mYN gurbKsL isMG df ieh nfvl ‘axivafhI
mF’ bhuq dyr pihlF piVHaf sI. ies bfry cyqy ivwcoN bhuqf kuJ ikr cuwkf sI.
Aus ny ieh nfvl 1940 dy duafly iliKaf sI. pihlF ieh ‘pRIq lVI’ aqy ‘pRIq
khfxIaF’ ivc Cipaf qy Pyr 1942 ivc pihlI vfrI ikqfbI rUp ivc. hux qwk ies
dy keI aYzIsLn Cp cuwky hn.
ieh nfvl XQfrQvfdI nhIN sgoN cyqn qOr `qy smfj nUM bdlx
dy ierfdy nfl iliKaf igaf hY. ieh mn GVq hY qy ihMdI iPlmF vFg ies ivcly
mOkf myl kfPI inrfsLf vfly vI hn. pr ijs smyN ieh iliKaf igaf aqy ijs
ierfdy nfl iliKaf igaf Aus nUM iDafn ivc rwK ky dyiKaF ies dI hr qrHF isPq
krnI bxdI hY. isPq vflI gwl ieh vI hY ik gurbKsL isMG nfvl dy sLurU ivc
ilKy sLbdF rfhI afpxI ilKq dy ies pwK nUM bhuq hI pRBfvsLflI qrIky nfl
pysL krdf hY:
“myrI koeI khfxI nukqfcInI qoN ibnF pVHI jfx vflI nhIN huMdI –ikAuNik
ajy qk kdI afpxy jF dUijaF dy idl-prcfvy leI mYN kuJ nhIN ilK sikaf. myrI
lyKxI df hr Bfg glq kImqF dy iKlfP pRgt jF apRgt iglf hY. myrf XkIn hY ik
mnuwK dI qkdIr ivc isvfey Aus dIaF afp pRcwlq kIqIaF glq kImqF dy hor koeI
vI duwK nhIN. ijLMdgI hr iksy leI iek idlcsp Gtnf hY. nf ijLMdgI qoN pihlF
koeI musIbq sI, nf ijLMdgI qoN ipwCoN koeI hovygI. sfrIaF musIbqF df jfl
mnuwK ny glq kImqF qy glq anumfnF nfl afp AuixaF hY. jdoN vI mnuwK ies jfl
nUM qoVn df hONslf kr lvygf, AudoN hI Aus leI ijLMdgI iek anUpm rcnf bx
skdI hY.”
nfvl ‘axivafhI mF’ ivc bhuq kuJ ies qrHF vI lgdf hY ijs qrHF gurbKsL isMG
ny iksy aMgryjLI dy nfvl dI nkl kIqI hovy. keI vfrI keI vfk qy muhfvrf vI
aMgryjLI df BulyKf pfAuNdy hn. nfvl ivc vrqI geI bolI bVI igxI imQI aqy
‘Pfrml’ jfpdI hY. nfvl dI pfqr iek bMgflI aOrq hY aqy Auh ikhVI bolI boldI
hY ies gwl df vI kuJ sfP sfP pqf nhIN lgdf. ies iksm dIaF keI gwlF nfvl
pVHn smyN rVkdIaF hn. myrI njLr ivc ieh sfrIaF qruwtIaF vI ies nfvl dI
vizafeI ivc koeI Prk nhIN pfAuNdIaF.
nfvl dI khfxI ies qrHF hY (pfTkF qoN muafPI sihq): pulIs iek kYdI nUM leI
jf rhI hY ijs nUM iksy kql bdly PFsI dI sjLf imlI hY. pulIs dI lfrI
|
gurbKsL
isMG |
dI twkr huMdI hY aqy AunHF nUM bfkI df
rfh qur ky jfxf pYNdf hY. AuWQy hI sYr krdI iek kuVI AunHF nUM imldI hY.
Auh kYdI nUM jfxdI hY jo Auhdy nfl kflj ivc pVHdf sI. Auh Aus nUM imlI
sjLf sux ky Aus nfl hmdrdI krdI hY aqy rfq Aus nfl gujLfrdI hY. dUjy idn
AuWQy iek Bucfl afAuNdf hY aqy bhuq sfry lok mr jFdy hn. mrn vfilaF ivc
Aus kYdI df nFa vI sLfml hY pr Auh asl ivc mrdf nhIN. kuVI grBvqI hY aqy
Aus dy Gr dy Aus nUM aborsLn leI kihMdy hn pr Auh ienkfr krdI hY aqy afpxI
mrjLI nfl GroN inkl jFdI hY pr GridaF nUM ieh BulyKf pf idMdI hY ik Auh mr
geI hY. iewQoN hI nfvl dI aslI gwl sLurU huMdI hY. Aus kuVI nUM ikqy vI
shfrf nhIN imldf. gurbKsL isMG Aus kuVI nUM pMjfbI smfj ivc ivcridaF
drsfAuNdf hY aqy smfj ivc koeI vI aijhI jgHf nhIN ijwQy Auh kuVI mrdF dIaF
kfm BuwKIaF awKF qoN bc ky rih sky. Auh sfry DrmF df dr KVkfAuNdI hY pr
Aus nUM AuWQy vI Ausy iksm df qrjrbf huMdf hY. aKIr ivc Aus nUM iek iesfeI
Dfrimk adfry ivc isr lukOx dI QF imldI hY. AuWQy Auh afpxy muMzy nUM jnm
idMdI hY. aKIr Aus nUM AuWQoN vI iek sfl bfad inklxf pYNdf hY. Pyr Auh iek
isafxI Aumr dy zfktr kol rihMdI hY jo Aus nUM afpxI DI smJdf hY pr lok Aus
AuWpr sLwk krdy hn.
gurbKsL isMG ny ieh nfvl iliKaf hI ies ierfdy nfl hY ik smfj dy ies
iGnfAuxy pwK nUM lokF sfhmxy rwiKaf jfvy. Auhdy afpxy kihx anusfr Aus vyly
bhuq sfry lok Aus nfl guwsy ho gey sn ik Aus ny iek glq cfl clx vflI kuVI
nUM nfvl dI hIroien bxfieaf. lyKk dy afpxy sLbdF ivc: “pr axivafhI mF myrI
Auh ilKq hY ijs ny mYQoN myry keI snyhI Koh ley, keIaF dy GrF ivcoN mYnUM
qy pRIq lVI nUM hmysLF leI kZf idwqf; keIaF koloN, ijhVy mYnUM cMgf afdmI
smiJaf krdy sn, ‘bdmfsL’ df lkb duafieaf hY”. pr Aus ny ijs qrHF kuVI df
pfqr icqrx kIqf hY Auh BfvyN aslI qF nhIN jfpdf pr hY bVf kmfl df. kuVI
bhuq ijgry vflI hY aqy Aus dI soc qrkvfdI hY. Auh hr jgHF afpxI siQqI
ivruwD ihMmq nfl lVdI hY. ies vfsqy Aus nUM pYr pYr `qy kImq vI cukfAuxI
pYNdI hY pr Auh sfbq rihMdI hY.
pMjfbI smfj dI siQqI ikMnI ku bdl cuwkI hY ies bfry qF mYN (bfhr vsdf hox
kfrn) bhuqf kuJ nhIN kih skdf pr keI vfrI kuVIaF dy hr idsdy axidsdy kfrnF
vws huMdy kql sux ky svfl jLrUr pYdf huMdy rihMdy hn. myry leI ieh vI
PYslf krnf sMBv nhIN ik ajoky pMjfbI smfj ivc ies nfvl dI pfqr vrgIaF
kuVIaF hoxgIaF jF nhIN jF ikMnIaF ku hoxgIaF. mYN jdoN lgfqfr ajoky pMjfbI
gIqF ivc aOrq dI pysL kIqI jFdI qsvIr dyKdf suxdf hF qF svfl jLrUr pYdf
huMdy hn. pMjfbI smfj ivc mfrIaF jf rhIaF axjMmIaF kuVIaF bfry vI bhuqy
rox Dox pMjfbI mrd kvI qy gIqkfr hI krdy jfpdy hn. smfj nfl twkr lYx
vflIaF qy ies nUM bdlx vflIaF kuVIaF bhuqIaF nhIN idsdIaF.
ies siQqI nUM iDafn `c rwK ky dyiKaF ies nfvl dI sfriQkqf sfP njLr afAuNdI
hY. gurbKs isMG dI afs anusfr ies gwl qoN ienkfr nhIN kIqf jf skdf ik jo
vI koeI pfTk, Kfs kr nOjvfn kuVIaF ies nfvl nUM pVHdIaF hoxgIaF AunHF nUM
ies kuVI dy guxF df pqf lgdf hovygf aqy AunHF aMdr ieho ijhI kuVI bxn dI
KfihsL pYdf huMdI hovygI. ieho ies nfvl dI sfriQkqf hY.
afpxI sLYlP`qy ipaf ieh nfvl dubfrf pVHnf mYnUM bhuq cMgf lwgf. nOjvfnF qy
ividafrQIaF nUM ieh nfvl pVHn dI isPfirsL krnI cfhIdI hY. |