(‘DrqI Dn nf afpxf’ pMjfb dy iewk
ipMz bfry ihMdI ivwc iliKaf igaf nfvl hY. ieh nfvl pMjfb dy ipMzF bfry
ilKy bhuqy nfvlF qoN ies leI vwKrf hY ik ies ivwc pMjfb dy pyNzU dilqF dI
ijs dsLf df vrxn hY, Auh hux qwk bhuq Gwt pMjfbI nfvlF ivwc pRgt hoeI hY.
bysLk ieh nfvl 1970ivaF ivwc Cipaf sI, pr pMjfb dy sfihqk jgq ivwc ies dI
koeI bhuqI crcf nhIN hoeI. asIN ies nfvl nUM vqn ivwc lVIvfr Cfpx df PYslf
kIqf hY. pysL hY ies dI qyrvIN iksLq. pihlIaF iksLqF pVHn leI ipCly aMk
dyKo. jy quhfzy kol ipCly aMk sFBy hoey nhIN hn qF sfnUM eI-myl Byjo.
quhfnUM Auh aMk Byj ky sfnUM KusLI hovygI -sMpfdk)
37
svyr qwk hVH df jLor muwk igaf pr KyqF ivwc cfry pfsy pfxI KVHf sI. mwkI
dI Psl imwtI nrm hox kfrn jLmIn AuWqy ivC geI sI. KyqF ivwc ivMg-qiVMgIaF
zMzIaF aqy rfh pfxI ivwc zuwby hoey sn aqy ijwQy qwk ingHf jFdI sI AuWQoN
qwk hiraflI dy hyTF ivCI hoeI pfxI dI cfdr ikiqAuN mYlI aqy ikiqAuN cmkIlI
ids rhI sI. ies qrHF lwgdf sI ijvyN pfxI ny ipMz dy duafly Gyrf pf rwiKaf
hovy.
ijnHF QFvF qoN hVH df pfxI AuWqr igaf sI AuWQy pqly icwkV dI motI qih jMm
geI sI aqy Aus AuWqy rINg rhy kIVy-mkOVy aqy gMz-gMzoey pqly pqly rfh bxf
rhy sn.
coa ivwc pfxI dI pqlI-ijhI lIk rih geI sI. Auhdf mtmYlfpx Kqm ho cuwikaf
sI aqy Auhdf pft ikiqAuN pihlF nfloN ijLafdf cOVf aqy ikiqAuN pihlF nfloN
Gwt ho igaf sI. ikqy ryq Br geI sI aqy ikqy toey pY gey sn.
iqMn idn mINh pYx bfad Duwp inklI qF sfrf vfqfvrn iek ajIb ijhI iswlI
bdboa nfl Br igaf. lokF nUM hr cIjL qoN, kwpiVaF qoN, rotI qoN, anfjL qoN
eyQoN qwk ik afpxy srIrF qoN bdboa afAux df aihsfs ho irhf sI. kMDF,
PrsLF, drvfjLy aqy srdlF sfrIaF iswlIaF hoeIaF peIaF sn. iqMn idn mwKIaF
KUMijaF aqy KuMdrF ivwc lukIaF rhIaF sn. Duwp inklidaF hI AuhnF ny hwlf
bol idwqf aqy afly duafly ies qrHF iBniBnfAuNdIaF AuWz rhIaF sn ijvyN cfry
pfsy AuhnF dI hI jfgIr hovy.
cmHfrlI dy inafxy svyry hI coa `qy cly gey sn aqy igwitaF qwk zUMGy pfxI
ivwc Kyz rhy sn. kdy Auh igwlI ryq ivwc Gr bxfAuNdy aqy kdy Auh izwgy hoey
drwKqF dy qixaF AuWpr bYT GoiVaF dI svfrI krdy. kuJ bwcy qkIey ivwc icwkV
nUM imwDdy hoey iswpIaF aqy hVH ivwc ruV ky afeIaF hor cIjLF aqy imwTIaF
phfVI jVHF dI Bfl ivwc GuMm rhy sn.
cmHfrlI dIaF qIvINaF GrF ivwc psry hoey icwkV nUM kwZ afpxy koiTaF dI
murMmq ivwc lg geIaF. muhwly ivwc iek vI koTf eydF df nhIN sI ijhdIaF kMDF
qoN lyp dy KlypV nf lwQy hox aqy Cwq ivwc mGory nf pey hox. Auh CwqF dy
mGoiraF ivwc imwtI BrdIaF iek dUsrI nfl afpxy hoey nuksfn dy bfry vD -
cwVH ky gwlF kr rhIaF sn. qyjL Duwp ivwc igwly koiTaF qoN AuWT rhI BfP nUM
dyK ky Auh iPkrmMd ho geIaF ik ikqy kMDF ivwc drfVF nf pY jfx.
muhwly dy sfry mrd KUh ivwcoN coa df gMdf pfxI kwZx ivwc ruwJy hoey sn. Cy
afdmI ieko vfrI sLrq lf ky bfltIaF iKwc rhy sn. jdoN Auh Qwk jFdy qF AuhnF
dI QF qroqfjLf nOjvfn lY lYNdy. pfxI df mtmYlfpx hOlI hOlI Kqm ho irhf sI.
qyjL aqy iqwKI Duwp nMgy srIrF ivwc sUeIaF vFg cuwB rhI sI. aqy psIny dIaF
ndIaF vg rhIaF sn. pr Auh ies qrHF kMm ivwc lwgy hoey sn ijvyN KUh df
pyNdf nMgf krky hI sfh lYxgy.
cODrI lok svyr qoN hI afpxy KyqF vl inkl gey sn. qyjL mINh aqy coa df pfxI
KyqF ivwc PYl jfx nfl jLmIn nrm pY geI sI aqy Auhdy ivwc igwitaF qwk pYr
KuwB rhy sn. KyqF ivwc GuMm ky Auh Aus QF iekwTy ho gey ijwQoN bMn nUM
vwiZaf igaf sI.
cODrI hrnfm isMG afpxy Kyq ivwc pey zUMGy zuMm nUM dyK irhf sI. zuMm qoN
awgy imwtI df Cotf ijhf Zyr bx igaf sI aqy Auhdy bfad iPr pfxI sI. cODrI
munsLI afpxy swjy pYr nfl Kwby pYr AuWqy Kfj krdf hoieaf cODrI hrnfm isMG
nfl Audfs avfjL ivwc boilaf, “cODrI, eydF lwgdf ijvyN KyqF `c ryqf psr geI
hovy.” cODrI hrnfm isMG ny sfhmxy dUr qwk jLmIn AuWqy ivCI mwkI dI Psl nUM
dyKidaF hoieaF Kisafxy ijhy hfsy nfl ikhf:
“sfzy KyqF `c ryq hI ivCU. cIkxf (AupjfAU) gfrf gwpIaF dy KyqF ivwc ipaf
hoAU. qUM afpxy KyqF `c mUMgPlI aqy hdvfxy bIjIN aqy gwpI kpfh bIjxgy.”
Auh zuMm ivwcoN vgdy pfxI nUM dyKx lwgf. cODrI ny imwtI df Zylf cuwk ky
pfxI ivwc suwt idwqf aqy DVfm dI avfjL nUM iDafn nfl suxdf hoieaf boilaf:
“myry iKafl ivwc pfxI hfQI ijMnf zUMGf qF hoAUgf.”
coDrI hrnfm isMG cuwp irhf. AuhnUM duwK sI ik kwlH Bfvukqf ivwc af ky
Auhny afpxy KyqF dy sfhmixAuN bMn vwZx leI jLor idwqf sI. Auh qyjL Duwp
nUM mihsUs krdf hoieaf boilaf:
“jy ies qrHF Duwp pYNdI rhy aqy KyqF dy pfxI df inkfs ho jfvy qF QoVHI
bhuq Psl bc skdI hY.”
“cODrI afpxy koiTaF nUM dyKx, zMgrF dI Kbr lYx jF KyqF `coN pfxI kwZx?”
bylf isMG ny ikhf.
“ies sfl koeI brsfq lwgI hY, kihr ipaf. pqf nhIN KvfjLy pIr ny iks gwl df
bdlf ilaf hY. eydF lwgdf hY ijvyN phfV pft gey hox. KyqF, KilafnF nUM
Cwzo, srIrF `c pfxI Br igaf hY. mwkI dIaF PslF qF qbfh hoxIaF hI sn,
koTIaF `c peI kxk dy sV jfx df zr hY. guV aqy sLwkr df sIrf bx jfx df Kqrf
hY.” cODrI munsLI ny duwK BrI avfjL ivwc ikhf.
“bMn nf vwZdy qF - myry ies Kyq `coN Gwto-Gwt vIh mn mwkI inkldI pr hux
sLfied iek mn vI nf inkly.” cODrI hrnfm isMG ny ikhf.
“jy Kyq `coN pfxI nf kwiZaf qy Psl zuwbI rhI qF iek mn vI nhIN inklxI.
mwkI dI Psl sqmfhy bwcy aFg huMdI hY. mINh ijLafdf pvy qF ies leI Krfb.
Duwp ijLafdf pY jfey qF ies dI brbfdI.” bylf isMG ny juafb idwqf.
“myrI gwl mMno qF cmfrF nUM swd ky ryq dy Zyr ivwcIN rfh kwZvf idAu. ipCly
KyqF `coN pfxI inkl jfAUgf.” cODrI munsLI ny suJfa idwqf.
cODrI hrnfm isMG soc ivwc pY igaf qF bylf isMG boilaf:
“ijLafdf qoN ijLafdf awDI GVI df kMm hY. pfxI KyqF `c hI sVnf sLurU ho
igaf qF rhI-shI Psl vI Krfb ho jfAUgI.”
cODrI hrnfm isMG cuwpcfp ipMz vl qur ipaf. cODrI munsLI aqy bylf isMG vI
Auhdy ipwCy ipwCy qur pey.
jdoN Auh cmHfrlI dy KUh dy nyVy phuMcy qF muhwly dy bhuq sfry mrd aqy bwcy
mMzyr dy afly duafly KVHy sn. KUh dy afly-duafly pfxI hI pfxI sI aqy
sfhmxy glI icwkV nfl BrI hoeI sI. AuhnF nUM dyK ky bfltIaF ruk geIaF aqy
sfry hwQ cODrIaF dI bMdgI krn leI AuWT pey. AuhnF dy puwCx `qy keI lokF ny
iekdm bolxf sLurU kr idwqf ik KUh coa dy pfxI nfl Br igaf sI, ies leI KflI
kr rhy hF.
‘sfry lok qF KUh KflI nhIN kr rhy. do-cfr afdmI khIaF lY ky afvo. ijwQy
bMn vwiZaf sI, Auhdy sfhmxy imwtI df Zyr lwg igaf hY. Auhdy ivwcIN rfh
bxfAuxf qFik KVHf pfxI inkl jfvy.”
cODrI dI gwl sux ky KUh AuWqy KVHy sfry lok iek-dUjy vwl dyKx lwgy ikAuNik
AuhnF dy sfhmxy sB qoN vwzf suafl KUh sfP krn df sI. pr jdoN cODrI ny
sMqU, bMqU, jIqU aqy bwgy dy nF lY ky afAux leI ikhf qF AuhnF ny bfltIaF
rwK idwqIaF aqy afpxy GrF qoN khIaF lY ky cODrIaF dy ipwCy coa vl cly gey.
bwicaF dI iek pltn AuhnF dy ipwCy lwg qurI. jdoN Auh AuhnF dy bhuq nyVy
phuMc jFdy qF bylf isMG ipwCy muV ky AuWcI avfjL ivwc AuhnF nUM iJVkdf qF
Auh dOV jFdy pr kuJ plF dy bfad iPr AuhnF df ipwCf krnf sLurU kr idMdy.
bMn `qy jf ky cODrI lok AuWQy ruk gey aqy cmfr bMn dy pfV dy sfhmxy ryq dy
Zyr `qy jfx leI KyqF ivwc vV gey aqy pfxI ivwc Cp-Cp krdy hoey awgy vDdy
gey. Duwp nfl pfxI QoVHf ijhf grm ho igaf sI aqy mwkI dy pwqy qlvfr dI Dfr
dy vFg qyjL sn. bMn `qy KVHy cODrI mwkI dy ihldy pwiqaF nUM dyK ky AuhnF
dy awgy vDx df aMdfjLf lf rhy sn. jdoN pwiqaF dI KVKVfht bMd ho jFdI qF
Auh smJ jFdy ik cmfr ikqy KVH gey hn aqy Auh kuJ pl AuzIk krn bfad AuhnF
nUM avfjLF mfrdy.
AuhnF dIaF avfjLF sux ky sMqU nUM gwusf af igaf aqy Auh bdly dI Bfvnf nfl
mwkI dy bUitaF nUM imwDdf hoieaf qurn lwgf.
“ieh cODrI munsLI df Kyq hY.” jIqU ny sMqU nUM ieh gwl ies mnsLf nfl khI
ik Auh Auhdy cODrI dI Psl nf AujfVy.
“iksy sfly df hovy. mYnUM isrP eynf pqf ik ies Kyq dI Psl myry Gr nhIN
jfxI.” jIqU ny iKJI hoeI avfjL ivwc ikhf.
lMmf cwkr kwZ ky Auh ryq dy Zyr `qy phuMc gey. AuhnF nUM dyK ky cODrI KusL
ho gey aqy hwQF dy iesLfiraF dy nfl hukm dyx lwgy. QoVHy icr ivwc AuhnF
ryq dy Zyr ivwc dI nflI puwt idwqI aqy Auhdy rfhIN pfxI toey ivwc pYx
lwgf. jIqU aqy sMqU kuJ icr qwk AuWQy KVHy vgdy pfxI vl dyKdy rhy aqy iPr
ipMz vl af gey.
coa ivwc pfxI dI pqlI lIk cOVI ho geI aqy bwcy Auhdy ivwc dOVdy hoey
iklkfrIaF mfrn lwgy. cODrI bMn qoN hyTF Auqry aqy ipMz vl jFidaF AuhnF
PYslf kIqf ik bMn dy pfV nUM CyqIN hI Br dyxf cfhIdf hY ikAuNik pfxI suwkx
`qy Psl dI gozI sLurU ho geI qF ieh kMm ivwc hI rih jfAUgf. nf qF cODrIaF
kol ivhl hoxf aqy nf cmfr hI ieh kMm krngy. cmHfrlI dy KUh dy koloN
lMGidaF AuhnF AuWQy hfjLr sfry lokF nUM ikhf ik kwlH sLfhvyly qoNy bfad
Auh khIaF aqy tokrIaF lY ky AuWQy phuMc jfx.
cODrIaF dy ies hukm nfl cmfrF ivwc KusLI dI lihr dOV geI. AuhnF nUM KusLI
sI ik hVH aqy mINh dy bfvjUd hux AuhnF nUM ivhly nhIN bYTxf pAUgf. pr nfl
hI Auh hYrfn sn ik AuhnF nUM sLfhvyly qoN bfad ikAuN swidaf igaf hY.
aMdfijLaF dy GoVy dOVfAux `qy AuhnF dy mn ivwc keI qrHF dIaF sLMkfvF vI
isr cuwkx lwgIaF. pr jdoN qfey bsMqy ny AuhnF nUM ieh qwQ kwZ ky dwisaf ik
AuhnF nUM idhfVIaF dy ngd pYsy imlxgy qF AuhnF dy mn KusL ho gey aqy Auh
pihlF nfloN vI vwD josL nfl KUh ivwcoN bfltIaF iKwc ky KUh ivwcoN gMdf
pfxI kwZx ivwc jut gey.
38
cmHfrlI dy lok afpxIaF tokrIaF aqy khIaF lY ky sLfhvyly qoN pihlF hI bMn
`qy phuMc gey. nOjvfn iek dUsry `qy imwtI suwtdy hoey afps ivwc KyzF Kyzx
lwgy. aDyV aqy pwkI Aumr dy mrd bMn `qy KVH ky pfV df srvyKx krdy hoey Aus
ivwc Bry pfxI dI zuMGfeI df anumfn lfAux ivwc ruJ gey. qyjL Duwp dy bfvjUd
AuhnF nUM grmI nhIN lg rhI sI aqy Auh AuzIkvfn njLrF nfl vfr vfr ipMz vl
dyK rhy sn.
jdoN AuhnF ny cODrI hrnfm isMG, lflU Blvfn, bylf isMG, cODrI munsLI aqy
mhfsLy qIrQ rfm nUM afpxI vwl afAuNidaF dyiKaf qF AuhnF ivwc KusLI dI lihr
dOV geI. Kyz aqy gwpsLwp bMd ho geI aqy Auh awKF `qy hwQF dIaF CqrIaF bxf
ky AuhnF vwl ieMJ dyKx lwgy ijvyN AuhnF dy kdm imx rhy hox.
cODrI jd coa ivwc Auqr afey qF kuJ lok AuhnF vwl cly gey ijvyN imlxI krnI
cfhuMdy hox. Auh bMn `qy af ky afps ivwc slfh krn lwgy ik pfV nUM Brn leI
imwtI ikwQoN puwtI jfvy. cODrI hrnfm isMG ny suJfa idwqf ik imwtI prly
kMZy vloN puwtI jfvy ikAuNik ies nfl coa df ruK prlI vwl ho jfeygf aqy bMn
df ieh ihwsf BivwK ivwc hV dI mfr qoN bwicaf rhygf. pr bylf isMG nUM ieh
suJfa mnjLUr nhIN sI. bhuq icr bihs-mubfhsy qoN bfad Auh ies iswty `qy
phuMcy ik imwtI coa dy ivwcoN puwtI jfvy.
PYslf huMidaF hI kfmy qndyhI nfl khIaF clfAux lwgy aqy imwtI nfl tokrIaF
Br ky pfV ivwc suwtx lwgy. cODrI hrnfm isMG ny AuhnF `qy njLr suwtI aqy
bylf isMG nUM kihx lwgf:
“eydF lwgdf ik sfry cmfr nhIN afey. ienHF lokF nUM qF pfV Brn ivwc Cy-swq
idn lwgxgy. iqMn-cfr idnF bfad Psl dI gozI vI jLrUrI hY.” bylf isMG ny
AuhnF dI igxqI krn dI koisLsL kridaF ikhf:
“hF, sfrf muhwlf nhIN phuMicaf.”
cODrI hrnfm isMG ny qfey bsMqy nUM afpxy kol swd ky puwiCaf:
“bsMiqaf, bfkI lok ikwQy hn?”
“myry iKafl `c qF sfry af gey hn.” bsMqy ny srsrI ingHf mfridaF ikhf.
“nhIN sfry nhIN afey[[[ kflI hY nhIN[[[ jIqU hY nhIN[[[ bwgf hY nhIN[[[”
cODrI hrnfm isMG nUM nF lYNidaF sux ky kuJ cmfr Auhdy kol af gey aqy igxqI
pUrI krn lwgy.
“bwgf hY nhIN, Bjnf hY nhIN[[[ PIrI hY nhIN[[[ inwkU hY nhIN[[[ mMgU hY
nhIN[[[”
“mMgU nUM Cwzo, Auh myrI hvylI `c kMm kr irhf[[[ qUM jf ky sfiraF nUM swd
ilaf[[[ AuhnF nUM khIN ik tokrIaF lY ky jldI hI phuMc jfx.”
“cmfrIaF Gry bYTIaF afpxy isrF `coN jUMaF kwZ rhIaF hoxgIaF, AuhnF nUM vI
swd ilafeIN. Auh tokrIaF `c imwtI Br ky suwtdIaF rihxgIaF.” bylf isMG ny
hwsidaF suJfa idwqf. cODrI hrnfm isMG ny ipMz vwl dOVy jFdy amrU nUM rok
ky avfjL idwqI ik cmHfrlI ivwcoN aOrqF nUM kih dyvy ik Auh vI tokrIaF lY
ky iewQy phuMc jfx.
“amrU myrI mF nUM kih deIN[[[ afpxI BfbI nUM kih deIN[[[ afpxI cfcI nUM
kih deIN[[[” iek vfrI hI keI avfjLF afeIaF aqy Auh afpxy mn ivwc socx lwgy
ik jy hVH afAux nfl ies qrHF kMm iml skdf hY qF hr rojL hVH afAuxf cfhIdf
hY.
QoVHI dyr bfad kflI, jIqU, bwgf aqy muhwly dy hor lok afAuNdy ids pey.
AuhnF dy ipwCy kuJ aOrqF vI isrF `qy tokrIaF cuwkI af rhIaF sn. AuhnF nUM
dyK ky bMn AuWqy kMm kr rhy lokF ivwc hlcl mc geI aqy kuJ plF leI khIaF
ruk geIaF. AuhnF dy afAux qoN bfad Auh iPr pfV ivwc imwtI suwtx ivwc rwuJ
gey.
cODrI bMn `qy KVHy AuhnF nUM hukm dy rhy sn aqy jy cmfrF dy hwQ aqy kdm
susq pY jFdy qF Auh gflHF `qy AuqfrU ho jFdy. AuhnF ivwcoN koeI Psl dy
nuksfn df ijLkr krdf qF bfkI lok Auhdy nfl sihmq huMdy hoey ieh kih ky gwl
Kqm kr idMdy ik prmfqmf df sLukr hY ik cmHfrlI bc geI. iehnF dy koTy pfxI
ivwc ruV jFdy qF isr lukfAux leI jgHf vI nf bcdI.
sUrj isr `qy af igaf qF cODrI cmfrF nUM kMm jfrI rwKx df hukm dy ky ipMz
vwl qur pey. AuhnF vwloN ipwT moVidaF hI cmfrF ny khIaF aqy tokrIaF suwt
idwqIaF aqy hPdy hoey ryq AuWqy bYT gey. igwlI ryq qoN AuWT rhI BfP aqy
huMms AuhnF dy srIrF ivwc ajIb ijhI bycYnI PYlf rhI sI. ‘kuJ imlU-imlfAU
vI ik bgfr `c kMm krf rhy hn?” jIqU ny puwiCaf.
“cODrIaF ny kuC ikhf qF nhIN, pr myry iKafl `c Auh ngd idhfVI dyxgy.” sMqU
ny KusLI ivwc ikhf.
“sLfhvylf qF idwqf nhIN[[[ ies leI pUrI idhfVI dy pYsy hI dyxgy.” bMqU ny
vI AuhdI hfmI BrI.
“kuC ikhf qF hoxf?” kflI ny puwiCaf.
“iek afdmI df mfmlf huMdf qF kih vI idMdy. sfry ipMz df mfmlf, ies leI
pYsy jmHF krky hI vMzxgy.” qfey bsMqy ny sfiraF dIaF sLwkF nUM dUr kridaF
ikhf.
kflI khI lY ky AuWiTaf qF jIqU ny Auhdf hwQ PV ilaf.
“asIN idhfVIdfr aF, kMm dI kI kfhlI af. sO tOkrIaF suwtogy qF vIN Auny hI
pYsy imlxgy, pMjfh suwtogy qF vI Auny hI.”
kflI iJjk igaf aqy sfry lok hOlI-hOlI rotI Kfx aqy qyRh buJfAux leI
cmHfrlI vwl af gey.
idn Zlx qoN bfad pfV nUM Brn df kMm iek vfr iPr jLor-sLor nfl sLurU ho
igaf. sLfm dy vkq bMn AuWqy lokF dI cMgI BIV ho geI. cODrIaF dy Cokry
zMgr-psLU sMBflx qoN bfad iPr AuWQy jmHF ho gey. AuhnF ny imwtI puwtx df
kMm Kud sMBfl ilaf aqy cmfr isrPL imwtI Zox dy kMm ivwc lwg pey. Auh afps
ivwc sLrqF lf lf imwtI puwtx lwgy aqy cmfr dOV-dOV ky tOkrIaF suwtx lwgy.
bMn AuWqy KVy cODrI cIkF mfrdy hoey rOlf pfAux lwgy. pfV df pfxI coa vwl
PYl irhf sI pr ryq AuhnUM sdIaF dy ipafsy vFgU pI rhI sI.
sUrj iCpx qwk pfV lgBg iek cOQfeI Br igaf. cODrIaF dy mn KusL ho gey aqy
Auh cmfrF nUM svyry CyqIN afAux dI qkId krky ipMz vwl qur pey. cmfr AuWQy
KVy hYrfnI nfl iek-dUjy df mUMh dyKx lwgy ik idhfVI dy pYsy kdoN imlxgy.
cODrI coa dy pfr cly gey qF cmfrF ivwc Kusr Pusr sLurU ho geI aqy
ijAuN-ijAuN cODrIaF aqy AuhnF ivckfr Pfslf vDdf igaf, AuhnF dI Kusr-Pusr
rOly ivwc bdldI geI aqy pYsy nf imlx `qy inrfsLf guwsy ivwc bdlx lwgI. Auh
mfXUsI ivwc ryq `qy bYT ky cODrIaF nUM gflHF kwZx lwgy.
hOlI hOlI lok buVbuVfAuNdy hoey cmHfrlI vwl qur pey. sfiraF dy sfhmxy ieh
hI svfl sI ik AuhnF nUM awj dI idhfVI dy pYsy imlxgy vI jF nhIN - jy
imlxgy qF kdoN? qfieaf bsMqf hux cuwp sI. jdoN keI lokF ny Auhdy koloN iek
qrHF dI puwC-igwC sLurU kIqI - ijvyN AuhdI jvfbqlbI kr rhy hox - qF Auh
BVk ipaf:
“AuNJ qF hr grIb afdmI jnm qoN hI hoCf huMdf, pr qusIN kuJ ijLafdf hI ho.
aMb dI igtk jLmIn `c dbidaF hI cfhuMdy ho ik Aus AuWqy Pl pYxf sLurU ho
jfvy aqy qusIN AuhnUM qoV ky Kf lvoN. qusIN awj kMm kIqf af, kwlH nUM pYsy
iml jfxgy. kwlH nhIN imlxgy qF prsoN iml jfxgy.”
“qfieaf, AuhnF nUM dwsxf qF cfhIdf sI. Gwto-Gwt ieh qF ds idMdy ik do-cfr
jF ds idnF bfad pYsy dyxgy.” sMqU ny ikhf.
“qUM AuhnF qoN mMgy sI?”
“nhIN.”
“qF iPr rOlf ikAuN pfAuNdf[[[ quhfnUM kMm nhIN imldf qF roNdy ho, jy imldf
qF roNdy ho.”
qfey bsMqy dIaF gwlF sux ky Auh cuwp qF ho gey pr AuhnF dI qswlI nf hoeI.
kflI AuhnF dy Audfs mUMh dyK ky boilaf:
“sLihr ivwc pMdrF idnF bfad mjLdUrI imldI hY pr afrjLI kMm krn vfilaF nUM
rojL dy rojL pYsy iml jFdy hn.” kflI dI sLih nfl qfieaf bsMqf sLyr ho igaf
aqy sfiraF nUM byqukIaF suxfAux lwgf. lokF dy qyvr iek vfr iPr bdlx lwgy
qF kflI boilaf:
“koeI hnHyr ngrI qF nhIN. cODrI bgfr afpxy KRIdy hoey kmIn jF cmfr qoN lY
skdf, sfry ipMz qoN nhIN lY skdf. kwlH qkflF nUM jy Auh pYsy nhIN dyxgy qF
afpF afp mMg lvFgy.”
qfieaf bsMqf afpxI brfdrI dy hoCypn bfry roNdf hoieaf awgy inkl igaf aqy
bfkI lok kuJ afpxy-afp nfl sLrimMdy aqy kuJ iPkrmMd Auhdy ipwCy ipwCy
cmHfrlI vwl nUM kdm puwtx lwgy.
39
iqMn idn qwk cmHfrlI dy sfry mrd pfV Brn lwgy rhy. Auh cODrIaF dy jfx bfad
afps ivwc lVdy-JgVdy pr AuhnF ivwcoN iksy ivwc vI eynf hONslf nf huMdf ik
Auh cODrIaF nfl idhfVI bfry gwl kr sky. rih rih ky Auh qfey bsMqy nUM
kosdy jo afp qF jF iek pfsy bYTf huwkf guVguVfAuNdf rihMdf jF iPr AuhnF
nUM hukm idMdf rihMdf.
cOQy idn lok hr rojL vFg sLfhvyly qoN bfad bMn AuWqy phuMc gey pr Auh
afpxIaF khIaF aqy tokrIaF afpxy hyTF dwb ky bYTy sn. bMn df pfV awDy nfloN
ijLafdf Br igaf sI. sfiraF dIaF njLrF ipMz vl lwgIaF hoeIaF sn. qfieaf
bsMqf cuwp sI aqy AuhnF dIaF eyDr AuDr dIaF gwlF nUM ibnF iksy pRqIkrm dy
sux irhf sI.
jdoN ipMz dy bfhr AuhnF nUM iqMn cODrI bMn vwl afAuNdy idsy qF AuhnF ivwc
ajIb ijhI bycYnI PYl geI. zr nfl AuhnF df ierfdf zfvFzol hox lwgf aqy Auh
qfey bsMqy dy duafly iekwTy ho gey.
“qfieaf, ipClIaF iqMn idhfVIaF dy pYsy imlxgy qF asIN kMm krFgy.” sMqU ny
ikhf. ies qoN bfad hr jxy ny qfey bsMqy nUM ieh hI gwl khI. Auh iPr vI
cuwp irhf qF bMqU BVk ipaf:
“qfieaf, kI qUM aMqriDafn ho igaF? eynI vfr iksy murdy nUM bulfAuNdy qF
Auh vI hUM-hF krn lwgdf.” qfey bsMqy ny AuhdI tkor df vI koeI juafb nf
idwqf.
ijAuN-ijAuN cODrI nyVy af rhy sn, cmfrF ivwc zr aqy bycYnI vwD rhI sI.
AuhnF ivwcoN keIaF ny afpxIaF khIaF ies qrHF sMBfl leIaF ijvyN imwtI puwtx
leI iqafr hox.
“kflI, hux kI krnf. iqMn idn ies AumId ivwc kMm krdy rhy ik idhfVIaF dy
pYsy iml jfx bfad AuDfr lfh dyvFgy.” jIqU ny icMqf BrI avfjL ivwc ikhf.
jdoN qoN kflI ny cODrIaF df kMm krnf sLurU kIqf sI, jIqU ny AuhnUM bfbU jI
kihxf bMd kr idwqf sI. kflI hwQ ipwCy suwt aqy lwqF psfrI bYTf irhf. jIqU
ny afpxI gwl iPr duhrfeI qF Auh iKJ BrI avfjL ivwc boilaf:
“qfey bsMqy nUM puwC.”
cODrI bhuq nyVy af gey qF cmfrF ivwc zr dI Bfvnf qRfsdI bx geI aqy Auh
iek-dUjy vwl dyKdy AuWT KVy hoey. qfieaf bsMqf afpxy ivcfrF ivwc mgn bYTf
irhf. Auhdy mwQy dIaF sfrIaF nsF qx geIaF sn. cODrI munsLI ny cmfrF nUM
ivhly aqy bykrfr dyK ky ikhf, “ivhly ikAuN bYTy ho. kI slfmI lYx bfad kMm
sLurU krogy?”
cmfrF ivwc mfmUlI ijhI hrkq hoeI pr AuhnF dIaF khIaF aqy tokrIaF ryq ivwc
hI peIaF rhIaF. cODrI hrnfm isMG ny AuhnF dy bdly hoey qOr dyK ky ikhf:
“ieh bVI nfmurfd kOm hY. iehnF dIaF sfrIaF afdqF mYhrUaF nfl imldIaF. isr
`qy KVy rho qF ieh hwQ ihlfAuNdy rihxgy. ingHf dUjy pfsy kr lAu qF ieh bYT
jFdy hn.”
cODrI AuhnF dy ivckfr af KVy hoey qF qfieaf bsMqf vI alsfieaf ijhf AuWT
KVf hoieaf. cODrI munsLI kuwJ guwsy BrI avfjL ivwc boilaf:
“bsMiqaf, ieQy koeI asq cugx afey ho jo ies qrHF bYTy hoey ho. AuWTo, kMm
kro. sUrj pihlF hI isr `qy af igaf.”
sfry cmfrF dIaF njLrF qfey bsMqy AuWqy lwgIaF hoeIaF sn. Auh mn hI mn ivwc
kMbdy hoey awD-KulHy hoTF nfl AuhdI vwl dyK rhy sn.
cODrI hrnfm isMG ny sfiraF nUM mF dI gflH kwZidaF ikhf:
“ieh qF juwqI dy Xfr af.” aqy iPr Auh cmfrF vwl dyKdf guwsy BrI avfjL ivwc
boilaf:
“quhfzI kI nIq af?”
kflI ajy vI hwQ ipwCy suwt aqy lwqF psfr ky bYTf sI. qfieaf bsMqf awgy
vwDdf hoieaf boilaf:
“cODrI, gwl ieh hY ik iqMn idnF qoN sfrI cmHfrlI iewQy kMm kr rhI hY pr
iksy nUM vI ajy iek idhfVI dy pYsy nhIN imly. jo afdmI rojL df rojL kmf ky
KFdf, AuhnUM iqMn idn mjLdUrI nf imly qF Auh ikwQoN KfAUgf?”
“quhfnUM ikhny ikhf sI ik ies kMm dy pYsy imlxgy?” cODrI hrnfm isMG ny qlK
avfjL ivwc ikhf aqy iPr cODrI munsLI nUM sMboDq huMdf boilaf:
“iehnF dy idmfg `c jLrUr koeI nf koeI kIVf hY jo kdy kdy ies qrHF dIaF
gwlF krn lwgdy hn.”
cODrI munsLI vI BVk ipaf aqy motI sfrI gflH kwZdf hoieaf boilaf:
“koeI idhfVI nhIN imlxI. AuWTo kMm kro vrnf mfr mfr ky iekwly iekwly df
isr hdvfxy dy Kwpr vrgf bxf dAUNgf.”
“cODrI, gflHF bfad `c kwZ leIN, pihlF myrI gwl qF sux lY.” qfey bsMqy ny
DIrj nfl ikhf.
“kI gwl suxF qyrI. iswDI qrHF kMm kro vrnf.[[[” cODrI munsLI ny juwqI
lfhuMidaF ikhf.
cmHfrlI qoN coa vwl af rhIaF qIvINaF sLor-sLrfbf sux ky vfps muV geIaF aqy
AuhnF ny muhwly ivwc rOlf pf idwqf. bfbf Pwqf lfTI GVIsdf bMn vwl qur
ipaf. ipMz dy hor cODrIaF nUM vI ies Gtnf bfry Kbr imlI qF Auh vI bMn vwl
nUM dOV pey.
jdoN Auh AuWQy phuMcy qF guwsy nfl cODrI munsLI dy mUMh ivwcoN Jwg vgx
lwgI sI aqy Auhdf sfh Puwilaf hoieaf sI aqy Auh cmfrF nUM DmkIaF dy irhf
sI. cmfr sihmy hoey KfmosLI nfl sB-kuwJ sux rhy sn. bfbf Pwqf izgdf-ZihMdf
AuWQy phuMicaf aqy cODrIaF dIaF byqukIaF gflHF sux ky AuhnF nUM hwQ nfl
cuwp rihx df iesLfrf krn lwgf. pr cODrI gflHF kwZdy kih rhy sn ik kMm krn
qoN nFh krn dI cmfrF dI ihMmq ikvyN peI.
kflI byqukIaF gflHF sux ky guwsy ivwc BwK irhf sI. Auh AuWT ky cODrIaF kol
af igaf aqy AuWcI avfjL ivwc boilaf:
“kMm krn qoN kOx nFh kr irhf?[[[ asIN isrP afpxIaF idhfVIaF dy pYsy mMgy
hn. ies `c eynIaF gflHF kwZx vflI ikhVI gwl hY?”
“idhfVI kfhdI? [[[ ieh bMn afpxy afp nhIN tuwitaf. iehnUM ipMz aqy cmHfrlI
nUM bcfAux leI vwiZaf igaf sI. sfzIaF keI GumF PslF qbfh ho geIaF. kpfh dI
Psl AugfAux vfly KyqF `c ryqf ivC geI hY aqy AuWQy hux Gfh vI nhIN AuWgxf.
[[[ aqy qusIN lok eyny bysLrm ho ik bMn `c pey pfV `c imwtI Brn leI pYsy
mMg rhy ho.” cODrI hrnfm isMG ny iqwKI avfjL ivwc ikhf. cmfrF ivwcoN iksy
dy vI kol iehdf juafb nhIN sI.”
qfieaf bsMqf aqy bfbf Pwqf cuwp sn. bfkI cmfr KflI KflI njLrF nfl iek-dUjy
vwl dyK rhy sn. kflI kuwJ bolx lwgf qF cODrI hrnfm isMG ny AuhnUM bhuq
guwsy BrI avfjL nfl tok idwqf:
“ieh sfrI qyrI sLrfrq hY. vkIlF vFg bihs krdF.”
“cODrI jI iehdI gwl qF sux lAu.” bfby Pwqy ny kMbdI avfjL ivwc ikhf. kflI
guwsy ivwc Buwl igaf ik Auh kI kihxf cfhuMdf sI. Auh cuwp irhf qF bfbf
Pwqf nrm avfjL ivwc boilaf:
“cODrI jI, quhfzI gwl TIk hY. asIN quhfzy cmfr hF. sfnUM qusIN nhIN
bcfAugy qF hor kOx bcfeygf. pr ieh vI soco ik jy qusIN idhfVI nhIN idEgo
qF asIN lok KfvFgy ikwQoN. iek awD idn dI gwl huMdI qF TIk sI, pr ies ivwc
Cy-swq idn lwg jfxgy. ieMny idnF leI grIb afdmI afpxy GroN rotI Kf ky bgfr
nhIN kr skdf.”
“Pwiqaf, qyrf idmfg vI Krfb ho igaf. qUM isafxf, kuC akl dI gwl kr.” cODrI
hrnfm isMG ny iJVkidaF ikhf.
sfry cmfrF nUM cODrI hrnfm isMG df lihjLf bhuq burf lwgf pr Auh cuwp rhy.
kflI ipwCy hwt ky ryq `qy jf bYTf. bfbf Pwqf ruaFsf-ijhf ho ky cuwp ho
igaf. cODrI munsLI iek vfr iPr gflHF kwZx lwgf aqy ibPrI hoeI avfjL ivwc
boilaf:
“swq-awT idn qwk AudF vI quhfzy kol koeI kMm nhIN hoxf. KyqF `c pfxI KVf,
mwkI dI guzfeI bMd rhUgI. AuhnF idnF ivwc AudF vI qF KflI bYT ky afpixaF
GrF qoN hI KFdy ho.”
“cODrI jI, quhfzI gwl TIk hY pr KflI bYTf bMdf do rotIaF Kf ky idn kwZ
skdf. pr ijhVf afdmI sfrf idn khI vfhUgf aqy tOkrI ZoAUgf, Auhdf do rotIaF
nfl kuC nhIN bxdf[[[ aqy iPr qusIN mfilk lok ho[[[ quhfnUM iksy cIjL df vI
Gftf nhIN. sfzy leI qF iek idn kwtxf vI musLikl hY.” qfey bsMqy ny ikhf.
lflU Blvfn hux qwk cuwp KVf sI. Auh bhuq gMBIr aqy Audfs-ijhf sfiraF dIaF
gwlF sux irhf sI. jdoN Auhny dyiKaf ik gwl vwDdI jf rhI hY qF Auh cODrIaF
nUM sMboiDq huMidaF boilaf, “eydF kro ik hr Gr afpxy-afpxy cmfr nUM pYsy
jF anfj dy dyvy. ijLafdf rOly-rwpy df koeI Pfiedf nhIN.”
lflU Blvfn dI gwl sux ky cODrI hrnfm isMG guwsy `c af igaf.
“cmfrF df idmfg Krfb ikAuN nf hovy, AuhnF nUM sLih dyx vfly ijAuN hYgy
af.”
“mYN iksy nUM sLih nhIN dy irhf, mYN qF isrP hwk dI gwl kr irhf.” lflU
Blvfn ny ikhf. “AudF jo PYslf qusIN krogy, Auh hI myrf PYslf hoAUgf.”
cODrI hrnfm isMG ny afpxy afly-duafly KVy cODrIaF `qy ingHf mfrI aqy hr
muhwly dy do-cfr afdmIaF hfjLr dyK ky boilaf:
“qusIN lok iek muwTI ho jfvo qF cmfrF nUM iek idn `c iswDf kIqf jf skdf pr
musLikl qF ieh hY ik sfzy ivwcoN sLih dyx vfly hfjLr hn.”
Auhny cmfrF vwl jFidaF ikhf:
“dyKo qusIN awg nfl Kyz rhy ho. BlymfxsF dI qrHF kMm sLurU kr dyvo vrnf
quhfzI kuwiqaF nfloN vI mfVI hflq krUMgf. [[[ kMn KolH ky sux lvo[[[ ieh
kMm qusIN krnf hY aqy ies ivwc Cy idn lwgx jF ds [[[ iek pYsf nhIN imlxf.”
cmfr KfmosL rhy qF cODrI hrnfm isMG ny iek vfr iPr AuhnF nUM llkfr ky ikhf
aqy Auhny qfey bsMqy nUM ikhf:
“bsMiqaf, kI mnsLf hY quhfzI?”
“cODrI jI, pYsy ibnF kMm krky asIN KfvFgy ikwQoN?”
“afpxI mF dy isr `coN KfE, mYnUM ies nfl koeI mqlb nhIN. jo mYN puwCdf hF,
Auhdf jvfb dy.”
“mYN kI jvfb dyvF. sfry jxy iewQy KVy hn, iehnF qoN puwC lAu.” qfey bsMqy
dI ingHf vfrI vfrI sfiraF `qy GuMm geI.
sfry cmfr KfmosL KVHy sn. cODrI hrnfm isMG ijs vl dyKdf Auh ingfhF Jukf
lYNdf aqy Auhdy svfl df koeI jvfb nf idMdf. cODrI ny kflI vwl dyiKaf qF
Auh spsLt avfjL ivwc boilaf:
“mYN ibnF pYsy dy kMm nhIN krUMgf.”kflI ny afpxI tokrI cuwk leI. cODrI
hrnfm isMG ny AuhnUM gflH kwZI qF Auh BVk ipaf:
“cODrI, ieh gflHF mYnUM vI afAuNdIaF. mUMh sMBfl ky gwl kr. asIN imhnq
vycdy aF, iewjLq nhIN. mfvF BYxF sfiraF dy GrIN hn.”
ieh sux ky dUsry cODrI vI guwsy ivwc af gey. cODrI munsLI ieh soc ky
awg-bbUlf ho irhf sI ik ipMz dy cmfr df eynf hONslf ikvyN ipaf ik AuhnF dy
sfhmxy mUMh KolyH. Auh dMd pINhdf boilaf:
“iehnF sfiraF nUM ipMz `coN kwZ idAu.”
“iehnF df KyqF `c afAuxf-jfxf bMd kr idE.”
“iehnF dIaF qIvINaF KyqF `c afAux qF AuhnF nUM AuWQy hI Gyr lAu.”
“cmfr Kyq `c jfx qF sfilaF nUM jfnoN mfr idAu.”
“kuwiqE cmfro, qusIN awzIaF rgV-rgV ky mrogy. asIN quhfnUM BuwKy mfr
idaFgy.” keI cODrI iek sfQ bol AuWTy.
“cODrIE afdmI iksy nUM irjk nhIN idMdf. sfnUM vI AuhI irjk idMdf jo
quhfnUM idMdf hY. quhfnUM jLmInF df hMkfr hY[[[ asIN quhfzIaF bhuq sux
leIaF[[[ pr hr cIjL dI hwd huMdI hY. asIN pwQr nhIN, asIN vI iensfn hF.”
kflI ny awgy vwD ky josL BrI avfjL ivwc ikhf.
bfby Pwqf kflI dy hwk ivwc boilaf qF bylf isMG boilaf:
“Pwiqaf, mr qF qUM AudF hI jfxf. ikAuN afpxf KUn iksy dUsry dy isr mVHnf
cfhuMdf hYN.”
“cODrI rihMdI dunIaf qwk ijLMdf rihx df ptf qyry kol vI hY nhIN.” qfey
bsMqy ny ikhf.
“bsMiqaf, qyrI ieh mjLfl ik sfzy sfhmxy mUMh KolHyN.” cODrI munsLI ny pYr
`coN juwqI lfhuMidaF ikhf. kflI tokrI suwt ky qfey bsMqy dy sfhmxy jf KVHf
hoieaf. lflU Blvfn mfmlf vwDdf dyK sfiraF nUM sLFq krn df Xqn krn lwgf.
cODrI munsLI AuhnMU iek pfsy Dwkdf hoieaf boilaf:
“mYN dyKdF, kMm krn qoN ikwdF nFh krdy hn?” Auh afpxy kol KVHy cmfr nUM
moZy qoN PV ky pfV vwl Dwkx lwgf. jdoN Auhny kflI vwl juwqI lihrfAuNidaF
kMm krn nUM ikhf qF Auh idRV avfjL `c boilaf:
“mYN ibnF pYisaF dy kMm nhIN krUMgf. mYN iksy kol gihxy nhIN ipaf jo bgfr
krF.”
kflI afpxI tokrI aqy khI cuwk ky ipMz vwl qur ipaf. AuhnUM jFdf dyK bfkI
cmfrF df vI hONslf vD igaf aqy Auh Auhdy ipwCy-ipwCy afAux lwgy. cODrIaF
ny AuhnF nUM jFdy dyiKaf qF Auh guwsy `c kMbx lwgy. cODrI hrnfm isMG ny
bfeIkft dI DmkI idwqI qF qfieaf bsMqf boilaf:
“cODrIE, jy quhfzI ieh mrjLI hY qF ieh vI kr ky dyK lAu.”
cODrIaF df guwsf isKr qwk jf phuMicaf. Auh nvINaF nvINaF DmkIaF dy rhy sn
aqy gflHF kwZ rhy sn aqy cmfr jvfb ivwc buVbuVfAuNdy cmHfrlI vwl nUM jf
rhy sn.
40
bMn qoN cODrI, mhfsLy dI dukfn `qy af gey. Auh guwsy ivwc jo mUMh afieaf
Auh bolI jf rhy sn pr AuhnF ivwcoN iksy df vI idmfg sfP nhIN sI ik nvIN
hflq nfl iks qrHF nijwiTaf jfvy. mhfsLf qIrQ rfm cODrIaF nUM hor vI BVkf
irhf sI aqy CwjU sLfh ies ivcfr ivwc lIn sI ik Auh ies hflq qoN ikvyN
Pfiedf AuTf skdf hY. zfktr ivsLndfs bhuq josL ivwc sI aqy huwky dI nfV nUM
mUMh qoN lfh ky Aus vyly hI dubfrf mUMh nUM lf lYNdf.
CwjU sLfh ny lflU Blvfn nUM cuwp dyiKaf qF nyVy jf ky Auhdy kMn ivwc
boilaf:
“Blvfn jI, qusIN ikAuN cuwp ho?”
“mYN kI khF. ieh lok hvf ivwc zFgf mfr rhy hn.” CwjU sLfh buwlF ivwc
muskrfieaf aqy ies ieMqjLfr ivwc bYT igaf ik cODrI cuwp hox qF Auh gwl
kry.
sLor-sLrfbf kuwJ Gwt huMdf qF koeI hor cODrI AuWQy af jFdf aqy nvyN isry
qoN gflI-gloc sLurU ho jFdf. AuWQy eyny lok iekwTy ho gey ik mhfsLy dI
dukfn dy QVHy AuWqy iql iswtx nUM QF nf rhI. hr iek afdmI cmfrF nUM qihs
nihs krn dI gwl kr irhf sI. AuhnF nUM sjLf dyx dy nvyN qrIikaF df suJfa dy
irhf sI.
lflU Blvfn AuWT ky KVH igaf aqy sfiraF nUM cuwp rihx df iesLfrf krdf
hoieaf AuWcI pr TrHmy BrI avfjL ivwc boilaf:
“myrI gwl mMno qF cmfrF nUM swd ky mfmlf rPf-dPf kr idAu. tokrI `coN
zuwlHy byrF df ajy kuC nhIN ivgiVaf. AuhnF df quhfzy ibnF gujLfrf nhIN aqy
quhfzf AuhnF ibnF gujLfrf nhIN.”
lflU Blvfn dI avfjL bdly dIaF guwsy BrIaF avfjLF `c guafc geI. cODrI iek
vfr iPr BVk pey. CwjU sLfh ies mOky nUM TIk smJ ky boilaf:
“cODrIE, mfmlf quhfzf aqy cmfrF df hY. mYnUM ivwc dKl dyx df koeI hwk nhIN
pr mYN eynf jLrUr khUMgf ik guwsy nUM Quwk ky aqy kRoD nUM Cwz ky ieh soco
ik awgy kI krnf hY?”
CwjU sLfh dI gwl sux ky cODrI hor vI ijLafdf BVk pey aqy bhuq sfry lok
iekwTy bolx lwgy.
cODrI hrnfm isMG ny AuhnF nUM sLFq rihx df iesLfrf kIqf aqy iek iek sLbd
AuWqy jLor idMdf boilaf:
“CwjU sLfh TIk kihMdf. ies qrHF rOlf pfAux df koeI Pfiedf nhIN. hux ieh
soco ik cmfrF nUM sjLf kI dyxI hY.”
cODrI hrnfm isMG ny afpxI gwl Kqm krky lflU Blvfn vwl dyiKaf qF Auh gMBIr
avfjL ivwc boilaf:
“myrI mMno qF cmfrF nUM swd ky mfmlf rPf-dPf kr idAu. myry Ausqfd ny ieh
hI isKfieaf ik JgVy nUM vDfAuxf nhIN cfhIdf, sgoN GtfAuxf cfhIdf.”
cODrI rOlf pf rhy sn ik GVwm cODrI AuWQy af igaf aqy AuhnF sfiraF nUM rOlf
pfAuNidaF dyK ky boilaf:
“kI ho igaf jo kfvF vFgU kfvFrOlI pf rhy ho?”
“cODrI, cmfrF nfl JgVf ho igaf.” mhfsLy ny ikhf.
“qF Qfxy jf ky rpt drjL krfAu, iewQy ikAuN bYTy ho?” GVMm cODrI sfiraF
AuWqy AuWzdI AuWzdI njLr mfr ky boilaf:
“quhfzy nfl quhfzy ipMz dy cmfr hI lVn lwgy qF bfkI ipMzF dy jwt quhfnUM
kwcf hI Kf jfxgy.”
GVMm cODrI dI gwl sux ky lok iek vfr iPr Auqyijq ho gey. cODrI munsLI vI
svyr df bol bol ky Qwk igaf sI. Auh gl sfP krdf hoieaf boilaf:
“KyqF `c jfx, Gfh Koqx aqy ipMz dIaF glIaF `c afAux jfx qoN mnfhI kr
idAu.”
“awj qoN koeI afdmI AuhnF nUM afpxy Gr nf afAux dyvy. AuhnF qoN koeI kMm
nf krfvy. sfilaF nUM do idn Pfky kwtxy pY gey qF mfpy Xfd af jfxgy.” cODrI
hrnfm isMG ny ikhf.
“AuhnF df cmHfrlI qoN bfhr afAuxf jfxf bMd kr idAu. eydF dI nfkf-bMdI kro
ik sfilaF nUM twtI-ipsLfb jfx nUM jgHf nf lwBy.” bylf isMG ny suJfa idwqf.
“qusIN AuhnF nUM coa aqy vwzy rfh `qy afAux jfx qoN nhIN rok skdy. eydF
krnf jurm hY.” GVMm cODrI ny ikhf.
CwjU sLfh cODrIaF nUM PYslf krdy dyK ky boilaf, “qusIN qF cmfrF dy bfeIkft
df PYslf kr ilaf hY pr sfzy bfry `c kI soicaf. qusIN AuhnF nUM bfhr nf
inklx idAugo qF sfzy zMgr BuwKy mr jfxgy. asIN AuhnF nUM pwTy ikwQoN
pfvFgy. asIN afpxI dukfndfrI krFgy jF zMgrF leI Gfh Koqdy iPrFgy.” CwjU
sLfh ny mhfsLy vwl dyKidaF ikhf.
“CwjU sLfh iblkul TIk kihMdf. quhfzy dohF iDrF dI lVfeI `c sfzy zMgr BuwKy
mr jfxgy.” mhfsLf boilaf.
cODrI josL ivwc sn. bylf isMG ny CwjU sLfh nUM ikhf ik Auh afpxI mwJ leI
Auhdy Kyq ivwcoN brsIn vwZ ilafieaf kry. ijs idn Auh nf jf skUgf Auhdf
muMzf brsIn dI pMz suwt jfieaf krUgf. cODrI hrnfm isMG ny mhfsLy leI aijhf
hI pRbMD kr idwqf qF CwjU sLfh aqy mhfsLf cmfrF nUM gflHF kwZdy hoey
cODrIaF nUM qfkId krn lwgy ik AuhnF nUM aijhf sbk isKfAux ik Auh BivwK
ivwc AuhnF dy sfhmxy awK cuwkx df hIaF nf kr skx.
zfktr ivsLndfs hux qwk huwky nfl icMbiVaf hoieaf sI. mhfsLy ny huwky dI
nfV Auhdy hwQoN iKwcidaF ikhf:
“qUM qF huwky dy nfl hI icMbV igaF.”
ies gwl AuWqy hlkI ijhI hfsV mwc geI aqy cODrI iek-iek krky AuWQoN iKsk
gey. jdoN mhfsLy dI dukfn AuWqy do-cfr afdmI hI rih gey qF zfktr dfrsLink
Bfv ivwc boilaf:
“ieh pRolyqfrIaF aqy srmfeydfrF dI twkr hY.” mhfsLy ny AuhdI gwl nUM
axsuxI kr idwqf qF ivsLndfs jLor-jLor nfl isr ihlfAuNdf hoieaf boilaf:
“cfcf qIrQ rfmf, myrI gwl Xfd rwKIN[[[ ieh byjLmIny Kyq mjLdUrF aqy
ijLmINdfrF dI lVfeI hY. ieh pRolyqfrIaF aqy srmfeydfrF dI jMg hY.”
mhfsLf qIrQ rfm cuwp irhf pr ivsLndfs nUM afpxI hI khI hoeI gwl AuWqy
hYrfnI hoeI. AuhnMU Xfd afieaf ik sMsfr ivwc sPl aqy asPl kRFqIaF ies qrHF
dIaF CotIaF CotIaF GtnfvF qoN hI sLurU hoeIaF sn. ijwQy ienklfbI qfkqF nUM
cMgI lIzrisLwp iml geI AuWQy Auh kfmXfb ho geIaF aqy ijwQy ienklfbI qfkqF
pUrI qrHF jQybMd nf ho skIaF, AuWQy AuhnF dI hfr ho geI. zfktr afpxy idmfg
ivwc ieiqhfs dy sPy pltdf hoieaf, rUs, PrFs aqy spyn qwk jf phuMicaf.
Auhdy mn ivwc hr pl Auqyjnf vwD rhI sI. Auh huwky dy do-cfr qyjL qyjL ksL
iKwc ky kfhlI nfl AuWiTaf aqy juwqI GVIsdf cmHfrlI vwl af igaf.
zfktr ivsLndfs cmHfrlI dy KUh kol phuMicaf qF AuhnUM muhwly ivwc kuJ lok
AuWcI avfjL ivwc gwlF krdy suxfeI idwqy. Auh AuWQy hI ruk igaf aqy iDafn
nfl AuhnF dIaF avfjLF suxn lwgf. iPr Auh glI ivwc awgy vwD igaf. glI ivwc
sfiraF GrF dy drvfjLy KuwlHy sn pr aMdr koeI nhIN sI. cgfn vwloN af rhy
rOly vwl Auh iKwcdf quiraf igaf. Auh cgfn qoN pihlF hI ruk igaf. hux
AuhnUM avfjLF sfP sfP suxfeI dy rhIaF sn.
cmfr vI cODrIaF dI bfeIkft dI DmkI qoN pYdf hox vflI siQqI nfl inptx dy
ZMg soc rhy sn. nOjvfn cmfr cfhuMdy sn ik bfeIkft df juafb bfeIkft nfl
idwqf jfvy. cODrI bfad ivwc mMn vI jfx qF vI AuhnF nUM bfeIkft jfrI rwKxf
cfhIdf. ieh gwlF sux ky zfktr KusL ho igaf aqy mn-hI-mn socx lwgf ik
imhnqksL qbkf jdoN jfg AuWTdf hY qF dunIaF dI koeI qfkq Auhdf mukfblf nhIN
kr skdI.
bjLurg cmfrF df vqIrf kuwJ nrm sI. AuhnF df qrk sI ik cODrIaF dy nfl
hmysLF leI ivgfV pf ky ipMz ivwc rihxf sMBv nhIN hY. ieh qF ho nhIN skdf
ik rihx ies ipMz ivwc aqy kMm krn dUjy ipMz ivwc. pr jdoN nOjvfn cmfr
afpxI gwl AuWqy aV gey qF bfbf Pwqf AuhnF nUM smJfAuNdf hoieaf boilaf:
“puqro, ieh vI qF soco ik ds idn kMm nf imilaf qF KfvFgy ikwQoN. qusIN kMm
kro jF nf kro pr iZwz qF rotI mMgUgf hI.”
“bfhr jf ky imhnq mjLdUrI kr lvFgy.” keI sfrIaF avfjLF iekwTIaF hI afeIaF.
“qusIN hfly bwcy ho, qusIN dunIaf nhIN dyKI. corF dy cor Xfr aqy jwtF dy
jwt Xfr[[[ quhfnUM dUsry ipMz ivwc iksy ny kMm nhIN dyxf. iPr dUsry ipMzF
ivwc vI qF cmfr rihMdy hn. AuhnF dI QF qusIN kMm krogy qF Auh ikwQy
jfxgy?” bfby Pwqy ny ikhf.
“Gfh Koq ky vycFgy.“
“Gfh asmfn `qy qF Koqogy nhIN[[[ cODrI afpxI jLmIn `qy Gfh nhIN Koqx dyxgy
qF kI krogy?”
“BuwKy rih ky idn kwt lvFgy.”
“quhfzI mrjLI.” bfby Pwqy ny inrfsL avfjL ivwc ikhf.
zfktr df mn ieh soc ky KusL ho igaf ik pRoloqfrI vrg sMGrsL leI pwkf
ierfdf krI bYTf hY. Auh josL ivwc do-cfr kdm hor awgy vwDdf hoieaf socx
lwgf ik jy iehnF nUM cMgI lIzrisLwp iml jfvy qF iehnF df sMGrsL sPl ho
skdf hY. Auh afpxI soc Cwz ky iPr AuhnF dIaF gwlF suxn lwgf. hux cmfrF dy
sfhmxy ieh smwisaf sI ik kwlH svyry AuhnF dIaF qIvINaF cODrIaF dIaF
hvylIaF ivwc gohf cuwkx jfx jF nhIN. nOjvfn cmfr nf jfx dy pwK ivwc sn
jdoN ik vwzI Aumr dy cmfr cfhuMdy sn ik iek vfr jfxf cfhIdf hY.[[[ jy
cODrI mnHF kr dyx qF Aus qoN bfad iblkul nhIN jfxf cfhIdf. ies mfmly bfry
bhuq icr qwk bihs krn dy bfvjUd Auh iksy PYsly AuWqy nhIN phuMc rhy sn.
jdoN gwl lMmI huMdI geI aqy Auh afps ivwc hI AulJx lwgy qF kflI, jo hux
qwk cuwp sI, sfiraF nUM sLFq krdf hoieaf boilaf:
“dyKo rOlf pfAux df koeI Pfiedf nhIN. cODrIaF dI ijLafdqI dy awgy iblkul
nhIN Jukxf cfhIdf pr sfnUM pihl nhIN krnI cfhIdI. awj vI AuhnF ny pihl
kIqI hY. kwlH nUM vI AuhnF nUM pihl krn dyvo.”
kflI dy smJfAux-buJfAux nfl bMqU, sMqU afid mMn gey. jdoN ieh aYlfn kIqf
ik kwlH svyry muhwly dIaF qIvINaF hr rojL vFgU cODrIaF dIaF hvylIaF ivwc
kMm-kfj krn jfxgIaF, qF zfktr stptf AuWiTaf. AuhnUM gwusf af irhf sI ik
kflI ny cmfrF df ienklfbI josL TMZf kr idwqf hY. Auh socx lwgf ik sLihr
ivwc cfr pYsy kmf lYx bfad Auh kuwJ burjLvf ivcfrF df ho igaf hY.
cgfn ivwcoN bwcy aqy aOrqF iKMzrn lwgIaF qF zfktr bfhr KUh dy kol af igaf.
Auh coa vwl jFdf pr QoVHy hI smyN ipwCoN iPr muV afAuNdf. Auh kflI dI
AuzIk ivwc sI ik Auh eyDr afvy qF Auhdy nfl gwl kry aqy Auhdy aMdr
ienklfbI siprt Bry.
kuC dyr bfad KUh AuWqy lokF df afAuxf-jfxf sLurU ho igaf. zfktr kuwJ dUr
KyqF ivwc jf ky bYT igaf aqy kflI dI AuzIk krn lwgf. Auh ieh nhIN cfhuMdf
sI ik iksy nUM ieh aihsfs hovy ik Auh kflI dI AuzIk kr irhf sI. Auh ieh vI
cfhMudf sI ik kflI dy nfl AuhdI mulfkfq nUM bfkI lok sihjBfv nfl hI lYx.
kflI jdoN KUh AuWqy afieaf qF zfktr KyqF ivwcoN inkl ky hOlI-hOlI kdm
puwtdf Auhdy vwl nUM qur ipaf.
jdoN Auh KUh dy nyVy phuMicaf qF kflI nhf ky afpxf sfPf incoV irhf sI.
AuhnUM dyKidaF hI kflI ny bMdgI kIqI qF zfktr ruk igaf aqy sihj avfjL ivwc
boilaf:
“suxfAu zfktr jI,” kflI bfltI cuwk ky Auhdy vwl vwD igaf.
“awj cODrIaF aqy quhfzI lVfeI ikwdF ho geI?”
“quhfnUM pqf nhIN?” kflI ny hYrfnI nfl puwiCaf aqy iPr zfktr nMU pUrI gwl
dws idwqI. zfktr lMmI ijhI hUM bfad boilaf:
“srmfeydfr aqy ijLmINdfr hmysLF qoN hI imhnqksL aqy pRoloqfrI qbky `qy
jLulm krdy afey hn, AuhnUM aYksplfiet krdy rhy hn. pr jdoN pRoloqfrI qbky
ivwc ienklfbI siprt jfg AuWTdI hY qF Auh hVH bx ky iehnF qfkqF nUM qIilaF
dI qrHF roV ky lY jFdI hY.”
kflI ijAuN ijAuN cODrIaF dIaF ijLafdqIaF df ijLkr kr irhf sI, zfktr df
josL vwDdf jf irhf sI. Auh kflI nUM tokdf hoieaf boilaf:
“mYnUM sfrf pqf hY. mhfsLy dI dukfn `qy sfrIaF gwlF myry sfhmxy hoeIaF hn.
ipMz dy ijLmINdfrF dy nfl ipMz dy srmfeydfr vI iml gey hn. pr XkIn rwKo
ijwq pRoloqfrI qbky dI hI hoAUgI. bws quhfnUM cMgI lIzrisLwp dI jLrUrq hY.
Auhdf bMdobsq mYN kr dAUNgf.”
zfktr ivsLndfs kflI nUM sLfm nUM imlx df vcn dy ky qyjL-qyjL kdm puwtdf
kMDfly vwl nUM qur ipaf. AuWQy Auhdf dosq aqy ielfky df sB qoN purfxf
kfmryz tihl isMG rihMdf sI. zfktr cfhuMdf sI ik GoVyvfhy dy cmfrF dy jmfqI
sMGrsL dI agvfeI pfrtI dy hwQ af jfvy. Auh afp ies leI sfhmxy nhIN afAuxf
cfhuMdf sI ikAuNik Auhdy afpxy ipMz df mfmlf sI. tihl isMG dUjy ipMz df
rihx vflf sI aqy dUjf jwt sI. ipMz vfilaF nUM pqf vI lwg igaf qF Auh Auhdf
kuwJ nhIN ivgfV skxgy.
zfktr ivsLndfs nUM kfmryz tihl isMG Gr hI iml igaf. dovF ny muwkf idKf ky
iek dUjy nUM lfl slfm kIqf aqy hflcfl puwC ky mMjy AuWqy bih gey. tihl
isMG awDKV Aumr df iqrCI dfVI vflf iswK sI. Auhny zfktr nUM cfh-pfxI
puwiCaf qF Auh Auqyijq avfjL ivwc boilaf:
“cfh-pfxI ikhnUM suwJdf? sfzy ipMz `c awj jLbrdsq lVfeI ho geI hY.”
“kI ho igaf?” tihl isMG ny bycYnI nfl puwiCaf.
“cmfrF aqy cODrIaF dI lVfeI ho geI.”
“ieh qF rojL dI gwl hY.” tihl isMG ny hwsidaF ikhf.
“ieh AudF dI lVfeI nhIN hY. dovyN iDrF ny iek dUjy df bfeIkft kr idwqf
hY.” zfktr df josL hor vI vwD igaf.
zfktr ivsLndfs JgVy df ivsQfr nfl ibafn krn lwgf. tihl isMG bhuq iDafn nfl
suxdf irhf. jdoN zfktr ny afpxf mksd dwisaf qF Auh soc ivwc pY igaf aqy
gMBIr avfjL ‘c boilaf:
“iehnF cmfrF df koeI Brosf nhIN hY. pihlF afkVdy hn aqy iPr Jwg vFg bih
jFdy hn.”
“eydF dI gwl nhIN. mfmlf bhuq sMgIn hY. ipMz dy dukfndfr vI cODrIaF df sfQ
dy rhy hn. ipMz dy imhnqksLF ivruwD ijLmINdfr aqy burjLUaf donoN iml gey
hn.”
tihl isMG aqy zfktr ivsLndfs gwlF krdy krdy AuWT KVHy hoey aqy dovyN ipMzF
dy ivckfr coa dy kMZy tfhlIaF dI iJVI ivwc af bYTy. bhuq soc ivcfr bfad
dovyN ies PYsly `qy phuMcy ik AuhnF dI shfieqf leI hnHyrf hox bfad AuhdI
dukfn ivwc mIitMg kIqI jfvy. kflI, bMqU aqy sMqU nUM swidaf jfvy. Emf aqy
AuWcy mhwly vflf cMnx isMG vI af jfxgy.
zfktr ivsLndfs ny Emy aqy cMnx isMG nUM sUrj iCpx qoN pihlF hI swd ilaf.
Auh kflI aqy tihl isMG nUM AuzIkdf Emy aqy cMnx isMG nUM dysL ivwc Gtx
vflIaF ienklfbI GtnfvF dy bfry smJfAux lwgf ik iks qrHF dysL dy
KUMjy-KUMjy ivwc, dUr-dUr dy sUibaF ivwc, ipMzF aqy sLihrF ivwc pRolyqfrI
aqy ienklfbI qfkqF srmfeydfrF dy CwzXMqr nUM asPl bxf ky ienklfb nUM nyVy
ilaf rhIaF hn.
tihl isMG dy afAux `qy zfktr cuwp ho igaf. tihl isMG iqMnF nUM jmfqI
sMGrsL df ZMg, rUs dy vwzy ienklfb dIaF AudfhrnF dy ky smJfAux lwgf. tihl
isMG boldf boldf Qwk igaf aqy Emf suxdf suxdf AUNGx lwgf qF zfktr nUM
aihsfs hoieaf ik hnHyrf zUMGf ho igaf hY. tihl isMG iqlI dy PuwlF vFg
asmfn ivwc PYly hoey qfiraF nUM dyK ky icMiqq avfjL ivwc boilaf:
“kfmryz, qyry bMdy ajy qwk nhIN afey[[[” aqy iPr Auh PYslfkuMn avfjL ivwc
boilaf:
“kfmryz, cmfrF nMU mYN cMgI qrHF jfxdf hF. iehnF lokF ivwc jwdojihd krn df
dm hY nhIN. jLorfvr jmfq nfl dsq-pMjf lYx leI bhuq hONslf cfhIdf.”
“kfmryz, qyrI gwl TIk hY, pr kflI hONsly vflf jvfn hY. Auh Cy sfl sLihr
ivwc vI rih afieaf hY. ies twkr ivwc sfnUM cmfrF ivwc kyzr lwBx aqy iqafr
krn df mOkf imlUgf. sfzy sYWl ivwc jwt, KwqrI, bfhmx[[[ sfrIaF jfqF dy
kfmryz hn pr cmfr iek vI nhIN hY.” zfktr ny ikhf.
kfPI dyr qwk AuzIk krn bfad vI jdoN cmHfrlI ivwcoN koeI nf afieaf qF cMnx
isMG afp jf ky kflI aqy bMqU nUM swd ilafieaf. zfktr qoN ies mIitMg df
mksd sux ky kflI nUM KusLI hoeI ik AuhnF dI shfieqf leI kuJ lok iqafr hn.
AuhnF ny grmI dy bfvjUd bUhf Zoa ilaf. Auh iek mYly ijhy dIvy dy afly
duafly bYT gey. zfktr ny tihl isMG dI kflI aqy bMqU nfl jfx-pCfx krvfeI.
QoVHf icr qwk eyDr-AuWDr dIaF gwlF krn bfad tihl isMG ny AuhnF nUM,
ivsLysL rUp ivwc kflI aqy bMqU nUM jmfqI jwdojihd df mhwqv smJfieaf. QoVHy
hI icr ivwc zfktr, tihl isMG aqy cMnx isMG cMgI bihs ivwc AulJ gey. dovyN
isgrt PUkdy hoey mfrks, aYNgljL, lYinn aqy dUsry vwzy-vwzy kimAUinst
nyqfvF dy hvfly dy rhy sn. Emf iPr AUNGx lwgf sI. tihl isMG, zfktr vwl
AuNglI krdf hoieaf josL ivwc boilaf:
“kfmryz qyrI phuMc tRftskI dI lfien nfl imldI-juldI hY.”
zfktr ny jvfb ivwc hor keI nF igxf idwqy aqy Auh afpxy-afp lfgy bYTy lokF
nUM Buwl ky iPr bihs ivwc AulJ gey.
ies sfrI bihs df kfrn ieh sI ik zfktr kflI dI ies gwl df smrQk sI ik cmfrF
nUM jy Pfky nf kwtxy pey qF Auh bhuq idnF qwk jwtF dy bfeIkft df mukfblf
kr skxgy. pr tihl isMG df ivcfr sI ik kflI dI ieh soc pRolyqfrI siprt dy
Ault hY ikAuNik ies qoN ieh pqf lwgdf hY ik ieh lok kMmcor hn. ienklfbI
siprt df Bfv ieh hY ik Pfky kwt ky, golIaF Kf ky aqy jfn nMU qlI `qy rwK
ky sMGrsL kIqf jfvy.
bhuq lMmI-cOVI bihs bfad ieh PYslf kIqf igaf ik sB qoN pihlF ipMz ivwc
cmfrF dy hwk ivwc pRfpygMZf kIqf jfvy. bfkI gwlF bfad ivwc socIaF jfxgIaF.
Emf ies vkq zUMGI nINd ivwc suwqf hoieaf GrfVy mfr irhf sI. zfktr ny
AuhnUM bhuq musLikl nfl jgf ky Gr Byijaf. tihl isMG agly idn imlx df vfadf
krky kfhlI kfhlI bfhr inkl igaf.
cmHfrlI vwl afAuNidaF bMqU ny kflI nUM ikhf:
“ieh qF Quwk nfl pkOVy pkfAuNdy rhy hn.”
“dyKdf jf, sLfied kwlH nUM qyl vI af jfvy.” kflI ny juafb idwqf aqy
cmHfrlI vwl muV igaf. |