI muËfihry kIqy. puls dIaF zFgF KfDIaf. jylF JfgIaF. pr afpxy mnÈy qoN Borf vI tflLf nf vwitaf; AudoN vI nhIN, jdoN lok ÌOjI izktytrF qoN zrdy kuskdy nhIN sI. kuJ qF suwsrI vFgUM sO gey sI. kuJ POjIaF dI rqf ku GurkI `qy awKF mIt lYNdy sI, kMnF qy hwQ Dr lYNdy sI. 1949 df Ëfbqf lwgf qF jfilb iehdy iÉlfÌ jfilb boilaf:

Xyh Ëfbqf hY kLfiql ko mq kho kLfiql,
Xyh Ëfbqf hY ik DVknf hI CoV dy idl.

jfilb dI irhfieÈ krfcI qoN bfad lfhOr dy sMq ngr c ho geI qy vfhvf icr eyQy hI rhI. aÉIr vlYq PyrI qy iehdy purfxy sMgIaF sfQIaF rÜ ky koTy jogy pYsy kr idwqy. iehny srobf tfAUn c do kmiraF df mkfn bxf ilaf. cfr cuÌyry mulk c Êurbq df aflm sI. BuwKmrI. srvhfry df jmGtf. amIrF dI ienHF nfÜ kfhdI sFJ hoxI sI. nÌrq hI ho skdI sI- iswDI vI qy aiswDI vI. ÌOjI hukmrfn qF ienHF nUM kIiVaF-mkOiVaF qoN vwD nhIN sI smJdy. jfilb df duKI kvI mn kihMdf hY - aYsI iËMdgI vI kfhdI iËMdgI. jfilb afvdy lokF nUM afgfh krdf hY. smJfAuNdf hY. awKF KolHx leI afrF lfAuNdf hY. AuWTx leI hwlfÈyrI idMdf hY. hwlf mfrn leI AuksfAuNdf hY:

ds kroV iensfnoN, iËMdgI sy bygLfno,
dosqo ko pihcfno, duÈmnoN ko pihcfno.

isrÌ cMd logoN ny, hwk qumfrf CInf hY,
Éfk aYsy jIny pr, Xyh BI koeI jInf hY.

aqy

bIs rupey mn aftf
iPr BI Xyh sMnftf.

ijhVy lok aXUb Éfn dIaF isÌqF krdy sfh nhIN sI lYNdy. jfilb AunHF nUM suafl krdf hY:

khIN gYs kf DUMaF hY,
khIN golIEN kI bfirÈ.
Èb-ey-aihd ey km ingfhI,
quJy iks qrHF srfhyN.

aXUb ÉF vyly Ëulm dIaF hwdF ho geIaF. stUzYNtF qy golI cwlI. jfilb iehdy iÉlfP boilaf. iPr mfdry-imlwq (kOm dI mF) ny ihMmq idKfeI (muhMmd alI ijnfh dI BYx Ìfiqmf ijnfh nUM pfiksqfn mfdry imwlq df ruqbf dy cuwikaf hY) iehny ÌOjI hukmrfnF nUM izktytr ikhf. AunHF dy iKlfÌ coxF lVn df hONslf kIqf qF jfilb ny mfdry imwlq dy hwk c iliKaf. Auhdy nfÜ KVoieaf. ieh Pfiqmf ijnfh dy hwk c Gwt sI, pr aXUb Kfn dy ivruwD bhuqf. Auhdy cox jlisaF c nËmF pVHIaF. mfdry imwlq rwjy-pwujy Gr dI sI. AuWqoN aMgryËI qihjLIb df asr. iehdI AurdU vI muhMmd alI ijnfh (ijnfh df bfbf, pUMjf gokl dfs myG jI gujrfq df rfjpUq ihMdU sI) vrgI sI. ikwqy vjoN ieh dMdF dI zfktr sI. AuhdI ÉfihÈ huMdI sI ik Auhdy bolx qoN pihlF jfilb hI boly. lokF iehdI ÈfierI mfnxI qy Ehdy drÈn krny. bVy vwzy vwzy ’kwT ho jfieaf krdy sI. hbIb ny styj bMn ky Ìfiqmf bIbI nUM dy dyxI. afm ikhf jFdf sI ik jlisaF c lok mfdry-imwlq nUM dyKx afAuNdy sI qy hbIb nUM suxn. jfilb ny lokF nUM ÌOjI izktytr df qÉqf plt dyx leI pRyiraf. iek nËm c Ìfiqmf ijnfh dy mUMhoN jfilb ny aKvfieaf:

mF ky pfEN qly jwnq hY,
ieDr af jfE.

qy Pyr:

bwcoN py clI golI,
mF dyK kr Xyh bolI.
Xyh idl ky myry tukVy,
XMU roey myry hoqy.
mYN dUr KVI dyKUM,
aOr aihl-ey-iswqm KylyN
ÉUn sy myry bwcy ky,
idn rfq XyhF holI.
bwcy py…………

1962 c XfhIaf Éfn dy rfhIN mnËLUr kfdr ny afeIn (ivDfn) pfs kIqf sI. ieh afs rwKI bYTy sI ik iehdf cMgf asr hoAUgf. lok ÌOjI sfihbF df guxgfx hI krI jfieaf krngy. iehI aml cilaf rhygf. sfihbF dy rMg lwgy rihxgy. sfbkf pRDfn mMqrI cODrI muhMmd alI qF eys afeIn nMU lfielpur df GMtf Gr kihMdf sI – ijwQy af ky sfry rfh imÜdy sI qy eyQoN hI sfry rfh inkÜdy sI. mqlb ik iehdy ivc swB kuJ jËb ho jFdf sI. EDroN jfilb ny njLm dsqUr ilK idwqI. ies nËm ny jfilb nUM iewko Cfl nfÜ cotI ’qy kr idwqf. ÌrÈoN arÈ ’qy. mnËLUr kfdr ny afp mMinaf ik Auhdy afeIn nUM jfilb dI njLm ny qihs nihs kr idwqf sI. AuhnUM iÌkr sI ik hux afeIn df koeI asr nhIN hoxf. jfilb afeIn nUM iewko hwly nfl hËm kr igaf sI. jfilb dI ieh njLm bVI hI pfpUlr hoeI sI:

dIp ijskf mhwlfq (1) myN hI jly,
cMd logoN kI ÉuÈIEN ko lykr cly.
vo jo sfey myN hr msilhq (2) ky ply,
aYsy dsqUr ko, subh bynUr (3) ko
mYN nhIN mfnqf, mYN nhIN jfnqf
…………

ieh njLm eynI mÈhUr hoeI ik lok jfilb dy nfÜ hI gfieaf krdy sI. Pyr ieh pfiksqfnI isafsq df muhfvrf hI bx geI. sB rMgF dy srkfr ivroDI lIzr ieh njLm afpxIaF qkrIrF dy ÈurU c jF aÉIr c boilaf krn – sxy ÈrIP BrfvF dy; sxy vkIlF dy lIzrF dy qy hor ivroDI Bfv Ëfihr krn leI. ajy vI eydF hI ho rhI hY. hux vkIlF dy lIzr kihMdy hn ik sfnUM hbIb jfilb dI iPr loV hY.

 

hbIb jfilb lMzn ivwc 1988, Poto amrjIq cMdn

aXUb Kfn vylLy pwCmI pfiksqfn dy gvrnr, nvfb kflfbfÊ ny iÌlm aYktr nIlo bygm nUM hukm cfiVHaf ik Eh Èfh ierfn dy mn pRcfvy leI af ky mujrf kry. Auh aYktr sI. nIlo dI irafjL ÈfhId nflL ÈfdI hox vflLI sI. iehny ienkfr kr idqf. qMgIaF qurÈIaF df dOr ÈurU ho igaf. puils igRÌqfrIaF qy jylHÉfny dI DmkIaF. aÉIr Auh nIlo nUM cuwk ky ley gey qy ËÉmI krky hspqfl suwt gey. irafË ny vI mUMh vwt ilaf. nIlo qoN eynI inmoÈI Jwl nf hoeI; iehny KudkuÈI krnI cfhI. irafË, jfilb kol igaf. sfrf vfikaf dwisaf ik nIlU ny golLIaF Kf leIaF ny. iPr irafË ÈfhId ny hspqfl c hI inkfh kr ilaf. jfilb sfry vfikaf qoN pRyÈfn hoieaf. njLm ilKI. bfad c irafË ny 1949 dy XhUdI-ÌlsqInI ieÈU nUM lY ky iPlm ‘Ërkf’ bxfeI. nIlo ny hI iehdy c arb kuVI Ërkf df rol kIqf sI. iehnUM XhUdIaF kYd krky aMqF dy Ëulm kIqy sI. nfÜy ËbrI nwcx nUM mËbUr kIqf sI. ieh nIlo byÊm dy vfikaf nfÜ rÜdf sIn sI. inwkIaF motIaF qbdIlIaf krky jfilb dI nËm vI iÌlm c pf leI. iÌlm ny bVI mÈhUrI pfeI. iehdy gIq vI jfilb ny hI ilKy sI. pfiksqfn c ieh iPlm klfisk mMnI jFdI hY. pihlI vfr iksy iÌlm c ienklfbI gIq pfieaf sI. irafË ny ies iPlm dy izstRIbUÈn hwk ÊurIlf jQybMdI ‘al Ìqh’ nUM dy idwqy. mihMdI hsn df gfieaf jfilb df afh gIq bVf cwilaf:

qU ky nfvfikÌ ey adfb ey ÊulfmI(4) hY aBI,
rkLs(5) ËMjIr pihn kr BI ikaf jfqf hY.

jfilb df rotI-pfxI swjxF imwqrF afsry sI qy jF iÌlmI gIqF isroN. gIq vI ieh avf-gOx nhIN sI ilKdf. mn mqIaf sI. pr qrwkIpsMd ZfxI vfly iehdy mgr pY ky ilKvf lYNdy sI. jF jdoN pYsy dI bhuqI QoV huMdI. jfilb dy iÌlmI gfxy vI bVy mÈhUr hoey. rÈId aqry, irafË ÈhId, hsn lqIÌ, ÌYË, msUd prvyË, mIaF nËmul hsn afid df qrwkIpsMd juwt iPlmF ivc sI. ieh sfry jfilb dy afVI-bylI sI. iehdy iÌlmI gfixaF ivc vI adb kfiem rihMdf sI. iehdIaF ilKIaF iÌlmI ÊËlF vI bVIaF mÈhUr ny - nf sfÉ hI rhI bfkI, nf afÈIafnf; log dyKyN nf qmfÈf myrI rusvfeI kf; aY Èfm ey Êm bqf ik shr ikqnI dUr hY. ab aOr pryÈF idl ey nfÈfd nf krnf. rfh sUrj kI khF rok sky; ÈOk ey afvfrgI. bhuqIaF ÊËlF mihdI hsn qy nUr jhF dIaF gfeIaF hoeIaF. jfilb df gIq ‘myrf eImfn muhwbq hY, muhwbq kI kLsm’ ryzIE qy vwjdf suxky iehdI byÊm kihMdI dyKo jI, sfzf gfxf vwj irhf hY. jfilb moV ky kihMdf: nhI jIN, myrf gfxf vwj irhf hY. iehdI hfËr juafbI kmfl dI sI.

hÌIË jlMDrI nfÜ glbfq qoN joVI nËm df ipCokV jfilb dwisaf krdf sI ik lfhOr dI purfxI anfrklI c GuMmidaF-GuMmfAuNidaF hÌIË sfihb nfÜ tfkrf ho igaf. jfilb pwuCx lwigaf: jnfb dy kI hfl ny. aj kwl kI kr rhy ho. hÌIË mohirEN boly: mYN bhuq msrUÌ hF. qUM nhIN jfx skdf, mYN ikMnf ibjLI hF. jfilb dwsdf sI ik hfÌIjL jlMDrI quhfzy nflL gwl eydF krdf huMdf sI, ijvyN quhfnUM krjLf dy irhf hovy jF quhfzy isr koeI aihsfn kr irhf hovy. Pyr Aupr nUM hwQ krky kihMdf, mYN Ehdf slfhkfr lwg igaf hF. jfilb ny hfiÌj nUM mÈkrI kIqI: Éudf dy slfhkfr lwg gey ho? hfiÌË kihMdf: Eey nhIN, qUM nhIN jfxdf. mYN XfhIaf Éfn df slfhkfr bx igaf hF. Auh jdoN mrjLI swd lYNdf hY. rfq nUM vI bulf lYNdf ey. myry koÜ iksy nUM imlx leI tYm nhIN hux. iPr huwb ky dwsx lwgf ik mYN XfhIaf Éfn nUM ikhf hY, ik qUM bhuq kmfl df kMm kr irhf eyN. ÌOj df rfj hI sB dy Bly df rfj hY. pfiksqfn df iehdy c hI bcfa hY. ieh muslmfn zMzy dI hI Ëubfn smJdy ny. ienHF ’qy zMzf hI rwKI rwK. kfÜy kotF vfiÜaF qy vI zMzf rwK. qy iPr hfiÌË, jfilb dy igwtIN lf ky kihMdf: iek Èfier ‘mYN nhIN mfnqf, mYN nhIN mfnqf’ krqf iPrqf hY. Aus py BI zMzf rwK. jfilb ny eysy dI njLm joV leI. pVHidaF jfilb ny ‘qU’ qy Ëor dyxf qy bfr bfr duhrfAuxf. nËm df asr duwgxf cOgxf hoeI jfxf. kIly hoey lokF, bfrMbfr suxn dI ÌrmfieÈ krI jfxI. iehdy nflL hI afp gfeI vI jfxI. hfÌIË jlMDrI dy mUMhoN bulvfeI ies njLm nUM pV-sux ky hÌIË jlMDrI qy kI guËrI hoAU, hfÌIj jlMDrI df awlHf jfxy:

mYN ny Aus sy Xyh khF, mYN ny Aus sy Xyh khF

Xyh jo ds kroV hYN, ijhl kf incoV hYN.
ienkI iÌkr so geI.
hr Aumr kI ikrn, ËulmqoN myN Ko geI,
Xyh Ébr drusq hY, ienkI mOq ho geI.
byÈAUr (6) lok hYN, ijLMdÊI kf rog hYN,
aOr qyry pfs hY, ienky drd kI dvf.
mY ny Aus Xyh khf…

qU Éudf kf nUr hY, akLl hY ÈAUr hY.
kOm qyry sfQ hY, qyry hI vjLUd sy mulk kI injfq (7) hY.
qU hY myrI subh-ey-nO (8) qyry bfad rfq hY
mYN ny Aus sy Xyh khF

mYN ny Aus sy Xyh khF,

bolqy jo cMd hYN, sB Xyh Èr psMd (9) hY.
ienkI KINc ly ËubF, ienkf goNt dy glf…………

grmIaF nUM mwrI c pwkf eI muÈfierf huMdf huMdf sI. nfmI ÈfierF df klfm Cfieaf rihMdf sI. jfilb jylHoN Cuwt ky afieaf hI sI. iehnUM vI swidaf. muÈfiery qoN pihlF mfl roz qy tihldy jfilb nUM pwuiCaf: jfilb sfihb, muÈfiery c kI pVH rhy ho. jdoN iehny dwisaf qF pRbMDk zr gey. kihx lwgy: nf beI nf, ieh nhIN pVHnf – hkUmq dI sÉqI hY. XfhIaf Éfn df dOr hY. ies qrHF nhIN ho skdf. jfilb moV ky kihMdf jy qusIN myrf nF hbIb jfilb bolxf hY, iPr qF mYN iehI pVHFgf. jfilb nUM swd ky muÈfiery qoN bfhr vI nhIN sI rwiKaf jf skdf. iehdy hor Éqry ho skdy sI. muÈikl c Psy pRbMDkF ny hor pwqf Kyizaf. jfilb qoN pihlF idlfvr iÌgfr nUM bulvf ilaf. ieh mjLfhIaf qnjL vfÜf vwzf Èfier sI. muÈfiery luwt lYNdf sI. rOiÜaF c ieh XU pI dy bdfXMU ÈihroN AuWT ky afieaf sI. eys imwtI nUM koeI vr hoieaf mMinaf jFdf hY. eyQoN dy hor vI nfmI Èfier hoey – amIr Éusro, iesmq cugqfeI, ÌnI qy ÈkIl bdfXUMnI. idlfvr iÌgfr ny njLm pVHI qy Cfa igaf. muÈfierf luwitaf igaf sI. pRbMDk Pwuly nf smfAux. ienHF Bfxy ienHF dI afs nUM PÜ pY igaf sI. skIm muqfibk, aYn iehdy bfad Èmfdfn hbIb jfilb dy mUhry rwK idwqf. agilaF afpxy mnoN ikhf: lY beI BfeI hbIb jfilbf, hux qUM lf lY Ëor, ijhVf lfAuxf. qyrI gwl df hux koeI asr nhIN hoxf. Auh Buwl gey sI ik mUhry hbIb jfilb sI – koeI aYrf ÊYrf nhIN. ÌYË aihmd ÌYË muÈfiery dI pRDfngI krdf sI. nfÜ izptI kimÈnr bYTf sI. ÌYË ny izptI kimÈnr nUM kUhxI mfrI: lY af igaf eI qyrf duÈmx. hfl c lwgI XfhIaf Éfn dI qsvIr vwl hwQ krky jfilb ny njLm hI eydF surU kIqI:

ies jgHf afpsy pihly jo sÉÈ qÉq nÈIN(10) Qf,
Ausko BI apny Éudf hony kf ieqnf hI XkIN Qf.
koeI Thrf ho logoN ky mukfibl qo bqfE,
voh khF hYN, ijnhyN nfË bhuq apny qeIN Qf.

bws Pyr kI sI. mukwrr-mukwrr hoeI. dfd imlI. qfVIaF vwjIaF. ies muÈfiery df pRbMDk pRoPYsr krm hYdrI sI. Auh jfilb df pjfmf iKwc iKwc ky iehnUM cwup krfvy. Pyr jfilb ny cuwp ikwQy hoxf sI. ieh kihMdf: hux qUM myrf pjfmf nf iKwc; hux qF mYN apxI gwl kihky hI htUMgf. jfilb ny pihlF luwitaf jf cuwikaf muÈfierf muV vsf ilaf; qy vsf ky iPr lwut ilaf. ieh afpxy afp c imsfl sI. ieh isrÌ jfilb hI kr skdf sI. nF ley ibnF jfilb dwisaf krdf sI ik iksy sInIar Èfier ny iehnMU ikhf: Xyh mOkLf nhIN Qf. jfilb moV ky kihMdf: mYN mOkf pRsq nhIN hUM. muÈfiery qoN bfad lok jfilb dy nfÜ hI bfhr af gey.

XfhIaf Éfn vyÜy jfilb ny avfmI nYÈnl pfrtI vloN ielYkÈn vI liVaf. jdoN coxF dy pRcfr hoxy qF jfilb dy jlsy Bry rihxy. jdoN votF pYxIaF qF jfilb dy zwby ÉflI Jfkdy hoxy. lok ÈfierI jfilb dI suxnI psMd krdy sI. votF vyÜy dUsry pfsIN Bugq jFdy. jdoN jfilb ielYkÈn nf lVdf qF lok jfilb df Ìfiedf afvdy cox pRcfrF leI lY lYNdy. jfilb iestYbilÈmYNt dy iKlfÌ boldf. styjF bMnHdf. ’kwT jmfAuNdf. lok bMnIN rwKdf. ËmhUrIaq dI ihmfieq krdf. jdoN votF pY jfxIaF, qF jfilb dI ijwqx vfilaF nfÜ vI KVk jfxI. KVkxI hI sI; nf iehny muwl GtfAuxf, nf sOdybfjLI ho skxI. iehdf muwl qfrn jogy Auh hY vI nhIN sI. agilaF ikqfbF qy pfbMdIaF lf dyxIaF. cuwk ky jylIN suwt dyxf. jF mukwdmf Tok dyxf. ieh BwutoaF vyÜy vI hoieaf. ÌOjI izktytrF nfÜ qF iehdf muwZoN-suwzoN awK vÜ sI. jfilb ienHF nUM iksy iksm dI irafieq nhIN sI idMdf. zr iehnUM iksy df nhIN sI. ieh zr mMndf vI ikwQy sI. awT-ds vfr jyl jf cuwikaf sI.

iek vfr mujfihd alI hspqfl jfilb df pqf lYx igaf. ÉYr suwK qoN bfad mujfihd alI kihMdf: iebn-ey-ieMÈf vI qF bfhr ielfj leI igaf hI sI. QoVI Ëubfn bMd kr lY. bfhroN jf ky ielfj krvf lY. jfilb kihMdf: iPr myry jIx df kI hwj. iPr qF mYN mr igaf. jy mYN eyho krnf huMdf, qF bVf icr pihlF kr skdf sI. mujfihd alI moV ky kihMdf: qyry sfhmxy lokF ny iewk dI muÉfliPq krky qy dUjy qoN KwtI kr leI. qUM qF aYsf blYNk cYWk sI, ik smyN df koeI vI hukmrfn koeI vI muwl qfrn leI iqafr sI.

kdy vwzIaF vwzIaF muwCF vfÜf nvfb kfÜfbfÊ iksy kql df mukwdmf bxf ky jfilb nUM jyl c zwk idMdf qy kdy iehnUM bfbU vfirs dy Curf mfrn dy ielËfm c kYd kr ilaf jFdf. hkUmqF qF iehdIaF nËmF qoN zrdIaF sI. iehdI mkbUlIaq qoN. lokF dy iehdy nfÜ juV jfx qoN. mukwdmy qF sfry JUTy hI huMdy sI. bfbU vfirs apxy vyiÜaF df nfm qrIn ihstrI ÈItr sI. Auhny bfad c dws vI idwqf sI ik Auhny ieh sB kuJ srkfrI kihxy ’qy hI kIqf sI.

pMjfb XUnIvristI lfhOr dy pfiVHaF ny bloicsqfn `qy hmly iÉlfP aYjItyÈn kIqf. asl c ieh POjI hukmrfnF df ivroD hI sI. awjkl lMzn visaf mÈhUr qrIn pfiksqfnI dfinÈvr, qfirk alI vI ivwcy hI sI. puls vfilaF Dfr leI ik asIN ienHF muMizaF nUM mfr mukfAuxf hY. jfilb vyly isr af igaf. aVky mohry KVf ho igaf. kihMdf: Ébrdfr iksy df nuksfn kIqf. dÌf ho jfE eyQo. jF pihlf mYnUM mfro. puils iJMv geI. bcy ividafrQI jfilb nUM ajy vI Xfd krdy ny.

iesqrIaF ny apxy hwkF leI muËfihrf kIqf. jfilb ikqy kicihrIaF c bYTf sI. iehnUM pqf lwigaf, ieh vI jlsy c clf igaf. hmfieq krn. puls ny iehnUM hI Dr ilaf. ÌOj qy puls iehnUM hI bdamnI df iËMmyvfr smJdy huMdy sI. iehnUM bVIaF zFgf peIaF. agly qF koeI Tuxf hI BfÜdy sI. jlUs dI lIzr bIbI asmF jhFgIr ny jfilb nUM dyK ilaf. iehnF sfrIaF ny Bwj ky iehdy duafÜy Gyrf pfieaf. iehnUM puls dI mfr qoN bcfieaf. ieh aOrqF dI jwQybMdI df pwkf hI mYNbr bx igaf. ieh suxky hYrfn mq hoxf ik hbIb jfilb qy amIn muÊl hI aOrqF dI hwkF dI rfKI vfÜI jQybMdI dy afnryrI mYNbr sI.

iek vfr iehdy nfÜdy sfry PVy hoey sI – sxy amIn muÊl dy. puls ny bkvfAux leI afpxf mMinaf pRmMinaf qrIkf vriqaf. kihMdy: dyKo jfilb sfihb, ieh qF sfry KFdy pINdy GrF dy ny, qy Cwut vI jfxgy. ienHF nUM ipwCy dI vI prvfh nhIN. ienHF df bcfa ho jfxf hY. quhfzy Coty Coty bwcy ny. qusIN afvdf bcfa kro. ienHF ny sfnUM quhfzy bfry swB kuJ dws idwqf hY. cMgf hY ik qusIN vI ienHF bfry dws idE. jfilb moV ky kihMdf: jy AunHF ny quhfnUM myry bfry swB kuJ dws hI idwqf hY qF mYN Cy mhIny dy ivc ivc duwK nfÜ mr jfAUNgf. jy mYN AunHF bfry kuJ dwisaf qF inmoÈI nfÜ pMj Cy hÌiqaF c mr jfAUNgf. qusIN isafxy ho qusIN dwso, mYnUM kI krnf cfhIdf hY.

bhuqI vfr iehdy sMgI-sfQI iehdf krky puls jF ÌOj dy aiVwky af jFdy sI. lok jfilb nUM jfxdy sI; dyKidaF sfr Jwt ’kwTy ho jFdy. jy puls qoN bcxf vI huMdf qF lokF df qmfÈf, Jwt PVvf idMdf. keI vfr iehny afp hI puls dy cilaf jfxf. puls vfilaF kihxf: clo cMgf hoieaf, qusIN afp hI af gey, asIN quhfnUM ikwQy ikwQy lwBdy iPrnf sI. TfixaF-jylHF nfÜ iek qrHF nfÜ iehny irÈqf hI bxf ilaf sI. bkOl amIn muÊl suxo:

hbIb jfilb dy vwzy hox c AunHF dy dosqF df nuksfn ey. lhOr c kriPAU dy idn sn. sfzy inwky guwgU nUM kwuqy ny vwiZaf. jfilb Ausy vyÜy myry Gr af gey. sfzf dohvF df kuwqf-igafn Gwt sI. nfÜ dy Gr milk aslm hXfq koÜ gey. AunHF afpxI mfihrF vfÜI vfkÌIaq dy Ëor eynf zrfieaf ik asIN iqMnoN myE hspqfÜ vl qur pey. jdoN asIN ÌOjIaF ivc dI lMGx lwgy, qF CwqF qy KVHy lokF ny jfilb nUM vyK ky qfVIaF mfrIaF. mYN bVf ÉuÈ hoieaf. jd asIN hspqfloN bfhr inkÜy, qF AunHF Dr ilaf sfnUM. puils qy ÌOj ny bfkI sfiraF nUM Cwz idwqf, pr sfnUM ibTf ilaf. bVI dyr pf ky sfnUM ËfqI mucwlky qy Cwizaf. asIN smiJaf mfmlf Éqm ho igaf. Buwto sfihb dI hkUmq dy ÈurU c acfnk sMmn af gey. Blf hovy swXd afibd alI afibd dy sfihjLfdy df ik Auh mYijstRyt sn. AunHF ny jfilb krky mukwdmf Éfirj kr idwqf. mqlb ik jfilb krky dfd imlI; PVyH vI gey qy Cuwty vI AunHF krky. iehI vjHf ey peI rfq dy bfrHF vjy qoN bfad Auhdy dosq Auhdy nfÜ sÌr krnoN GbrfAuNdy hn.

Buwto nfÜ jfilb dI bVI dosqI sI. zfZI gUVHI. pr isafsq c koeI sFJ nhIN sI. koeI ilhfj nhIN. Auh iehnUM tYlIPUn vI krdf rihMdf sI. Buwto iehnUM apxI pfrtI vwloN itkt vI dyAU sI. AuhdI KfihÈ sI ik jfilb Buwto dI pfrtI c rÜ jfvy. nYÈnl avfmI pfrtI co iewkf duwkf Buwto vwl cly vI gey sI. iehdf AuhnUM suDf Pfiedf hI Pfiedf hoxf sI. hr koeI jfilb nUM afpxy nfÜ rÜfAuxf cfhuMdf sI. iek vfr Buwto kihMdf: jfilb sfihb, mihmUd alI ksUrI qF sfzy nfÜ af gey ny, afp sfzy nfÜ kd af rhy ho. jfilb ny Buwto nUM moV ky kihMdf: Buwto sfihb kdI smuMdr vI ndI nfiÜaF c izwgdf dyiKaf hY; hmyÈf ndI nfÜy hI smuMdr c izwgdy hn. jdoN Buwto qfkq c afieaf qF Auhny nfhrf idwqf: rotI kpVf aOr mkfn. jfilb ny afpxf EdUM vI vwzf nfhrf dy idwqf. Buwto koÜ eys nfhry df kI juafb ho skdf sI:

pfiksqfn kf mqlb ikaf,
lf iewlHf, iewl awlHf. (11)
rotI kpVf aOr dvf,
Gr rihny ko Cotf sf.
muÌq muJy qflIm idlf,
mYN BI muslmF hUM, vwlHf.
pfiksqfn kf …

amrIkf sy mFg nf BIK,
mq kr logoN kI qËhIk (12).
rok nf ËmhUrI qihrIk(13),
Coz nf afËfdI kf rfh.

pfiksqfn kf …

Kyq vzHyroN sy ly lo,
imWlyN lutyro sy ly lo.
mulk aMDyro sy ly lo,
rhy nf koeI aflIjfh (14).

pfiksqfn kf …

Buwto, jfilb nUM swd ky iehdy qoN njLmF suixaf krdf sI. keI vfr jfilb ny nËm suxfAuxI, qF Buwto dy hmfieqI ËgIrdfr qy vzyry vI EQy hoxy. Buwto ny ieÈfry nfÜ kihxf, hux bws kr. jfilb ny moV ky kihxf: iehnF qfeIN ÊrjF qYnUM hoxgIaF. qYN gMZ quwp krky vjLfrqF bxfAuxIaF hoxgIaF. pr mYN qF apxy lokF dI gwl hI krnI hY. jdoN Buwto df rfj afieaf, qF jfilb dy keIaF sMgIaF-sfQIaF Ìfiedy ley. nOkrIaF, koTIaF, ËmInF, jfiedfdF, ahudy, cODrF vÊYrf vÊYrf. keI Auhdy nfÜ jf rÜy. jfilb asUlF qoN nhIN ihwilaf. atwl KVoqf irhf. hmyÈF vFg. sgoN Bwuto dIaF vDIkIaF dy iKlfÌ ho igaf sI. Buwto ny cwk ky jylH c suwt idwqf. Buwto vyly iek vfr iPr bfbrf ÈrIÌ nUM nwcx leI swidaf. iksy rfjy rjvfVy dI afE Bgq leI. lokF ikhf koeI jfilb huMdf qF boldf. jfilb nUM pqf lwgf qF iehny njLm ilKI:

lfVkfny clo vrnF Qfny clo,
ijsm kI lO sy ÈwmF jlfny clo.
muskrfny clo, vrnf Qfny clo.
hoToN kI surÉI lutfny clo,
muskrfny clo , vrnf Qfny clo .

Buwto dy lwTmfrF iek vfr jfilb dI kuwtmfr vI kr idwqI sI. jdoN iËaf AuWl hwk ny Buwto nUM Pfhy lfieaf, qF keIaF ny jfilb nUM ikhf: Buwto dy iKlfÌ njLm pVHy. jfilb ny sfÌ nFh kr idwqI. ieh kihMdf: dyKo mry bMdy nfÜ myrf kI ivroD ho skdf hY. vYr ivroD qF issitm nfÜ hY. ieh vI jfilb df vzwpx sI.

jfilb nUM apxy nfÜ krn dI rIJ isrÌ vwzIaF pfrtIaF dI hI nhIN sI. iehdy “afvdy” vI eydF hI krdy huMdy sI. iehny sqy hoey ny apxI hI pfrtI bxf leI. pRoPYsr amIn muÊl ny puwiCaf: ieh kI kr ilaf? hbIb mohirEN kihx lwgf: hux mYnUM ieh qF koeI nf khU, ik qUM sfzI pfrtI c af jfh, qUM sfzI pfrtI c af jfh. pfrtI pUrtI kfhdI sI ieh; iqMn cfr qF sfry bMdy sI. jfilb pRDfn sI qy bfkI dy iqMny cfry hI jnrl sYktrI. pfrtI df qnËIaf nfhrf bxfieaf huMdf sI:

nf dÌqr nf bMdf,
nf prcI nf cMdf.

ijLaf AuWl hwk df vyÜf afieaf qF, jfilb ny ÌOjI izktytr dy iÉlfÌ ilKxf hI ilKxf sI. bhuqy lok qF zrdy hI ijLaf nfÜ rÜ gey sI. kuJ lflc ihq qy kuJ EN hI ijwDroN vI hovy, KwtI krnI cfhuMdy sI. ijLaf ny zr vI idwqf ik mulk dy iKlfÌ bolx vfilaF nUM muafÌ nhIN kIqf jfvygf. jdoN ijLaf ny adIbF nUM afpxy nfÜ joVn df hIlf kIqf qF jfilb ny adIbF nUM afr lfeI. (ijLaf df mqlb rOÈnI huMdf hY) AunHF nUM vMgfiraf:

jLulmq (15) ko ijLaf, srsr(16) ko sbfa(17),
bMdy ko Éudf ikaf ilKnf.
ikaf ilKnf……ikaf ilKnf

pwQr ko Êohr(18), dIvfr ko dr,
krgÈ(19) ko humf(20) ikaf ilKnf.

hr Èfm XyhF Èfm ey vIrF (21),
afsyb Ëdf(22) rsqy glIaF.
ijs Èihr kI Dun myN inkly Qy,
vo Èihr idl ey brbfd khF.
sihrfa(23) ko cmn, bn ko gulÈn
bfdl ko irdf(24) ikaf ilKnf……

jdoN bynjLIr ijLaf AuWl hwk dy ivroD c AuWTI, qF jfilb nUM rqf ku afs dI ikrn idsI. jmhUrIaq dI bhflI dI. ÌOjI izktytr nUM prHy krn dI. iehnUM pUrI qrHF pqf sI Buwto ny gwdI qy bih ky kI krnf sI. ieh bynjLIr dy bfp nUM vI bhuq nyiVEN jfxdf sI. pr ieh pihlF ÌOjI izktytr nUM qÉq qoN lfhuxf cfhuMdf sI. iehny bynjLIr Buwto dy hwk c hfa df nfhrf mfiraf:

zrqy hYN bMdUkoN vfly, eyk inhwQI lVkI sy.
eImfnoN sy pVy hY lfly, eyk inhwQI lVkI sy.
kFp rhy hYN jnrl Ëfilm eyk inhwQI lVkI sy.

ieh njLm eynI mÈhUr hoeI ik bfad c vkIlF dI qihrIk dy lIzrF ny iehdf bxf ilaf – zrqy hYN bMdUkoN vfly, kfly kfly kotoN sy. vkIl KuwlH ky jfilb dIaF nËmF dI vrqoN krdy. jdoN bynËIr ijwq ky pRfeIm minstr bx geI qF Ehdy cfly dyK ky jfilb kihx lwg ipaf:

hfl ab qk vhI hYN ÊrIboN ky,
idn iPry hYN Pkq vËIroN ky .
hr iblfvl(25) hY dys kf mkrUË(26),
pfEN nMgy hYN bynËIroN ky.

ieh iÈar sux ky bynjLIr dy lwTmfrF ny jfilb nUM iksy musLfiery coN cuwk bfhr suwtx dI gwl kr idwqI qF eyqjfj aihsn ny AunHF nUM iJVikaf ik ieh myrI hfjLrI c nhIN hoxf (vkIlF df purfxf lIzr, eyqjfj aihsn jfilb df ÌYn hY). agilaF bynjLIr dy kMn jf Bry. Buwto ny kuJ iqV-iPV vI kIqI. Auhdy slfhUMaF ny smJfieaf. nf bIbI; grmI nf Kfh. ieh jfilb hY. ieh aYsf hI hY. qyry bfp nfÜ vI iehdf nyV sI. Auhdy hwk c vI sI qy iÉlfÌ vI iliKaf. dyK afpF iehI alÌfjL afpxy hwk c vrq lvFgy. ieh iÈar ilK ky jfilb ny qYnUM dubfrf ijwqx df sbwb bxf idwqf hY. jfilb ny afpko hr ÊrIb kI bytI bnf dIaf hY. AuhI gwl hoeI. agilaF jfilb df iÈar hyTF ilK ilaf qy AuWpr bynjLIr dI grIbF dIaF JuwgIaF c iPrdI dIaF Ìoto lf leIaF. coxF c vrq leIaF. lok Brmf ley.

bynjLIr Buwto iPr ijwq geI. dUjI vfr pRDfn mMqrI bx geI. jdoN iehdy vjLIrF ny vI AuhI krqUqF krnIaF ÈurU kr idwqIaF, qF jfilb Pyr boilaf. bynjLIr dy iÉlfÌ. jdoN bynjLIr amrIkf dy hor lfgy hox lwg peI qF jfilb ny pMjfbI njLm pVHnI. iehI njLm ËulÌkfr alI Buwto afp vI jfilb qoN suixaf krdf sI. pr bynjLIr vyÜy ieh hor vI cVH geI. nËm boldy jfilb ny nfÜ nfÜ hI hwQ vI joVI jfxy. nfÜy, nf jfh amrIkf, nf jfh amrIkf muV muV bolI jfxf. lokF KuÈ hoeI jfxf:

nf jfh amrIkf nfÜ kuVy,
ieh gwl nf dyvIN tfÜ kuVy.
ieh rUs dy nfl lVfAuNdf ey,
aYNvy lokF nUM mrvfAuNdf ey.
sfnUM qyrf bhuq iÉafl kuVy.

jfilb sfrI Aumr Bfrq-pfiksqfn dy nfmvr ‘lok pwKI’ lyKkF df nF lY lY ky AunHF nUM kosdf irhf; ijhVy zr, lflc, arfm jF pYsY leI inv gey. cuwp vwt gey jF ivk gey:

mYN ny ieqnI dUr sy, ÉUn bihny kf Èor sunf hY.
pfs rihny vfloN qk koeI afvfjL nf afeI.

qy Éud bfry inKyVf kridaF ilKdf hY. iehdy c rqI Borf vI syÉI nhIN lwgdI:

aOr swB BUl gey hrÌ ey sdfkq(27) ilKnf,
rih igaf kfm hmfrf hI bÊfvq ilKnf.
lfK kihqy rhyN Ëulmq ko, nf Ëulmq ilKnf,
hm ny sIKf nhIN ipafry, bf iejfËq ilKnf.
nf isly kI nf sqf ieÈk kI qmMnf hmko,
hwk myN logoN ky hmfrI qo hY afdq ilKnf.

hYrfnI dI gwl hY jfilb TyT pMjfbI boldf sI. pr ÈfierI AurdU `c krdf sI. lokF Ausqfd icrfÊdIn dfmn nUM imhxf dyxf: quhfzf jfilb AurdU c ilKdf hY. dfmn ny moV ky kihxf: Eey nhI BoilEN; jfilb myrf AurdU aYzIÈn hY. kuJ njmF iehny pMjfbI c vI ilKIaF. pr Èfier ieh apxy afp nUM AurdU df hI mMndf irhf. mF bolI c jfilb dIaF ÊjÜF/kivqfvF/totikaF vI dI igxqI pf lf ky msIN soÜF sqfrF hI bxdI hY. pMjfbI njLmF df ipCokV jfilb ieAuN dwsdf sI. BfrqI pMjfb qoN kvI lfhOr afey hoey sI. mYnUM ikhf ik koeI pMjfbI dI njLm hI pVHnI cfhIdI hY. mYN iek njLm ilKI. Aus muÈiery c mYN pMjfbI dI njLm kI pVHI, mYN pMjfbI df vI Èfier ho igaf. ieh kihMidaF, jfilb dy mn c nmoÈI qF ËrUr huMdI hoAU. pMjfbI c ilKI jfilb dI ‘DI kMmI dI’ njLm idl-idmfÊ dI sFJI ikrq hY. aYsIaF kivqfvF Gwt imldIaF hn. pr hux ieh AurdU df hI vwzf Èfier hY. mjLy dI gwl dyKo, pMjfbI c ilKI iehdI njLm ‘mF bolI’ eydF ÈurU huMdI hY:

pwuqrF qyrI cfdr lfhI,
hor iksy df doÈ nf mfeI.

ÊYrF kRoD dI Auh awg bfÜI,
sIny ho gey ipafr qoN ÉflI
puwqrF nUM qUM lwgyN gfÜI,
qYnUM bolx qoN Èrmfvx.
ÊYrF aYsI vf vgfeI,
puwqrF………

pMjfbI c ilKI iehdI mÈhUr ÊjÜ c vMz df drd jF ipMz dI Xfd ikMnI ku hY? qusIN afpy inrK prK kr lvo. pr iehdf mqlf mUMhoN boldf hY. iek qrHF df sIÈf hY. suaflF df suafl ieh hY hux vI koeI pfiksqfnI kimAUinst vMz nUM Êlq ikEN nhIN kihMdf. dwb Gut ky koeI khy, qF kih dvy. KuwlH ky qF koeI vI nhIN kihMdf. iehdy kfrn jwg Ëfihr hI ny. ijhVf mulk bixaf hI Drm dI ibnHf qy hovy, EQy bMdy KuwlHky afpxy ivcfr ikvyN kihx. asihmqI ikvyN Ëfihr krn. Éfs krky ieslfm dy ivruwD koeI gwl krky pMgf nhIN KVHf krnf cfhuMdy. ieh qF mulk c KuwlH ky pfrtI vI nhIN sI bxf skdy. kdy nYÈnl avfmI pfrtI qy kdy mjLdUr-iksfn pfrtI dy nF Qwly kMm krdy rhy. nF BFvy koeI irhf, jfilb pUrf sUrf lokF nUM pRxfieaf irhf.

jfilb sfeIN kdy kdfeIN, cMgI gwl kih jFdf ey.
lwK pUjo cVHdy sUrj nUM, afiÉr nUM lih jFdf ey.

hfey duafby dI Auh dunIaF, ijwQy muhwbq vsdI sI.
hMJU bxky dwuK vqnF df, awKIaF coN vih jFdf ey.

jfilb nUM jdoN muVky Bfrq jfx df sbwb bixaf qF ieh afvdy jwdI ipMz vI igaf. ipMz dI jUh c GuMimaf iPiraf. afpxy Gr nUM dyKx dI qlb hoeI. jdoN ‘afvdy Gr’ igaf qF mkfn dy nvyN biÈMidaF ny jfilb nUM Gry vVn vI nf idwqf. ieh jMmx BON qoN buJy mn nfÜ muiVaf. jfilb ny ikhVf mkfn dy Puwl lfh ky lY jfxy sI. XfdF hI qfËIaF krnIaF sI. sfzy lokF nUM iksy df duwK Gwt vI nhIN krnf afAuNdf. vlYq afieaf jfilb, huiÈafrpurIaF nUM imlx leI qFGdf rihMdf. ÌrmfieÈF krdf: Xfr mYnUM koeI huiÈafrpur df bMdf vI imlf idE. qy jdoN lwB jFdf qF Guwt Guwt jwPIaF pf pf imldf. iPr cyqy krdf: aMbIaF nUM qrsyNgI, Cwz ky dys duafbf.

kuJ totky pRbMD/jLulm dy iKlfÌ mfrIaF cotF hn. jfilb nUM qkrIbn sfrI BFq dy hukmrfnF ny hI jylHIN zwikaf. ÌOjI hukmrfnF dy leI qF ieh Joty dy gÜ pfieaf zYhf sI. Auh jdoN koeI cYNa pYNa krdy, ieh AunHF dy gozy BMndf hI rihMdf sI:

gwl sux cwpxf.
rfj ilaf apxf.
double space
vwizaF vzyiraF df,
jLflm lutyiraF df.
Cwz nAN jwpxf……

gory icwty sfhbF koloN,
kfiÜaF nvfbF koÜo.
bc ienHF ajLfbF koÜo,
neIN qF qYnUM muwdqF
peygf klpxf….

ivroDIaf rOÜf pvf idqf ik jfilb qF lokF nUM cwpx swddf hY. ieh quhfnUM smJdf hI kuC nhIN. jfilb ny ieh kivqf pVHn qoN pihlf kihxf: mYN apxy lokF nUM kdy mfVf nhIN kih skdf. kdy vI nhIN. ieh ho eI nhIN skdf. cwpx qF mYN afpxy afp nUM kihMdf hF. XfhIaf Éfn dy dOr vyÜy POjI izktytriÈp dy iÉlfÌ jfilb ny iliKaf sI:

zfkUaF df jy sfQ nf idMdf, ipMz df pihrydfr.
awj pYrIN ËMjIr nf huMdI, ijwq nf bxdI hfr.
pwgF apxy gwÜ ivc pf lE, turo pyt dy Bfr.
cVH jfey qy muÈikl lihMdI, bUtF dI srkfr.

ijnHF ny jfilb nUM piVHaf hY Auh jfxdy ny ik jfilb dI ÈierI vDIaf sI. sfDfrx pr asrdfr. Ëubfn ’qy cVHdI hY. afm lokF dy dwuK drd nfÜ Eq poq. AunHF dy smJ af jfx vfÜI. Jwtpt asr krn vfÜI. iswDI idl-idmfÊ nUM tuMbx vfÜI. ijnHF ny jfilb nUM suixaf hY, Auh ienHF dI sur-smJ dI AuWmq vI jfxdy hn. iehnUM sur dI bVI smJ sI- jfxI iewk rg vfDU sI. iehdIaF njLmF surIlf gfien vI huMdIaF sI. lYa bwD. jfilb kwcy-pwky gvweIaF nfloN vDIaf grfrIaF lf lYNdf sI. afvfjL dy Auqrfa-cVHfa pUrI qrHF jfxdf sI. iehdy nfÜ vI ieh sroiqaF nUM bMnHI rwKdf sI. ieh mÈhUr kvflIey nusrq alI Éfn df nyVy df irÈqydfr sI. gulfm awbfs df vI.

jfilb dy twbr df hfl EhI hoxf sI jo asUlF ’qy aVy rihx vfiÜaF df huMdf hY. jfilb jylH jfx qoN pihlF hI dukfndfrF nUM kih jFdf: myry bfad Gr rfÈn dyeI jfxf; mYN vfps af ky ihsfb cukqf kr idaFgf. bfhr af ky jfilb ny koeI iÌlm df gfxf ilKxf jF ikqoN hor bMdobsq krnf. jfilb df vwzf puwq iehdy nfÜ eysy gwloN nfrfjL irhf. Auhdf kihxf sI ik aWbU ‘vfDU’ pMgy ikEN lYNdf hY. ijvyN bfkI dy krdy ny, EdF ikEN nhIN krdf – srkfr nfÜ sulfh kry. ruqby pfvy. ienfm pfvy. aYÈo ieÈrq vsUl kry. qy sfzI vI hflq suDry. iksy dI slfh qy hbIb dy vfild sfihb ny vI kdy ieho ikhf sI: qUM muKfliÌq CWz ikEN nhIN idMdf. jfilb nUM ieh dwsidaF BoÜy Bfa ikhf ik Auh nfaqF (ieslfmI Bjn) ikEN nhIN ilKdf? ieh gwlF jfilb dy iDafn c ikwQoN afAuNdIaf sI. ieh cuwp kr irhf. bfp nUM moVky juafb kI dyxf sI. eys cup df mqlb ieh vI hY: jI jfilb eydF nhIN krdy huMdy. jfilb aYdF hI krdy rihMdy hn; aYdF hI krdy rihxgy. jy jfilb ieh slfhF mMn lYNdf, ieh Pyr eyho jfilb huMdf? jfilb afp ikhVf ienHF gwlF qoN axjfx sI, sB jfxI jfx sI. juafb c iehdI kftvy rMg vfÜI njLm dyKo:

agr mYN ÌrMgI kf drbfn hoqf,
qo jInf iks kdr afsfn hoqf.
myry bwcy BI amrIkf myN pVHqy,
hr grmI myN mYN ieMgilsqfn hoqf.
myrI ieMglÈ BI blf kI cusq hoqI,
blf sy jo nf mYN AurdUdfn hoqf.
sr Jukf ky jo ho jfqf sr mYN,
qo lIzr BI aËImo Èfn(28) hoqf.
ËmInyN myrI hr sUby mYN hoqI,
mYN vwLlHf srdfr ey pfiksqfn hoqf.

srkfrF jfilb qy qohmqF lfAuNdIaF: ieh rUs df eyjMt hY; ieMzIaf df eyjMt hY. pr iksy ny eydF nf ikhf ik ieh cIn df eyjMt hY. iehdy bfry jfilb ny afp hI kih idwqf, nfÜy dws idwqf ik srkfrF cIn nfÜ suarQI dosqI qF rwKdIaF ny pr EQoN df pRbMD nhIN cfhuMdIaF. Blf ieh ikEN:

cIn apnf Xfr hY, Aus py jF insfr hY.
pr vhF hY jo inËfm, Aus qrP nf jfeIE.
Aus ko dUr sy slfm,
ds kroV Xyh gDy,
ijn kf nfm hY avfm.
ikaf bnygy hukmrF.
qU XkIn hY gumF(29)

Éud ÌYËL ny jfilb nUM lokF df asl qy vwzf kvI mMinaf sI. ieh sfrI Aumr lokF dy duwK dI gwl krdf irhf. ÌYj vI lokF dy duwK drd dI gwl krdf sI. pr jfilb dI Ëubfn afm lokF dI Ëubfn sI. dUsrf jfilb afp vI AunHF ivwcoN hI sI. AunHF dIaF BfvnfvF nUM Ëubfn idMdf irhf. sfrI Aumr. jfilb afpxy afp nUM nËIr akbrfbfdI dI aglI kVI df Èfier mMndf sI. jfilb dy pUry hox qy kqIÜ ÈPfeI ny iliKaf:

apny sfry drd Bulf kr aOroN ky duwK sihqf Qf.
jb hm ÊËlyN kihqy Qy, vo aksr jylH myN rihqf Qf.
afiÉrkr clf hI igaf vo, rUT kr hm ÌrËfnoN(30) sy
vo dIvfnf ijsy Ëmfnf, jfilb jfilb kihqf Qf.

jfilb jy muÉfliPq Cwz idMdf qF mOjF c huMdf. jyylHIN nf jFdf. ienfm-iÈnfm hfsl krdf. pMjy hI Gya c hoxIaF sI. pr iPr Eh jfilb qF nf huMdf – kuJ hor BfvyN huMdf. BfrqI Aup mhFdIp c rwjy puwjy ÌYjL bxdy afey ny qy QuVy hoey jfilb. iehdf lfhOr c itkfxf JugI JONpVI vrgI bsqI c sI. iehdf twbr hfly vI EQy hI vsdf hY. jfilb vlYq afieaf qF lok kihx, hux ieh vI vfips nhIN jFdf. isafsI pnfh lAU. ijwdF hornF vwizaF vwizaF ny leI hoeI ey. asl c ieh jfilb nUM iek qrIky nfÜ slfh hI idMdy sI – beI, eydF kr lY. pr jfilb kihMdf: nf BfeI, mYnUM EhI Êurbq cMgI. mYnUM myry lokF nfÜ ipafr hY. mYN apxy lokF c hI Blf. mYN ienHF dy hflfq nUM TIk krnf hY. quhfnUM vlYq mubfirk. Aultf iehny lMzn bYTy pfiksqfnI kfmryz pnfhÊIrF bfry totkf iliKaf:

pI lYNdy ny, Kf lYNdy ny, sON lYNdy ny
XfrF Éud nUM vqnoN dUr suKI rwiKaf ey.

jdoN jfilb ÌOq hoieaf qF mOky dI hkUmq ny srkfrI snmfx nfÜ Ënfjf kwZx dI gwl kr idwqI. jfilb dy GridaF ienkfr kr idwqf. mgroN jfilb dI bygm dI tuwtI lwq df iksy vI ielfj nf krvfieaf. DIaF qy Cotf puwq jfilb qy mfx krdy ny. CotI DI ÈfierI krdI vI ey.

jfilb dy Gr ’qy ajy vI lfl JMzf JUldf hY. iehdI ÈfierI lfl JMzy dI ÈfierI hY. jfilb iewko hI huMdf hY.

not:
1[ isrP mhwlF ivc hI
2[ dUsiraF dIaF kMmËorIaF/smJOiqaF dy isr qy jIvy
3[ nHyrI svyr (kfÜI boÜI svyr)
4[ gulfmI dy ZMg-qrIikaF qoN axjfx
5[ nfc, mujrf
6[ by smJ
7[ mukqI
8[ nvIN svyr
9[ ÈrfrqF (lVfeI-JgVy) krn vfÜy
10[ qÉq qy ibrfjmfn
11[ rwb dy ibnF hor koeI nhIN
12[ byiewjqI (bdnfmI)
13[ zYmokrysI dI lihr df sMGrÈ
14[ hkUmqF krn vfly
15[ nyHrf
16[ mfrUQl dI (lU) jF qyjL hvf
17[ svyr dI TMzI rumkdI qfËI hvf
18[ hIrf
19[ iewl (igrJ) df pRCfvF mfVf smiJaf jFdf hY
20[ imQolojI anusfr ‘humf’ jfnvr ijhdy isr qoN dI lMG jfvy AuhnUM bfdÈfhIaF nsIb ho jFdIaF hn.
21[ AujfV
22[ zrfAuxI (ijMn-BUqF vfÜI)
23[ mfrUQl
24[ cfdr
25[ bynËIr Buwto qy afisP alI ËrfdfrI dy puwq df nF
26[ krËy hyT
27[ swc
28[ vwzI Èfn
29[ glqPihmI
30[ swjx-imwqr-bylI-ipafry

Welcome to WatanPunjabi.ca
Home  |  About us  |  Font Download  |  Contact us

© 2007-08 WatanPunjabi.ca, Canada

Website Designed by Gurdeep Singh +91 98157 21346