hirMdr isMG mihbUb vwloN guridafl bwl
nUM ilKy KLq ivclIaF ienHF inmn ilKq sqrF dy pRqIkrm vjoN virafm sMDU aqy
suirMdr DMjl dIaF itwpxIaF:
“mYnUM pfsL dI mOq AuWqy bhuq qrs afieaf. asIN iek ajIb byrihm smyN
ivcoN gujLr rhy hF. pfsL eImfndfr jLrUr sI pr aijhy sMkt lwdy smyN ivc
jLKLmI idlF dy sB pihlUaF df jfiejLf ley ibnF eImfndfrI df hiQafr vrqxf
gLlqI vI ho skdI hY. ho skdf hY kql hox vfly dI eImfndfrI df Gyrf Cotf
hovy qy kfql dy jLKLmI idl dI pIV vwzI hovy. iPr vI asIN iensfn hF, qy
rihm dy shfry hI idl df lhU ijLMdf hY. eImfn dy iksy vI nukqy AuWqy Klo ky
rihm kIqf jf skdf hY.” - hirMdr isMG (gVHdI vflf) 31-3-88
virafm isMG sMDU
hirMdr isMG mihbUb vwloN ieh KLq 31-3-88 nUM pfsL dy kql qoN hPLqf ku bfad
df iliKaf hoieaf hY. mYN isrPL ies KLq df Auho ihwsf AuDirq kIqf hY, jo
pfsL dy kql nfl `qy mihbUb vwloN kIqy ‘aPLsos’ nfl sMbMiDq hY. ieh KLq
amrIkf qoN CpdI aKLbfr ‘pMjfb tfeImjL’ dy 27 PrvrI dy ‘isLkfgo aYzIsLn’
ivc Cipaf hY.
myrI alp-buwD nUM qF ieho hI lwgf hY ik ieh KLq pfsL dy kql nUM hwk-b-jfnb
TihrfAuNdf hY. mihbUb pfsL nUM ‘eImfndfr’ qF afKdf hY pr AusdI ‘eImfndfrI’
nfl iDr bx ky Kloqf nhIN hoieaf sgoN ‘kfql iDr dy jLKLmI idl dI vwzI pIV’
nfl Kloqf njLr afAuNdf hY. Auh ‘eImfn’ dy ‘iksy hor’ nukqy `qy Kloqf hY.
ies nukqy qoN AusdI ‘eImfndfr’ njLr nUM pfsL df kql krn vflI iDr df
‘aYksLn’ TIk lwgdf jfpdf hY. pfsL dI eImfndfrI df Gyrf Cotf afKx qoN Bfv
AusnUM iek qrHF ‘bysmJ’ afKx qoN vI hY ijhVf ‘smyN dI nbjL’ nhIN sI pCfx
sikaf qy ijs ivc ‘kfqlF dy jLKLmI idl dy drd’ nUM smJx qy mihsUsx dI soJI
nhIN sI. mihbUb kihMdf lwgdf hY ik pfsL ny ‘jLKLmI idlF nUM duKf ky gLlqI
kIqI qy Ausdf PLlL AusnUM Bugqxf hI pYxf sI!’ mihbUb sLfied ieh kihxf cfh
irhf hY ik ‘pfsL vrgy aijhy bMdy axafeI-mOq mrdy hI huMdy ny!’
pfsL dI mOq `qy Aus vwloN kIqf ‘aPLsos’ vI ‘eImfn’ dy Es nukqy qy Klo ky
hI kIqf igaf hY ijQoN ‘pfsL dI eImfndfrI’ nUM ‘eImfndfrI’ afKxf vI aYvyN
sLbdF df hyr-PLyr hI hY. asl ivc eyQy ‘eImfndfrI’ dy arQ ‘mUrKLqf’ inkldy
jfpdy ny.
jy myry ivcfrF dI koeI quk bxdI hY qF myrI ieCf hY ik ‘mhfn iswK ivdvfn’
kr ky jfxy qy prcfry jFdy mihbUb dI ‘iswKI’ qy Ausdf ‘drdmMd idl’ vI lok
vyK lYx.
suirMdr DMjl
(knvInr, pfsL XfdgfrI kOmFqrI tRst)
pfsL df kql 23 mfrc 1988 nUM hoieaf sI. ieh KLq pfsL dy kql qoN awT ku idn
bfad df iliKaf hoieaf hY. eyQy ies KLq df isrPL Auho ihwsf drj kIqf igaf
hY, jo pfsL dy kql nfl aqy mihbUb vwloN kIqy ‘qrs’, ‘rihm’, aqy ‘aPLsos’
nfl sMbMiDq hY.
ies KLq nUM GoKx qoN bfad sLwk dI koeI guMjfiesL hI nhIN rih jFdI ik
hirMdr isMG mihbUb df ieh KLq pfsL dI eImfndfrI nUM gLlq jF CotI sfbq krn
leI, aqy pfsLL dy kLql nUM jfiejL TihrfAux leI iliKaf igaf hY.
“[[[ gLlqI vI ho skdI hY” aqy “[[[ ho skdf hY” vrgI sLbdfvlI vrqky mihbUb
ny ijs zfvFzol mfnisk avsQf dI pRdrsLnI kIqI hY, aijhI zfvFzolqf qoN AuWpr
AuWTI hoeI inDVk kfivk-avfjL df nfm hI pfsL hY/sI. pfsL df jIvn, jF pfsL
dI mOq iksy dy qrs jF rihm dI pfqr nhIN, sgoN smkfl dy nfl nfl, afAux
vflIaF pIVHIaF leI vI cfnx-munfrf hY. eyhI kfrn hY ik ‘jLKLmI idl dI vwzI
pIV’ vfly pfsL dy kfqlF df koeI nfm qwk vI nhIN jfxdf aqy pfsL df nfm idno
idn hrmn-ipafrf ho irhf hY.
‘eImfn’ dy ijs nukqy ’qy Klo ky, pfsL dy kfqlF dy hwk ivwc BugqidaF,
mihbUb jI ny byrihm zfvFzolqf nfl ‘qrs’, ‘rihm’ aqy ‘eImfn’ dI gwl CohI
hY, Aus nukqy ’qy AuhnF dI ieh ilKq KLud hI qrsXog bx geI hY.
pihlI vfr hYrfnI AudoN hoeI sI jdoN mfE-jLy-quMg dy lMmy sPLr (dI lONg
mfrc) nUM ‘pVqflx aqy GoKx df sLOkIn’ mihbUb, mfrksvfd nUM ‘icMqn dIaF
msnUeI qdbIrF df Êulfm’ ilKx lWg ipaf sI (JnF dI rfq, muwKbMD).
dUjf Jtkf AudoN vwijaf sI jdoN agsq 1965 ivwc ilKI “sLhId Bgq isMG nUM
afvfjLF” vrgI kivqf df rcnfkfr mihbUb, 25-7-89 nUM sucyq qOr ’qy iekbfl
krdf hY ik Auh ‘Bgq isMG df ijLkr krnf acyq hI Buwl igaf’, jF ‘Bgq isMG dI
aihmIaq afm nyk afdmI nfloN kuJ hI vwD rih jFdI hY’, jF Bgq isMG ijs
‘vMngI dy sLhId’ hn, ‘AuhnF dy afdrsL nUM ÈuhrqF dI duinafvI lflsf smuwcI
ijLMdgI AuWqy PYlx nhIN idMdI’, jF Bgq isMG hux ‘myry kfiv-anuBv ivc nhIN
rhy’ (JnF dI rfq, sPLf 114, sPLf 726, aqy muwKbMD).
mihbUb df Auprokq KLq hYrfnI dI qIjI isKr hY. |